Nhân lực chất lượng mở lối phát triển

Trong hơn một thập kỷ qua, Thái Nguyên đã vươn lên trở thành điểm sáng của cả nước trong thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Lũy kế đến cuối năm 2025, toàn tỉnh có 244 dự án FDI còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký 11,38 tỷ USD; khoảng 70% tập trung vào lĩnh vực công nghệ cao, sản xuất và lắp ráp thiết bị điện tử. Sự hiện diện của các doanh nghiệp FDI cùng nhiều doanh nghiệp khác trên địa bàn tỉnh tạo chuyển biến kinh tế rõ nét; đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ mục tiêu phát triển bền vững.

Với sự có mặt của hàng trăm doanh nghiệp FDI trên địa bàn tỉnh đã tạo chuyển biến kinh tế rõ nét, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ mục tiêu phát triển bền vững. Ảnh: T.L

Điểm nghẽn nhân lực chất lượng cao

Trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên hiện có hơn 10.000 doanh nghiệp (DN) công nghệ hoạt động, trong đó có 227 doanh nghiệp FDI, chủ yếu tập trung tại khu vực phía Nam, thuộc các khu công nghiệp như: Yên Bình, Điềm Thụy, Sông Công II.

Chỉ tính riêng năm 2025, các DN FDI tại đây cần tuyển hơn 5.000 kỹ sư và cử nhân trong các lĩnh vực điện tử, công nghệ thông tin, tự động hóa, cơ khí chính xác, logistics, quản trị sản xuất. 

Thực tế tuyển dụng thời gian qua cho thấy bài toán nhân lực không chỉ nằm ở số lượng. Đội ngũ lao động chất lượng cao đang thiếu các kỹ năng mềm, ngoại ngữ, tư duy đổi mới và phong cách làm việc phù hợp với mô hình quản trị hiện đại.

Ông Liu Jiang Feng, Giám đốc nhân sự Công ty TNHH RQ Technology Electronics Việt Nam, nhận định: DN mở rộng sản xuất nhanh nhưng phần lớn nhân lực địa phương vẫn phải đào tạo lại. Năng lực kỹ thuật cơ bản đáp ứng yêu cầu nhưng khả năng sử dụng ngoại ngữ, tiếp cận quy trình vận hành mới còn hạn chế, khiến thời gian hòa nhập công việc kéo dài.

Với chiến lược bài bản, sự vào cuộc đồng bộ của chính quyền, doanh nghiệp và khối đại học, Thái Nguyên đang từng bước khẳng định vị thế trung tâm đào tạo và sản xuất công nghệ cao của miền Bắc.

Tình trạng cạnh tranh lao động giữa các địa phương cũng tạo thêm áp lực mới. Nhiều tỉnh lân cận đang chào mời lao động tay nghề cao bằng mức lương và chế độ phúc lợi hấp dẫn hơn, dẫn tới hiện tượng dịch chuyển nhân lực. Ông Phạm Mạnh Cường, Trưởng phòng Hành chính - Nhân sự Công ty You Sung Vina, cho rằng: Việc thu hút lao động lành nghề ngày càng khó, DN kỳ vọng tỉnh sớm có cơ chế hỗ trợ tuyển dụng phù hợp để giữ chân nhân sự chất lượng.

Những thách thức trên cho thấy chất lượng lao động đang trở thành điểm nghẽn đối với mục tiêu nâng tầm năng lực cạnh tranh của Thái Nguyên trong giai đoạn thu hút các dự án công nghệ cao. Nếu không có giải pháp đào tạo, bồi dưỡng và giữ chân nhân lực một cách căn cơ, địa phương sẽ khó đáp ứng yêu cầu phát triển của các nhà đầu tư trong những năm tới.

Giáo dục - đào tạo chủ động chuyển mình 

Trong bối cảnh công nghiệp hóa diễn ra mạnh mẽ, hệ thống giáo dục - đào tạo của Thái Nguyên đã từng bước chuyển dịch nhằm thích ứng với nhu cầu phát triển nhân lực chất lượng cao.

