Ngành Dầu khí-Nhiên liệu sạch cho giao thông xanh: [Bài 2] Nền tảng vững chắc

Ngành Dầu khí Việt Nam đang sở hữu những lợi thế đặc biệt để tiên phong trong phát triển hệ sinh thái nhiên liệu sạch, nhất là tại các đô thị.

Hạ tầng xanh cho giao thông sạch

Ngành dầu khí Việt Nam có hệ thống hạ tầng năng lượng đồng bộ, hiện đại, với mạng lưới kho cảng, bể chứa, đường ống dẫn dầu khí phủ khắp cả nước, cùng các nhà máy lọc hóa dầu, chế biến khí và hơn 13.000 cửa hàng xăng dầu. Đây là nền tảng vững chắc cho việc chuyển đổi sang cung ứng các loại nhiên liệu sạch như xăng sinh học E10, B20, khí LNG, CNG hay hydrogen mà không cần phải xây dựng lại hoàn toàn hệ thống phân phối mà có thể nâng cấp từ các hạ tầng hiện hữu.

Mô hình trạm cung cấp năng lượng tích hợp của PV GAS. Ảnh: PV GAS.

Việc làm chủ hạ tầng kho lưu trữ, đường ống, phân phối cũng đồng nghĩa với việc có thể quản lý tốt hơn về mặt logictics, chất lượng và kiểm soát rủi ro môi trường trong quá trình chuyển đổi. Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh và nhu cầu giao thông nhân rộng, đây chính là nền tảng để thực hiện “giao thông xanh” từ phía nguồn nhiên liệu.

Cùng với đó, ngành dầu khí còn sở hữu khả năng cung ứng khối lượng lớn và độ phủ cao. Các kho cảng LNG quy mô lớn tại với công suất cung ứng hàng triệu tấn/năm là điều kiện thuận lợi để mở rộng sử dụng khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG). Hệ thống này không chỉ phục vụ nhu cầu phát điện và công nghiệp mà còn đủ khả năng cung cấp cho các dự án giao thông đô thị sử dụng nhiên liệu khí sạch, góp phần giảm đáng kể lượng phát thải CO₂ tại các thành phố lớn.

Hiện nay PV Power – nhà sản xuất điện lớn thứ hai Việt Nam đang đẩy mạnh các dự án điện khí LNG như Nhơn Trạch 3 & 4, Hải Phòng, Quảng Ninh, tạo nên trục năng lượng sạch tại các vùng kinh tế trọng điểm. Các nhà phân phối chủ lực như PVOIL cũng giúp việc triển khai xăng sinh học E5/E10 hoặc E20 trở nên khả thi hơn rất nhiều.

PVFCCo cũng tận dụng lợi thế về nguyên liệu urê chất lượng cao và năng lực sản xuất hóa chất phát triển sản phẩm DEF – Phú Mỹ Xanh giúp giảm tới 90% lượng NOx phát thải từ động cơ diesel khi sử dụng cùng công nghệ SCR. Với lợi thế về hệ thống phân phối, ngay từ tháng 6/2025 sản phẩm DEF – Phú Mỹ Xanh đã được phân phối rộng rãi thông qua hệ thống cửa hàng xăng dầu PVOIL trên toàn quốc.

Cụm Khí - Điện - Đạm Cà Mau. Ảnh: Petrovietnam.

Không chỉ có hạ tầng vật chất, ngành Dầu khí còn sở hữu năng lực vận hành chuỗi giá trị năng lượng khép kín:  Từ “dầu thô - vận chuyển - chế biến - phân phối” đến “khí - điện - đạm”. Các đơn vị chủ lực như PV GAS, PVOIL, BSR có kinh nghiệm dày dặn trong bảo quản, vận chuyển, phân phối nhiên liệu quy mô lớn, đảm bảo an toàn và giảm rủi ro môi trường – yếu tố then chốt khi mở rộng sang nhiên liệu mới như LNG hay hydrogen mà ít ngành nào có được. Chính điều này cho phép ngành dầu khí dễ dàng chuyển đổi sang nhiên liệu sạch và năng lượng mới.

Có thể thấy, hạ tầng năng lượng của ngành Dầu khí đang dần xanh hóá theo từng bước đi vững chắc. Mỗi tấn LNG nhập về, mỗi lít E10 hay DEF – Phú Mỹ Xanh đến tay người tiêu dùng thể hiện quyết tâm của những người làm dầu khí trong hành trình kiến tạo giao thông sạch, thành phố xanh và tương lai bền vững. 

