Nỗi lo tiếng Việt méo mó, lệch chuẩn

Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt bên cạnh phát triển ngoại ngữ cũng là vấn đề các nhà trường, gia đình cần lưu ý.

CON NÓI, MẸ PHẢI TRA GOOGLE

Chị Hoàng, phụ huynh có con học lớp 4, trú P.Xóm Chiếu, TP.HCM, một ngày lên cơ quan kể: "Con bé nhà tôi về nhà kể chuyện mà chèn thêm vào nhiều từ, cụm từ nghe rất lạ. Ví dụ, thấy một ai đó học giỏi, xinh đẹp, phát biểu bằng tiếng Anh hay, con nói "cô kia slay quá". Hay thi thoảng lại thấy con nói những cụm từ vô nghĩa như "tung tung tung sahur", "tralalero tralala"… Chị phải tra Google xem các cụm từ kia nghĩa là gì, xuất phát từ đâu.

Nỗi lo tiếng Việt méo mó, lệch chuẩn - Ảnh 1. — Học sinh tiểu học trong một tiết tiếng Việt. Cần dạy học sinh sử dụng và giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt ngay từ cấp học nhỏ nhất

Chị Hoàng lo ngại về khả năng diễn đạt bằng tiếng Việt của con. Trong các hoàn cảnh trên, rõ ràng tiếng Việt hoàn toàn có những từ có thể diễn tả cảm xúc, trạng thái của con nhưng con không dùng. "Tôi hỏi thì con nói đây là "bắt trend" (bắt kịp xu hướng), bạn bè ở lớp con ai cũng dùng, nếu không dùng thì bị bạn cười là "nói thế mà cũng không hiểu"", chị Hoàng nói.

CÁCH GIỚI TRẺ NGÀY NAY DÙNG TIẾNG VIỆT

Nguyễn Tấn Tài, sinh viên năm 4 Trường ĐH Văn Hiến (TP.HCM), cho biết ngày nay việc giới trẻ nhắn tin với nhau bằng ngôn ngữ của tuổi teen - "teencode" rất phổ biến. Để dẫn chứng, Tấn Tài đưa ra một loạt "teencode". Trong đó, nhiều từ tiếng Anh được dùng phổ biến thay vì dịch sang nghĩa tiếng Việt, hoặc biến tấu thành một từ mới nửa Anh nửa Việt. Như thay vì viết "xem" họ sẽ dùng "seen", thay vì viết "gọi", các bạn sẽ dùng từ "call", thay vì nói xin lời ca khúc này, thì các bạn hỏi "cho xin lyrics"; "wall" nghĩa là "trang cá nhân", "cap mh" nghĩa là "chụp màn hình"…

Vũ Đức Minh, học sinh (HS) Trường THPT Nguyễn Thị Minh Khai (P.Xuân Hòa, TP.HCM), bày tỏ em và các bạn đồng trang lứa dùng tiếng Việt "khá linh hoạt" tùy vào đối tượng đang giao tiếp. Chẳng hạn với thầy cô lẫn phụ huynh, các em xưng hô tôn trọng, có dạ thưa đàng hoàng. Trong khi đó, với bạn bè, Minh khá thoải mái và thường dùng ngôn ngữ mạng để chọc cười nhau.

Tương tự, Nguyễn Thái Hồng Ngọc, HS Trường THPT Phú Nhuận (P.Phú Nhuận, TP.HCM), cho biết em cũng chỉ dùng các từ lóng, từ "độc lạ" hoặc chêm tiếng Anh khi nói chuyện với bạn bè, chủ yếu là những cụm nổi tiếng trên TikTok. Ngoài ra, các bạn trẻ như Ngọc cũng chuộng sử dụng các từ tiếng Anh như deadline (hạn chót), chill (thư giãn), vibe (phong cách), crush (người mình thích thầm), feedback (nhận xét), drama (tranh cãi)...

