Nhà băng tập trung cho vay doanh nghiệp xanh, dự án xanh

Bà Phạm Thị Thanh Tùng, Phó vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (Ngân hàng Nhà nước) cho biết, hệ thống ngân hàng sẽ tập trung cho vay doanh nghiệp xanh, dự án xanh nhiều hơn nữa.

Bà Phạm Thị Thanh Tùng, Phó vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (Ngân hàng Nhà nước)

Việt Nam cam kết phát triển kinh tế xanh và trung hòa carbon vào năm 2050. Thưa bà, ngành ngân hàng đã làm gì để góp phần vào phát triển kinh tế xanh?

Mặc dù rất cần tăng trưởng kinh tế nhanh để sớm đưa nước ta vào danh sách những nước phát triển có thu nhập cao, nhưng quan điểm xuyên suốt của Đảng và Nhà nước là không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế; phát triển kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh, carbon thấp. Thực hiện chủ trương, quan điểm này, ngay từ năm 2015, Ngân hàng Nhà nước đã chỉ đạo hệ thống ngân hàng thương mại (NHTM) tập trung vốn cho các lĩnh vực sản xuất xanh, năng lượng tái tạo, những ngành sản xuất giảm phát thải nhà kính.

Năm 2017, Ngân hàng Nhà nước phối hợp với Cơ quan Hợp tác quốc tế CHLB Đức (GIZ) xây dựng danh mục 12 nhóm ngành sản xuất xanh để cho vay. Ở trong nước, hệ thống ngân hàng đã đi tiên phong trong việc sản xuất xanh nhằm bảo vệ môi trường. Còn trong khu vực ASEAN, thời điểm Ngân hàng Nhà nước đưa ra danh mục sản xuất xanh cũng là một trong những quốc gia đi đầu trong vấn đề này. Trong nhóm 12 ngành nằm trong danh mục xanh ưu tiên vốn tín dụng có năng lượng xanh (năng lượng gió, mặt trời, sinh khối, thủy điện nhỏ, năng lượng mới, năng lượng sạch, lưới điện thông minh).

Có thể nói, ngành ngân hàng đã sớm xây dựng và triển khai Kế hoạch hành động thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh qua từng giai đoạn; lồng ghép các định hướng hoạt động ngân hàng xanh, tín dụng xanh tại Chiến lược phát triển ngành ngân hàng; chủ động xây dựng và thực hiện Đề án Cơ cấu lại các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu. Trong suốt thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước luôn yêu cầu hệ thống NHTM thực hiện mục tiêu tăng hiệu quả phân bổ nguồn vốn tín dụng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội để góp phần chuyển đổi nền kinh tế sang hướng tăng trưởng xanh, phát thải carbon thấp, thích ứng với biến đổi khí hậu; tăng tỷ trọng vốn tín dụng đầu tư vào năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, các ngành sản xuất và tiêu dùng ít carbon.

Như vậy, ngành ngân hàng đã có 12 năm cho vay phát triển xanh. Kết quả đạt được thế nào, thưa bà?

Sau 12 năm triển khai vốn cho lĩnh vực sản xuất xanh, năng lượng tái tạo, sản xuất thân thiện với môi trường, có thể nói, kết quả cho vay tín dụng xanh khá lạc quan, tích cực. Đến nay đã có hàng chục NHTM tham gia cho vay phát triển xanh, dự án xanh với tốc độ tăng trưởng tín dụng xanh đạt 22%/năm, cao hơn nhiều so với tốc độ tăng trưởng tín dụng toàn nền kinh tế.

Riêng lĩnh vực năng lượng tái tạo có sự tăng trưởng tín dụng vượt bậc: nếu như năm 2017, dư nợ cho vay ngành năng lượng tái tạo chỉ vào khoảng 9.500 tỷ đồng, thì đến tháng 6/2025 là gần 290.000 tỷ đồng, tốc độ tăng trưởng tín dụng cho năng lượng tái tạo đạt khoảng 150%/năm, gấp nhiều lần tốc độ tăng trưởng chung của tín dụng xanh. Dư nợ cho vay năng lượng tái tạo chiếm 39% tổng dư nợ cho vay tín dụng xanh, minh chứng hệ thống ngân hàng đã tập trung vốn cho vay chuyển đổi năng lượng xanh.

Ngân hàng là một trong những kênh cung ứng vốn quan trọng, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đã nhận thức sâu sắc vai trò hỗ trợ chuyển đổi mô hình tăng trưởng nền kinh tế, xanh hóa các ngành/lĩnh vực trọng tâm. Quyết định 21/2025/QĐ-TTg quy định tiêu chí môi trường và việc xác nhận dự án đầu tư thuộc danh mục phân loại xanh, từ đó yêu cầu tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam tham gia thực hiện chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước về tín dụng xanh. Triển khai Quyết định 21/2025/QĐ-TTg, Ngân hàng Nhà nước tiếp tục chỉ đạo hệ thống NHTM tập trung vốn, thực hiện các cơ chế ưu đãi, cải cách mạnh mẽ thủ tục cho vay, tạo điều kiện cho chủ đầu tư dự án xanh dễ dàng tiếp cận nguồn vốn.

Nhiều chuyên gia cho rằng, dự án năng lượng tái tạo và năng lượng xanh khó tiếp cận nguồn vốn ngân hàng và nếu vay được thì lãi suất thường cao hơn thị trường. Bà đánh giá thế nào về nhận định này?