Trong năm học 2024-2025, Trường Đại học Công nghệ Thông tin và Truyền thông (Đại học Thái Nguyên) đã mở ngành vi mạch bán dẫn, tuyển gần 50 sinh viên khóa đầu tiên, đặt nền móng cho lĩnh vực được xem là “đột phá của đột phá” trong phát triển nhân lực. Theo mục tiêu của tỉnh, đến năm 2030, toàn hệ thống dự kiến đào tạo khoảng 4.500 lao động trong các lĩnh vực bán dẫn, công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo, trong đó có 2.000 người trình độ đại học và sau đại học.

Trường Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông (Đại học Thái Nguyên) đầu tư cơ sở vật chất khá đồng bộ, đáp ứng nhu cầu học tập, thực hành và nghiên cứu của sinh viên.

GS.TS Phùng Trung Nghĩa, Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ Thông tin và Truyền thông, nhấn mạnh: Các chương trình đào tạo đều gắn chặt với nhu cầu của DN, trong đó hợp tác với các DN FDI là chìa khóa để tạo ra nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghệ mới.

Các cơ sở khác thuộc Đại học Thái Nguyên, như Trường Đại học Kỹ thuật công nghiệp, Trường Đại học Khoa học, Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh, cũng tăng cường hợp tác với Samsung, KD Heat Technology để tạo hành lang cho sinh viên thực tập, làm dự án và tiếp cận dây chuyền hiện đại ngay từ năm thứ hai.

Riêng với Trường Đại học Kỹ thuật công nghiệp - đơn vị đào tạo kỹ thuật lớn nhất vùng - sở hữu Khoa Công nghệ Cơ điện và Điện tử với gần 2.000 sinh viên. TS Trương Thị Thu Hương, Trưởng khoa, cho biết: Chương trình đào tạo liên tục đổi mới theo nhu cầu DN, bổ sung kỹ năng mềm, ngoại ngữ và kỹ năng số, giúp sinh viên có thể làm việc hiệu quả trong môi trường quốc tế.

Sinh viên cũng ghi nhận hiệu quả của mô hình đào tạo này. Em Lộc Anh Tuấn, lớp 57DDK, chia sẻ: Thực hành trên thiết bị hiện đại và tham gia dự án của DN giúp sinh viên tự tin hơn khi chuẩn bị bước vào thị trường lao động.

Thực tế, việc đầu tư mạnh vào phòng thí nghiệm, trung tâm mô phỏng, xưởng cơ khí, thư viện số đã tạo môi trường học tập hiện đại, giúp người học tiếp cận xu thế công nghệ và nâng cao năng lực nghiên cứu ứng dụng, yếu tố quan trọng để đáp ứng yêu cầu của các dự án FDI công nghệ cao.

Sinh viên Trường Đại học Kỹ thuật công nghiệp (Đại học Thái Nguyên) tiếp cận mô hình đào tạo hiện đại dưới sự hướng dẫn của giảng viên.

Liên kết “ba nhà” - Giải pháp đột phá về nhân lực

Mô hình liên kết Nhà nước - nhà trường - DN đang trở thành trục chính trong chiến lược phát triển nhân lực chất lượng cao.

Theo báo cáo về Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI), Thái Nguyên liên tục thuộc nhóm địa phương có chất lượng điều hành kinh tế tốt, đặc biệt ở các chỉ số “Đào tạo lao động”, “Tiếp cận đất đai” và “Tính năng động của chính quyền”. Đây là nền tảng quan trọng để thu hút vốn FDI có chọn lọc vào các ngành bán dẫn, tự động hóa, phần mềm và trí tuệ nhân tạo - những lĩnh vực đòi hỏi nhân lực trình độ cao.

