Phát triển du lịch nông thôn kiến tạo sinh kế giảm nghèo

Giữa nhịp sống hiện đại ngày càng gấp gáp, nhiều du khách đang tìm về những miền quê yên bình để hít thở bầu không khí trong lành, trải nghiệm văn hóa bản địa và sống chậm giữa thiên nhiên. Tận dụng lợi thế đó, các địa phương trên khắp Việt Nam đang chuyển mình phát triển du lịch nông thôn tạo điều kiện xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống cho người dân.

Động lực mới cho công cuộc xóa đói, giảm nghèo

Việt Nam có hàng nghìn làng truyền thống, trong đó có rất nhiều bản làng mang đậm dấu ấn văn hóa dân tộc cùng hệ sinh thái nông nghiệp phong phú trải dài khắp ba miền. Đây chính là “kho báu” để phát triển du lịch nông thôn, một loại hình du lịch dựa vào cộng đồng, gắn với nông nghiệp và môi trường sinh thái.

Về chính sách, nền tảng cho phát triển du lịch nông thôn đã rõ ràng. Quyết định 922/QĐ-TTg ngày 2/8/2022 của Thủ tướng Chính phủ xác định du lịch nông thôn là hướng phát triển trọng tâm giai đoạn 2021 - 2025, quyết định nhấn mạnh vai trò chủ thể của người dân, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, doanh nghiệp, hợp tác xã (HTX) để xây dựng và khai thác hiệu quả các chuỗi giá trị du lịch.

Trong những năm qua, các làng nghề đang dần được tỉnh, địa phương đầu tư chú trọng khôi phục giá trị truyền thống, thúc đẩy quảng bá du lịch. Tại Bắc Ninh, ở làng Đồng Kỵ, HTX Gỗ mỹ nghệ Đồng Kỵ (tên trước sáp nhập) là một ví dụ điển hình cho sự chuyển mình của các làng nghề của tỉnh. Thành lập từ năm 2015, đến nay HTX có hơn 60 thành viên chính thức và tạo việc làm thường xuyên cho gần 200 lao động tại địa phương với thu nhập trung bình từ 8 - 12 triệu đồng/người/tháng.

Nhờ định hướng đúng đắn, kết hợp du lịch, phát triển nghề truyền thông, mà doanh thu của HTX năm 2024 đạt gần 25 tỷ đồng, trong đó khoảng 60% từ thị trường trong nước và 40% xuất khẩu sang nước ngoài. Điều đặc biệt, HTX cũng là “bệ đỡ” cho nhiều hộ gia đình trong vùng chuyển từ làm ăn nhỏ lẻ sang sản xuất bài bản, có thương hiệu.

Hay tại Lào Cai, đến nay toàn tỉnh có gần 200 điểm du lịch cộng đồng, trải dài từ Sa Pa, Bắc Hà, Bảo Yên (thuộc Lào Cai cũ) đến Văn Chấn, Mù Cang Chải, Trạm Tấu (thuộc Yên Bái cũ). Mỗi nơi một nét riêng, nhưng đều cùng hướng đến phát triển du lịch bền vững dựa vào văn hóa bản địa.

Từ những bản nhỏ như Cát Cát, Sín Chải, Tả Van, Tả Phìn, Nậm Cang, vài hộ dân mở cửa đón khách, đến nay đã có hơn 300 hộ làm du lịch cộng đồng, doanh thu bình quân 40 - 50 triệu đồng/năm, có hộ đạt đến hàng trăm triệu đồng. Đáng chú ý, tỷ lệ hộ nghèo tại các bản làm du lịch giảm nhanh gấp 2 - 3 lần so với khu vực khác, minh chứng rõ ràng văn hóa nếu biết khai thác có thể trở thành “kênh sinh kế” hiệu quả.

Xây dựng du lịch nông thôn bền vững từ không gian xanh

Theo thống kê của Tổng cục Du lịch, lượng khách đến các vùng nông thôn năm 2024 tăng gần 25% so với năm 2022. Con số này cho thấy nhu cầu tìm về không gian xanh, gần gũi và bền vững ngày càng lớn. Đây là một tín hiệu tích cực cho tương lai của du lịch nông thôn Việt Nam.

Tuy nhiên, bên cạnh mặt tích cực vẫn còn hạn chế. Lấy ví dụ, theo thống kê, 292 làng nghề trên địa bàn Thành phố Hà Nội từ năm 2017 - 2020 có 139 làng nghề ô nhiễm nghiêm trọng (chiếm 47,6%), có 95 làng nghề ô nhiễm (chiếm 32,5%) tỷ lệ nước thải làng nghề được thu gom xử lý chỉ chiếm khoảng 5,2%.

Vì vậy, để phát triển bền vững du lịch nông thôn, mô hình du lịch kết hợp giữa bảo tồn, sinh thái và sinh kế bền vững, mở ra hướng đi mới cho kinh tế nông thôn và du lịch quốc gia.

Trong một diễn đàn về du lịch nông thôn tổ chức vào đầu tháng 11/2025, PGS. TS Phạm Trung Lương, Thành viên Tổ chuyên gia tư vấn quy hoạch quốc gia cho rằng, du lịch nông thôn không phải đưa khách đến chụp ảnh rồi về, mà để họ được gieo trồng, thu hoạch, nấu ăn, ở homestay, sống như người địa phương. Giá trị của loại hình này nằm ở sự bình yên, gần gũi thiên nhiên và mối quan hệ trực tiếp giữa khách với người dân.

Ông nhận định du lịch nông thôn cần đi theo hướng văn minh sinh thái phải cùng lúc tạo sinh kế bền vững cho dân, bảo tồn cảnh quan, văn hóa nông thôn và định hướng hành vi xanh cho cả cộng đồng lẫn du khách. Vì vậy, không thể nhân danh du lịch để xây nhà nghỉ tự phát, bê tông hóa làng quê... là đi ngược tinh thần sinh thái.

Để phát triển bền vững, du lịch nông thôn cần được quy hoạch đồng bộ, tránh thương mại hóa hoặc phá vỡ cảnh quan truyền thống. Chính quyền địa phương cần hỗ trợ đào tạo kỹ năng làm du lịch, đầu tư hạ tầng giao thông, xử lý môi trường và tăng cường quảng bá sản phẩm làng nghề trên các nền tảng số.

Nguồn: https://baophapluat.vn/phat-trien-du-lich-nong-thon-kien-tao-sinh-ke-giam-ngheo.html