Thách thức trong giai đoạn đầu chuyển đổi

Ngành dầu khí đã chủ động tái cấu trúc toàn diện để hình thành hệ sinh thái nhiên liệu sạch đồng bộ thúc đẩy giao thông xanh, hiện thực hóa mục tiêu giảm phát thải. Tuy nhiên, đằng sau những bước chuyển mình ấy là những nỗi lo trong việc huy động vốn, tính toán hiệu quả đầu tư dài hạn và bảo đảm lợi nhuận trong giai đoạn đầu chuyển đổi...

Để phát triển các loại nhiên liệu mới như LNG, CNG, hydrogen hay biofuel thế hệ mới, ngành Dầu khí buộc phải đầu tư hàng tỷ USD cho hệ thống kho cảng, đường ống, trạm nạp, công nghệ lưu trữ, vận chuyển và kiểm định an toàn. Theo ước tính, đầu tư cho các dự án năng lượng sạch của ngành dầu khí cao gấp 2–3 lần so với dự án truyền thống, nhưng lợi nhuận thu hồi lại thấp do quy mô thị trường nhỏ và giá bán chưa ổn định. Trong khi công nghệ này vẫn chưa phổ biến và còn phụ thuộc vào hợp tác quốc tế, giá thành và tính cạnh tranh của nhiên liệu sạch cũng là rào cản khi thói quen sử dụng nhiên liệu truyền thống còn phổ biến. Việc thiếu cơ chế ưu đãi thuế, tín dụng xanh và định giá carbon cũng khiến doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn.

Tàu Maran Gas Achilles tiến vào Kho cảng LNG Thị Vải, đánh dấu sự kiện đầu tiên và quan trọng nhất trong lộ trình chuyển đổi năng lượng xanh của PV GAS. Ảnh: PV GAS.

Mặc dù Việt Nam đã ban hành nhiều chiến lược năng lượng xanh, song các quy định cụ thể cho phát triển nhiên liệu mới như hydrogen, amoniac xanh hay nhiên liệu hàng không bền vững (SAF) vẫn chưa hoàn thiện. Mô hình thị trường cho LNG, hydro hay biofuel hiện chỉ ở mức thử nghiệm, chưa có tiêu chuẩn kỹ thuật và hệ thống chứng nhận đầy đủ để thương mại hóa. Điều này khiến doanh nghiệp đối mặt với rủi ro khi đầu tư vào sản phẩm năng lượng mới, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt.

Một rào cản khác là hạ tầng và nhân lực. Hệ thống phân phối nhiên liệu sạch ở các đô thị lớn còn hạn chế, việc đầu tư mở rộng gặp nhiều trở ngại về đất đai, chi phí và an toàn kỹ thuật. Trong khi đó, nguồn nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực công nghệ lọc hóa dầu xanh, sản xuất hydrogen, hay vận hành CCUS vẫn còn thiếu. Việc đào tạo lại đội ngũ kỹ sư hiện có đòi hỏi thời gian, vốn và sự hợp tác quốc tế sâu rộng.

Thách thức lớn nhất hiện nay của ngành Dầu khí là tìm được điểm cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, giảm phát thải và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Làm sao để vừa duy trì nguồn cung năng lượng ổn định cho phát triển kinh tế – xã hội, vừa thực hiện trách nhiệm giảm phát thải và phát triển bền vững trong bối cảnh nhu cầu năng lượng của Việt Nam vẫn tăng trung bình 8–10% mỗi năm. Việc cân bằng giữa mục tiêu kinh tế ngắn hạn và lợi ích môi trường dài hạn trở thành bài toán khó giải.

Bởi hiện nay ngành Dầu khí vẫn đang gánh trọng trách cung cấp năng lượng sơ cấp của đất nước. Trong đó dầu thô và khí tự nhiên đóng vai trò chủ đạo cho phát điện, công nghiệp và giao thông. Việc cắt giảm nhanh các nguồn năng lượng hóa thạch có thể gây rủi ro thiếu hụt nguồn cung, ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất và đời sống. Trong khi đó, năng lượng tái tạo như điện gió, mặt trời hay hydrogen vẫn chưa ổn định và có chi phí lưu trữ cao, chưa thể thay thế hoàn toàn trong ngắn hạn. Nếu đầu tư mạnh cho chuyển đổi xanh, hiệu quả tài chính ngắn hạn sẽ giảm; nhưng nếu chậm thay đổi, nguy cơ tụt hậu trong chuỗi giá trị năng lượng toàn cầu là không tránh khỏi. 

Để có thể vừa đảm bảo an ninh năng lượng, vừa tiên phong trong giảm phát thải, đóng góp tích cực cho mục tiêu phát triển xanh của đất nước, ngành dầu khí cần được sự tiếp sức đúng lúc từ Nhà nước, thông qua cơ chế ưu đãi và khung pháp lý cho nhiên liệu mới. 

Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/nganh-dau-khi-nhien-lieu-sach-cho-giao-thong-xanh-bai-2-nen-tang-vung-chac-d783533.html