Ngăn chặn sở hữu chéo ngân hàng:

Việc này đòi hỏi các cơ quan chức năng tiếp tục sát sao, bám việc và mạnh tay trong xử lý vi phạm.

Khách hàng giao dịch tại Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn. Ảnh: Ngọc Mai

Ngăn chặn tình trạng doanh nghiệp “sân sau”

Nhìn lại vụ án xảy ra tại Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, dư luận đặc biệt chú ý tới mối quan hệ giữa ngân hàng và các doanh nghiệp "sân sau". Trong vụ án này, bị cáo Trương Mỹ Lan bị truy tố về các tội danh tham ô tài sản, đưa hối lộ và vi phạm quy định về cho vay tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Sài Gòn (SCB), trong đó có cáo buộc chiếm đoạt hơn 304.000 tỷ đồng của ngân hàng này… Vụ án phần nào phản ánh tình trạng các chủ thực sự của ngân hàng thông qua nhiều người quen biết, lập hàng trăm công ty con để nắm cổ phần chi phối, vẫn chưa được kiểm soát hiệu quả.

Tất cả những hệ lụy đối với nền kinh tế từ tác động tiêu cực của sở hữu chéo trong ngành Ngân hàng đòi hỏi cần những công cụ quản lý chặt chẽ và quyết liệt hơn. Thực tế, việc xử lý, ngăn chặn tình trạng doanh nghiệp "sân sau" của ngân hàng không phải đến bây giờ mới được quan tâm. Nhiều năm trước, những quy định nhằm kiểm soát thực trạng này đã được đưa ra, nhưng nhiều cá nhân, tổ chức vẫn lợi dụng các lỗ hổng pháp lý để trục lợi.

Tuy nhiên, với những giải pháp mạnh tay hơn, việc sở hữu cổ phần vượt giới hạn quy định và sở hữu chéo trong hệ thống tổ chức tín dụng có xu hướng giảm trong thời gian gần đây, khi cổ đông và nhóm cổ đông lớn thao túng, chi phối ngân hàng giảm so với trước đó.

Tình trạng sở hữu chéo giảm mạnh, theo đánh giá của các chuyên gia là do từ năm 2024 đến nay, Ngân hàng Nhà nước đã từng bước hoàn thiện khung khổ pháp lý theo hướng đưa ra những chuẩn mực cao hơn, tiệm cận quốc tế về quản trị và kiểm soát rủi ro đối với hệ thống ngân hàng. Chẳng hạn, việc quy định rất rõ về cấp tín dụng cho người có liên quan hoặc ngưỡng cấp tín dụng tối đa cho một khách hàng hoặc một nhóm khách hàng được quy định tại Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024.

Mới đây, Thông tư số 14/2025/TT-NHNN do Ngân hàng Nhà nước ban hành ngày 30-6-2025 quy định tỷ lệ an toàn vốn đối với ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Theo đó, thông tư này bổ sung quy định về các bộ đệm an toàn vốn mà ngân hàng thương mại phải tuân thủ.

Có thể xử lý triệt để?

Vậy, cần có thêm những giải pháp gì để xử lý triệt để tình trạng sở hữu chéo ngân hàng?

Theo Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Hùng, nếu ngân hàng còn tồn tại các nhóm sở hữu chéo hoặc hoạt động cấp tín dụng cho các bên liên quan, tập trung tín dụng vào một nhóm khách hàng thì cần chủ động rà soát ngay. Qua công tác thanh tra, kiểm tra, Ngân hàng Nhà nước bước đầu đã xác định được một số nhóm "sân sau" có liên quan đến các tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, xử lý dứt điểm sở hữu chéo là bài toán không thể giải ngay, cần lộ trình cụ thể. Việc xóa trần tín dụng phải đi cùng kiểm soát sở hữu chéo.

Tổ chức tín dụng có thể nghiên cứu mời các ngân hàng khác đồng tài trợ để phân tán rủi ro một cách hợp lý. Ông Nguyễn Quốc Hùng cũng nói thêm: "Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024 đã có quy định rõ ràng về sở hữu nhằm xử lý tình trạng sở hữu chéo và thao túng ngân hàng.

Tuy nhiên, để xác định cụ thể nhóm nào là "sân sau", nhóm nào có sở hữu chéo mang tính thao túng thì vẫn còn nhiều thách thức, vì không thể chỉ dựa vào báo cáo từ các tổ chức tín dụng mà cần củng cố quyền hạn của ngân hàng trung ương trong các khâu thanh tra, giám sát".

Hiện tại, trường hợp cổ đông và người có liên quan sở hữu cổ phần vượt giới hạn quy định chủ yếu tồn tại ở các tập đoàn, doanh nghiệp nhà nước. Tuy nhiên, các doanh nghiệp nhà nước thuộc sự quản lý của các bộ, ngành và các ngân hàng thương mại vẫn gặp khó khăn trong việc yêu cầu các cổ đông này thực hiện thoái vốn. Bởi vậy, để thực sự khắc phục được tình trạng sở hữu chéo, cần một cơ chế giám sát chặt chẽ, độc lập hơn, tránh để các nhóm lợi ích tiếp tục thao túng hệ thống qua các hình thức "liên quan hợp pháp" nhưng bản chất là che giấu sở hữu chéo.

Mặc dù Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024 đã bổ sung nhiều quy định siết chặt sở hữu, đầu tư chéo và kiểm soát tình trạng thao túng ngân hàng, song thực tế cho thấy, việc phát hiện các trường hợp che giấu, nhờ người khác đứng tên hộ cổ phần vẫn là thách thức lớn.

Để giám sát sở hữu chéo hiệu quả hơn trong thời gian tới, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng cho biết, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục thực hiện giám sát an toàn hoạt động của tổ chức tín dụng nhằm ngăn ngừa rủi ro.

Cụ thể, Ngân hàng Nhà nước tiếp tục đẩy mạnh thanh tra các nội dung về tỷ lệ sở hữu cổ phần; việc mua bán, chuyển nhượng cổ phần của ngân hàng; cấp tín dụng đối với khách hàng/nhóm khách hàng lớn (cho vay, đầu tư trái phiếu doanh nghiệp...) nhằm phát hiện, chỉ đạo xử lý, khắc phục các tồn tại, vi phạm, nhất là các sai phạm về hoạt động cấp tín dụng, đầu tư, góp vốn, mua cổ phần của các tổ chức tín dụng.

Về mặt pháp lý, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục rà soát, nghiên cứu, tham mưu sửa đổi, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật nếu cần thiết, nhằm hoàn thiện khung khổ pháp lý về sở hữu cổ phần theo quy định tại Luật Các tổ chức tín dụng.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/ngan-chan-so-huu-cheo-ngan-hang-can-manh-tay-xu-ly-vi-pham-720363.html