"Vì hay dùng tiếng Anh nên lâu lâu em cũng quên mất nghĩa tiếng Việt của một từ nào đó, và có nhiều lúc em cũng nhầm lẫn ngữ pháp giữa tiếng Việt với tiếng Anh", Ngọc cho hay. "Khi luyện thi đánh giá năng lực, em còn nhận thấy có nhiều vấn đề của tiếng Việt em vẫn thấy mông lung hoặc chưa biết thế nào là đúng chính tả, chẳng hạn như "xán lạn" chứ không phải "sáng lạng", "viển vông" chứ không phải "viễn vông". Thực tế này đã giúp em ý thức hơn trong việc tự trau dồi tiếng Việt của mình nhiều hơn nữa thay vì chỉ tìm hiểu ở bề mặt", Ngọc nói thêm.

Còn Hồ Anh Tuấn, sinh viên Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn, ĐH Quốc gia TP.HCM, nhận định người trẻ sẽ sử dụng "teencode" hay các từ tiếng lóng dựa vào sự nhạy cảm và khả năng hiểu rõ bầu không khí giao tiếp. Tuấn nhấn mạnh thêm rằng không ít cụm từ tiếng Anh không thể dịch nghĩa hoàn toàn sang tiếng Việt như "slay" (ngầu), "wellbeing" (an toàn, sức khỏe)..., buộc các bạn trẻ phải dùng tiếng Anh để thuận lợi cho việc giao tiếp.

Hoàng Anh, sinh viên năm 4 Trường ĐH Văn Hiến (TP.HCM), cho rằng việc sử dụng ngôn ngữ viết - nói bằng "tiếng lóng", biến tấu, cách nói hài hước không phải là vấn đề quá mức nghiêm trọng. Nữ sinh viên cho hay trong cộng đồng người trẻ cũng chia 2 trường phái: một bên thích dùng ngôn ngữ "bắt trend" để tạo cảm giác hài hước vui nhộn cho mọi người xung quanh; một bên thì thấy đây là xu hướng quá vô bổ, khiến tiếng Việt không còn trong sáng.

Nỗi lo tiếng Việt méo mó, lệch chuẩn - Ảnh 2. — Trong tiết tiếng Việt, học sinh thực hành nói và đáp lời chào hỏi

KỸ NĂNG BỘC LỘ CẢM XÚC THÀNH CÂU VĂN, ĐOẠN VĂN KÉM

Cô Nguyễn Thị Phương Đài, giáo viên chủ nhiệm lớp 5/2 Trường tiểu học Trần Khánh Dư, P.Tân Định, TP.HCM, nhận định việc HS ở cấp độ tiểu học sử dụng tiếng Việt bị "méo mó", thậm chí lệch chuẩn thì vô cùng nguy hiểm. Vì vậy đòi hỏi người lớn, giáo viên phải dạy đúng, hướng dẫn đúng các con từ trong môi trường gia đình, nhà trường.

"Từ khi HS mới vào lớp 1, thầy cô giáo đã phải hướng dẫn HS xưng hô với bạn bè, thầy cô, cha mẹ đúng chuẩn mực. Ví dụ, với bạn bè có thể xưng "bạn - mình", "cậu - tớ", xưng tên. Nhưng bây giờ nhiều bạn tiểu học đã gọi nhau bằng "chế", "ní". Thoạt nghe tưởng là vui vẻ, hài hước, nhưng lâu dài tạo thành thói quen, các con quên mất luôn từ thông dụng vẫn hay dùng trong tiếng Việt hằng ngày", cô giáo chia sẻ.

Nguyên nhân người trẻ
chuộng dùng tiếng Anh một số trường hợp

Một xu hướng đáng chú ý là nhiều bạn trẻ thế hệ Z và thế hệ Alpha chuộng dùng tiếng Anh thay vì dùng tiếng Việt mỗi khi chia sẻ về những trải nghiệm và cảm xúc cá nhân, theo bà Tô Thị Hoan, công tác tại Delta Global School (Hà Nội). Thực tế đó trái ngược với nhiều nghiên cứu ở phương Tây - người ta lại cảm thấy thoải mái nhất khi bộc bạch bằng ngôn ngữ mẹ đẻ.