Ông Đoàn Như Hải, Tổng Giám đốc Công ty TNHH KD Heat Technology Thái Nguyên, nhấn mạnh: Sinh viên được học trong môi trường có yếu tố công nghiệp thực tế sẽ có thể làm việc ngay mà không cần đào tạo lại. Đây là lợi thế giúp DN tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả sản xuất. Vai trò điều phối của Nhà nước, đào tạo theo đặt hàng của nhà trường và tham gia toàn bộ chuỗi đào tạo của DN tạo ra sự thống nhất từ chính sách đến thực tiễn, góp phần khắc phục tình trạng lệch pha giữa cung và cầu lao động.

Sau sáp nhập đơn vị hành chính, Thái Nguyên có diện tích hơn 8.300km2, dân số vượt 1,68 triệu người, là trung tâm công nghiệp, giáo dục và kinh tế hàng đầu vùng. Với lực lượng lao động khoảng 1 triệu người và hơn 100.000 lao động được đào tạo mỗi năm từ 9 trường đại học và 37 cơ sở nghề, Thái Nguyên là trung tâm đào tạo nhân lực lớn thứ 3 cả nước.

Điều tra năm 2024 của Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia cho thấy, tỉnh có 5.779 nhân lực R&D, trong đó Đại học Thái Nguyên có 3.174 người, gồm 14 giáo sư, 210 phó giáo sư và hơn 1.000 tiến sĩ, tiến sĩ khoa học. Đây là nền tảng quan trọng cho phát triển công nghiệp bán dẫn, AI và các ngành công nghệ cao.

Với sản phẩm chính là máy tính bảng và điện thoại thông minh, Công ty TNHH Samsung Electronics Việt Nam Thái Nguyên có đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế của tỉnh. Ảnh: T.L

Từ nhu cầu thực tiễn của DN FDI, thực trạng cung ứng lao động và nỗ lực chuyển đổi của hệ thống giáo dục - đào tạo, có thể thấy nhân lực chất lượng cao là yếu tố quyết định cho sức bật phát triển công nghiệp của Thái Nguyên. Khi tốc độ đầu tư mở rộng, đặc biệt trong bán dẫn, AI và tự động hóa, chất lượng nguồn nhân lực không chỉ là yêu cầu mà là điều kiện sống còn để giữ chân nhà đầu tư, nâng cấp chuỗi giá trị sản xuất và gia tăng năng lực cạnh tranh địa phương.

Việc Thái Nguyên triển khai chiến lược đào tạo theo hướng liên kết “ba nhà”, gắn mục tiêu đào tạo với nhu cầu tuyển dụng, chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc tế và định hướng tới năm 2030 thể hiện tầm nhìn rõ ràng: Phát triển công nghiệp dựa trên tri thức, dữ liệu và đổi mới sáng tạo.

Nếu được thực hiện đồng bộ và kiên trì, chiến lược này sẽ tạo ra thế hệ lao động mới có kỹ năng, tư duy toàn cầu và khả năng thích ứng công nghệ cao, trở thành động lực đưa Thái Nguyên bước vào giai đoạn công nghiệp hóa sâu rộng, hướng tới trung tâm sản xuất công nghệ cao của khu vực trung du miền núi phía Bắc và cả nước, đồng thời trở thành “nguồn lực mới” thúc đẩy phát triển bền vững trong kỷ nguyên kinh tế số.

Mục tiêu về nguồn nhân lực bán dẫn - AI của tỉnh Thái Nguyên đến năm 2030:

- 2.000 người trình độ đại học và sau đại học

- 500 người trình độ cao đẳng

- Hơn 2.000 người trình độ trung cấp

Trong đó, 50% phục vụ trực tiếp ngành bán dẫn; 50% cho công nghệ thông tin và AI.

Mục tiêu là đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp về đóng gói, kiểm thử, sản xuất vi mạch, thiết bị AI; xây dựng lực lượng sản xuất mới dựa trên con người - công nghệ - dữ liệu.

(Theo Kế hoạch số 210/KH-UBND ngày 15/11/2024 của UBND tỉnh Thái Nguyên về đào tạo nguồn nhân lực bán dẫn và AI đến năm 2030).

Nguồn: https://baothainguyen.vn/kinh-te/202512/nhan-luc-chat-luong-mo-loi-phat-trien-01041ae/