Tôi nghĩ, quan điểm này chưa chính xác, bởi thực tế đã chứng minh, tại thời điểm 30/6/2025, dư nợ tín dụng xanh nói chung của toàn hệ thống ngân hàng đạt trên 736.000 tỷ đồng, tăng 8,35% so với cuối năm 2024, chiếm tỷ trọng 4,3% tổng dư nợ toàn nền kinh tế, tập trung chủ yếu vào các ngành năng lượng tái tạo, năng lượng sạch (chiếm hơn 39%) và nông nghiệp xanh (trên 26%). Nhiều NHTM như Vietcombank, VietinBank, HSBC, BIDV, VPB, HDBank... đã tích cực hợp tác với các tổ chức quốc tế triển khai nhiều sản phẩm tín dụng xanh dành riêng cho lĩnh vực năng lượng tái tạo, năng lượng xanh.

Thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước đã chủ động, tích cực triển khai các giải pháp đồng bộ để hướng dòng vốn tín dụng đầu tư vào dự án xanh, thân thiện với môi trường, trong đó có các dự án năng lượng tái tạo là ngành mà NHTM nào cũng ưu tiên, ưu ái như khách VIP, nên lãi suất cho vay thấp hơn cho vay tín dụng thông thường. Dự án năng lượng thường vay với khối lượng lớn, nguồn tiền trả nợ khá ổn định, ít rủi ro, nên ngân hàng phải “đốt đuốc đi tìm” khách hàng điện, thậm chí các NHTM cạnh tranh với nhau để tìm khách hàng điện.

Thưa bà, thực tế vẫn có những chủ dự án năng lượng điện tái tạo than phiền về việc khó tiếp cận vốn ngân hàng?

Đúng là có tình trạng này, nhưng nguyên nhân không xuất phát từ phía ngành ngân hàng, mà chủ yếu liên quan đến quy hoạch điện. Đây là một bài toán nan giải cần sớm được tháo gỡ. Ngành năng lượng tái tạo đang rất cần vốn để triển khai dự án, trong khi các ngân hàng muốn cho vay nhưng không thể thực hiện vì phải tuân thủ quy định và kiểm soát rủi ro tín dụng.

Trong giai đoạn từ năm 2019 đến năm 2022, tốc độ tăng trưởng cho vay năng lượng tái tạo rất nhanh, nhưng tiềm ẩn rủi ro đối với ngân hàng vì nhiều dự án điện tái tạo nằm ngoài quy hoạch điện. Có không ít dự án điện gió, điện mặt trời ở khu vực Ninh Thuận (cũ) và Lâm Đồng đi vào vận hành, nhưng không phát điện hết công suất do việc truyền tải lên hệ thống lưới điện quốc gia bị hạn chế vì nằm ngoài quy hoạch điện, khiến dự án không hiệu quả, doanh thu không đạt như tính toán ban đầu, ảnh hưởng đến dòng tiền trả nợ; ngân hàng ngại cho vay cũng là lẽ đương nhiên.

Chỉ khi nào quy hoạch nguồn điện, hạ tầng lưới điện ổn định, lâu dài, là cơ sở đánh giá hiệu quả kinh tế, dòng tiền trả nợ của dự án điện gió, điện mặt trời, thì ngân hàng mới mạnh dạn cho vay.

Dự thảo Báo cáo Chính trị trình Đại hội lần thứ XIV của Đảng nhấn mạnh việc doanh nghiệp xanh được hỗ trợ thuế, tín dụng ưu đãi và chuyển giao công nghệ để giảm chi phí. Thưa bà, việc ưu đãi tín dụng sẽ được thực hiện thế nào trong thời gian tới?

Quyết định 21/2025/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đưa ra danh mục 7 nhóm lĩnh vực, loại hình dự án đầu tư được xem xét, xác nhận thuộc danh mục phân loại xanh, trong đó nhóm năng lượng gồm sản xuất điện mặt trời; điện gió; năng lượng bền vững... ngành ngân hàng sẽ tập trung cho vay đối với các dự án năng lượng thuộc nhóm này. Tuy nhiên, hiện tại chưa triển khai được vì Bộ Nông nghiệp và Môi trường chưa tổng hợp, cập nhật và công khai dự án đầu tư thuộc danh mục phân loại xanh theo Quyết định 21/2025/QĐ-TTg.

Nghị quyết 198/2025/QH15 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân cũng quy định doanh nghiệp tư nhân được Nhà nước hỗ trợ lãi suất 2%/năm khi vay vốn để thực hiện dự án xanh, tuần hoàn và áp dụng khung tiêu chuẩn môi trường, xã hội, quản trị (ESG). Nhưng đến nay, ngành ngân hàng vẫn chưa triển khai được gói hỗ trợ 2% lãi suất cho dự án xanh nói chung, năng lượng điện tái tạo, điện gió, điện mặt trời, năng lượng mới nói riêng, vì còn phải chờ cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoàn thiện cơ chế, chính sách, quy trình, thủ tục hỗ trợ 2% lãi suất từ ngân sách nhà nước thông qua NHTM.

Nguồn: https://baodautu.vn/nha-bang-tap-trung-cho-vay-doanh-nghiep-xanh-du-an-xanh-d428605.html