Chia sẻ tại một hội thảo quốc tế về chăm sóc sức khỏe và an toàn học đường hồi tháng 10, bà Hoan lý giải xu hướng nêu trên có thể đến từ nhiều nguyên nhân. Thứ nhất, vốn từ vựng để diễn tả cảm xúc trong tiếng Việt có thể không phong phú bằng tiếng Anh. Thứ hai, nhiều ký ức tiêu cực của các bạn gắn với môi trường dùng tiếng Việt, còn mỗi khi dùng tiếng Anh lại là lúc các bạn được tôn trọng và ghi nhận, như khi phát biểu dưới ánh đèn sân khấu. Việc các bạn lớn lên và học tập trong môi trường song ngữ cũng là một lý do, theo bà Hoan.

Theo nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thanh Ly (Trường ĐH Thủ đô Hà Nội) được công bố trên tạp chí Khoa học vào năm 2022, có 4 cách dùng ngôn ngữ mạng phổ biến trong giới trẻ. Đó là kiểu giản lược (như buồn thành "bùn", không thành "0"); kiểu tự tạo ("vãi" là kinh khủng, "hic" là buồn); kiểu nói theo lối a dua hoặc sử dụng các "tân thành ngữ" ("ngon lành cành đào", "cạn lời"); và kiểu chèn tiếng Anh ("g9" là good night, nghĩa là chúc ngủ ngon, "no table" là miễn bàn; "lemỏn" là chảnh).

Tác giả cho biết thêm trong số 816 sinh viên tham gia khảo sát, hơn 96% đã dùng ngôn ngữ mạng khi nói chuyện qua mạng xã hội, nền tảng nhắn tin..., và chưa tới 5% sử dụng ở các bài làm trên lớp.

Ngọc Long

Theo cô Phương Đài, nhiều phụ huynh xem nhẹ việc con sử dụng nhiều từ tiếng Việt méo mó, lạ lẫm, cứ nghĩ nói thế là vui, "chẳng sao". Nhưng phụ huynh cần đồng hành cùng nhà trường trong giáo dục các con, từ lời ăn tiếng nói hằng ngày, câu từ cần chuẩn mực. Lâu dài, thói quen dùng từ không chuẩn mực khi nói sẽ ảnh hưởng tới việc viết câu văn, đoạn văn, bài tập làm văn.

Đáng chú ý, cô Phương Đài thừa nhận thực tế bây giờ nhiều HS sai chính tả, không phân biệt được từ thuần Việt và từ "mượn". Nhiều HS không dùng từ ngữ đúng, hay khi viết câu, đoạn văn, bài văn. "Có bạn không thể phân biệt khi nào dùng từ "im lặng", khi nào dùng "yên ả". Có bạn còn lấy ngôn ngữ tuổi teen sử dụng trong bài văn", cô giáo nói.

Nỗi lo tiếng Việt méo mó, lệch chuẩn - Ảnh 3. — Học sinh tiểu học TP.HCM tại Ngày hội Em yêu tiếng Việt năm 2024

"Tôi nhận thấy càng ngày kỹ năng diễn đạt thành câu văn, bài văn của nhiều HS kém đi vì bây giờ nhiều bạn chỉ xem video ngắn. Không thể phủ nhận HS ngày nay thông minh, lanh lợi, cô hỏi gì đều có thể trả lời rất nhanh. Cảm giác cái gì các bạn cũng biết, nhưng lại không hiểu sâu. Và nếu yêu cầu HS diễn tả, bày tỏ cảm xúc thành những câu văn, đoạn văn cho đúng và hay thì lại rất khó khăn", cô Phương Đài nói.

"Đó cũng là lý do ngày nay chúng ta thấy nhiều bạn trẻ hay đòi hỏi - ra yêu cầu cha mẹ, người lớn phải thế này thế kia nhưng không biết thuyết phục người lớn bằng những ý tưởng, bằng những câu văn hay, từ ngữ chuẩn xác. Khả năng diễn đạt, khả năng bày tỏ cảm xúc bằng những ngôn từ đẹp trở nên khó khăn. Đặc biệt khi đứng trước đám đông, trình bày một bài gì đó, để kết hợp giữa ngôn từ tiếng nói, ngôn ngữ cơ thể thì lại càng khó với nhiều bạn HS ngày nay", cô Phương Đài chia sẻ thêm.

Nguồn: https://thanhnien.vn/noi-lo-tieng-viet-meo-mo-lech-chuan-185251103231434981.htm