Những làng nghề bên dòng sông Đáy

Sông Đáy có tên chữ Hán là “Để giang”, cách nội thành Hà Nội chừng 20km. Dân gian có từ ghép “đáo để” nghĩa là thấu tận đáy, nhằm chỉ những người khôn ngoan, sâu sắc. Đấy dường như cũng là nét tính cách phù hợp với người làm nghề thủ công nghiệp, đặc biệt phát triển ở các làng xã của các huyện ven sông Đáy.

Vùng đất thuộc 2 huyện Phúc Thọ, Quốc Oai nằm ở hữu ngạn sông Đáy, có đến 26 làng nghề được ghi nhận, với đa dạng loại hình từ chế biến nông sản đến nghề mộc.

Chúng tạo thành một hệ sinh thái nguyên vật liệu lẫn sản phẩm đầu ra rất gần gũi đời thường như cắt may Thượng Hiệp, Tam Thuấn bên cạnh dệt thảm Phụng Thượng cùng huyện Phúc Thọ, trong khi các làng ven sông Đáy thuộc huyện Quốc Oai cũng như các vùng nguyên liệu rừng tre, giang ở Thạch Thất rất phát triển về mặt hàng cót đan như làng Muôn, Trại Do (xã Tuyết Nghĩa), Nghĩa Hương, Liệp Tuyết ở Quốc Oai, các làng nghề mây tre giang đan Phú Hòa, Thái Hòa, Bình Xá ở Thạch Thất.

Người xưa có câu “cầu Nam, chùa Bắc, đình Đoài”, trong đó để dựng được những ngôi đình to và đẹp hạng nhất thì cần tay nghề mộc ở tầm đỉnh cao. Không đâu xa, nơi làm ra những ngôi đình ấy chính là những người thợ các làng nghề vùng Quốc Oai, Thạch Thất. Vùng bán sơn địa Thạch Thất từng là cửa rừng nhiều thế kỷ trước, nay vẫn là nơi có những làng nghề mộc nổi tiếng vùng Chàng Sơn, Canh Nậu, Dị Nậu, Hữu Bằng, Hương Ngải, Ngô Sài, Yên Quán, Nghĩa Hương, Ngọc Than…

Trong đó những làng nghề làm nhà cổ thường có mối liên kết gắn bó với các làng nghề làm tượng gỗ và đồ thờ như Sơn Đồng ở huyện Hoài Đức bên kia sông Đáy.

Những làng nghề làm thực phẩm cũng tạo nên các thương hiệu nổi tiếng gần xa như miến làng So, Tân Hòa (Cộng Hòa), bánh chè lam thôn Thạch, đều nằm dọc vùng cây lương thực ven sông Đáy. Những làng nghề này đã cùng với những di tích đình chùa đẹp trong vùng tạo nên một vành đai phù hoa, rực rỡ sắc màu làm nên khí chất xứ Đoài. Du khách tìm về đình So, chùa Thầy, động Hoàng Xá (Quốc Oai), chùa Tây Phương (Thạch Thất), đình Hạ Hiệp (Phúc Thọ)… không chỉ thuần túy ngắm nhìn những công trình kiến trúc mà còn trải nghiệm đời sống của cư dân tạo tác nên sản vật.

Tạp chí Heritage