Phát triển thủ công mỹ nghệ bền vững để gìn giữ bản sắc, xóa đói giảm nghèo

Ngành thủ công mỹ nghệ không chỉ góp phần tạo sinh kế cho nhiều người dân ở Điện Biên mà còn là cầu nối đưa bản sắc dân tộc đến gần hơn với du khách trong và ngoài nước. Tuy nhiên, cần tháo gỡ những "nút thắt", từ vùng nguyên liệu, nhân lực, công nghệ đến thị trường tiêu thụ để phát triển bền vững.

Giải quyết việc làm, tăng thu nhập

Điện Biên - một tỉnh miền núi biên giới ở Tây Bắc, không chỉ nổi tiếng với những di tích lịch sử hào hùng mà còn được biết đến với nền văn hóa đa dạng của 19 dân tộc anh em. Với địa hình chủ yếu là đồi núi, tỉnh sở hữu hệ sinh thái rừng tự nhiên phong phú, với các loại nguyên liệu dồi dào. Đây là điều kiện thuận lợi để phát triển ngành thủ công mỹ nghệ.

Trong đó, tre, nứa, mây được tìm thấy nhiều tại Tuần Giáo, Mường Nhé, Mường Chà... là vật liệu truyền thống có độ dẻo và bền cao cho các sản phẩm đan lát, đồ gia dụng và trang trí. Sợi lanh, bông, gai cũng được đồng bào Mông, Thái... sử dụng để dệt nên những tấm thổ cẩm truyền thống đầy màu sắc. Thảo mộc và cây nhuộm tự nhiên như chàm, củ nâu, vỏ cây rừng... được khai thác để nhuộm vải và sản phẩm thủ công. Gỗ rừng tự nhiên, gỗ keo, gỗ xoan và một số lâm sản phụ được sử dụng trong điêu khắc, chạm khắc thủ công, sản xuất đồ nội thất nhỏ...

Điện Biên có nhiều tiềm năng phát triển các ngành thủ công mỹ nghệ

Những năm qua, ngành thủ công mỹ nghệ của Điện Biên đã có bước phát triển tích cực, góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, đặc biệt ở khu vực nông thôn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Hiện tại, tỉnh có khoảng 15 làng nghề, với một số sản phẩm nổi bật như: thổ cẩm truyền thống, mây tre đan, sản phẩm đồ gỗ mỹ nghệ, đồ lưu niệm kết hợp giữa truyền thống và hiện đại… Thị trường tiêu thụ chủ yếu là khách du lịch, thị trường nội địa. Một số sản phẩm đã bước đầu tiếp cận thị trường xuất khẩu qua kênh du lịch, hội chợ...

Gìn giữ truyền thống, mở rộng cơ hội

Dù sở hữu tiềm năng phát triển đáng kể, ngành thủ công mỹ nghệ của Điện Biên vẫn đang đối mặt với nhiều rào cản. Vùng nguyên liệu hiện nay chủ yếu tồn tại ở quy mô hộ gia đình, chưa hình thành các khu chuyên canh tập trung. Diện tích canh tác hạn chế, trữ lượng nguyên liệu tự nhiên thấp, trong khi hoạt động khai thác còn mang tính tự phát, tận thu, thiếu quy hoạch bài bản. Điều này dẫn đến chất lượng nguyên liệu suy giảm và khó đảm bảo tính ổn định, bền vững lâu dài.

Mối liên kết giữa người trồng, người khai thác, cơ sở chế biến và đơn vị tiêu thụ còn rời rạc, thiếu tính ổn định. Địa hình đồi núi hiểm trở, nhiều khu vực chưa có hệ thống giao thông thuận lợi, cản trở việc khai thác và vận chuyển nguyên liệu đến nơi sản xuất. Công nghệ sơ chế và bảo quản lạc hậu, nhiều nguyên liệu như sợi, mây, tre dễ bị hư hỏng, ảnh hưởng đến chất lượng thành phẩm…

Nguồn nhân lực lành nghề đang thiếu hụt nghiêm trọng, đặc biệt là lực lượng lao động trẻ kế thừa các giá trị truyền thống dân tộc. Chậm đổi mới công nghệ; thiết kế và mẫu mã khiến sản phẩm thủ công mỹ nghệ chưa bắt kịp xu hướng hiện đại, còn đơn điệu và thiếu sức hút với thị trường. Bên cạnh đó, khó khăn trong tiếp cận thị trường và hoạt động xúc tiến thương mại khiến thương hiệu sản phẩm chưa được định vị rõ ràng.

Tỉnh Điện Biên xác định thủ công mỹ nghệ là ngành kinh tế phụ trợ giàu tiềm năng. Ảnh: giaoducthoidai.vn

Những hạn chế trên khiến khó bảo đảm nguồn cung nguyên liệu ổn định về chất lượng, số lượng và giá cả. Sản phẩm thiếu tính đồng nhất, nguyên liệu chưa đạt chuẩn, làm giảm sức cạnh tranh trên thị trường. Chuỗi sản xuất dễ bị gián đoạn, ảnh hưởng trực tiếp đến kế hoạch kinh doanh và phát triển sản phẩm mới.

Điện Biên xác định thủ công mỹ nghệ là ngành kinh tế phụ trợ giàu tiềm năng, có vai trò quan trọng trong bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, thúc đẩy phát triển du lịch và xây dựng nông thôn mới. Theo đại diện Trung tâm Khuyến công và Tư vấn phát triển công nghiệp, Sở Công Thương Điện Biên, thời gian tới, tỉnh tập trung triển khai các giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đặc biệt là nghề dệt thổ cẩm dân tộc Thái, Mông, Hà Nhì... Khai thác chiều sâu văn hóa bản địa để tạo nên những sản phẩm mang đậm dấu ấn vùng miền, có giá trị nghệ thuật và thương mại cao.

Đồng thời, tăng cường hỗ trợ đổi mới mẫu mã, thiết kế sản phẩm thông qua các chương trình khuyến công, đề án OCOP, hợp tác với các trường, viện thiết kế. Khuyến khích sáng tạo, ứng dụng công nghệ mới để nâng cao tính thẩm mỹ, công năng và phù hợp với thị hiếu thị trường hiện đại.

Phát triển vùng nguyên liệu, khuyến khích trồng cây nguyên liệu bền vững (tre, mây, lanh...). Đẩy mạnh kết nối thị trường, xúc tiến tiến thương mại, quảng bá sản phẩm tại các hội chợ, triển lãm, trên nền tảng số. Thu hút doanh nghiệp, hợp tác xã đầu tư sản xuất thủ công mỹ nghệ quy mô, từng bước xây dựng thương hiệu cho sản phẩm địa phương…

Nhằm tạo động lực cho ngành thủ công mỹ nghệ của Điện Biên phát triển ổn định và bền vững, Trung tâm Khuyến công và Tư vấn phát triển công nghiệp đề nghị Bộ Công Thương và các cơ quan Trung ương tiếp tục quan tâm, hỗ trợ tỉnh thông qua các chương trình và đề án trọng điểm như: Chương trình Khuyến công quốc gia; các đề án đào tạo, thiết kế mẫu mã nâng cao tay nghề, năng lực sáng tạo cho nghệ nhân và cơ sở sản xuất; kết nối thị trường, mở rộng đầu ra cho sản phẩm thủ công mỹ nghệ...

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/phat-trien-thu-cong-my-nghe-ben-vung-de-gin-giu-ban-sac-xoa-doi-giam-ngheo-10392921.html