Phù Lưu - miền ký ức còn nguyên màu thời gian

BẮC NINH - Khu phố Phù Lưu (phường Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh) vốn là một trong những ngôi làng cổ nhất đồng bằng Bắc bộ nước ta. Ngày nay, Phù Lưu vẫn giữ được vẻ đẹp đặc sắc, tinh tuý của làng quê, vừa có sắc thái của văn minh nông nghiệp, vừa có biểu hiện của văn minh đô thị, có truyền thống văn hóa, hiếu học tiêu biểu.

Ngôi làng đậm bản sắc văn hoá

Bất cứ ai đến khu phố Phù Lưu cũng đều bị cuốn hút bởi những con đường lát đá xanh phẳng lỳ, những ngôi đình, đền, chùa, lăng cổ kính, thanh lịch, nhuốm màu thời gian. Theo tư liệu lịch sử, thời xưa Phù Lưu có tên là làng Giầu hay Chợ Dầu. Đầu thế kỷ XIX, làng đã có đến 80% số hộ không làm ruộng mà chỉ chuyên nghề buôn bán.

Con đường lát đá xanh nổi tiếng của làng Phù Lưu.

Phụ nữ Phù Lưu nổi tiếng duyên dáng, thanh lịch, đảm đang. Những người mẹ, người vợ ở đây giỏi chăm lo cuộc sống gia đình, tạo điều kiện để cánh đàn ông dùi mài đèn sách, do đó, số người đi học, đi thi đỗ đạt thời xưa khá nhiều. Tiêu biểu như: Tiến sĩ, nhà thơ Hoàng Văn Hoè, đã tham gia phong trào Cần Vương; Nguyễn Đức Lân, đỗ Phó bảng năm Nhâm Dần (1842); ông Hoàng Thụy Chi, Tổng đốc Bắc Giang, là người đã cho lát toàn bộ đường làng bằng đá xanh; con trai ông Hoàng Thụy Chi là Hoàng Thụy Ba, bác sĩ y khoa đầu tiên ở bán đảo Đông Dương...

Thời hiện đại, Phù Lưu có những người con là nhà văn hóa, khoa học có tiếng như: Nhà báo Hoàng Tích Chu, người mở đầu cho một phong cách báo chí mới; họa sĩ nổi danh Hoàng Tích Chù; nhà soạn kịch Hoàng Tích Linh; đạo diễn điện ảnh Hoàng Tích Chỉ; nhà văn Kim Lân; nhạc sĩ Hồ Bắc; nhà báo Phạm Văn Hảo; đạo diễn điện ảnh Nguyễn Đăng Bảy; dịch giả Hoàng Thúy Toàn, người gắn liền với văn học Nga; Giáo sư sử học Phạm Xuân Nam; Giáo sư toán học Hồ Bá Thuần…

Những cư dân Phù Lưu giỏi giang đã gây dựng cho làng bề dày văn hoá thể hiện qua nết ăn ở, truyền thống gia đình, dòng họ. Hệ thống di sản vật thể nơi đây càng thể hiện rõ nét bề dày lịch sử văn hoá của làng. Đình Phù Lưu được Nhà nước xếp hạng Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia. Đền và chùa của làng đều được Nhà nước công nhận là Di tích lịch sử cấp Quốc gia.

Đình Phù Lưu được xây dựng từ cuối thế kỷ XVI, thờ Thánh Tam Giang, có quy mô bề thế. Hầu hết các đầu dư, cốn, ván nong, cửa võng... đều được chạm trổ tinh xảo. Đặc biệt, trên ván nong chạm nổi hình rồng chầu mặt nguyệt, trên lưng có hình tiên nữ cánh phượng, hình người đánh đàn, hình tiên nữ ngồi trên đầu nghê ở trụ cốn, đoàn người đua thuyền, cảnh đấu vật trong ngày hội. Các mảng chạm khắc đều có niên đại khoảng thế kỷ XVII. Đình được trùng tu, tôn tạo tốt, là nơi sinh hoạt văn hoá quan trọng của dân làng.

Chùa Phù Lưu (Pháp Quang tự) được xây dựng từ thế kỷ XV-XVII, được Nhân dân trùng tù, tôn tạo nhiều lần theo thời gian. Tượng Phật A-di-đà, tượng Tam thế bằng gỗ ở chùa là những tác phẩm điêu khắc đẹp từ thời nhà Lê còn lại. Chùa có nhiều bia, là những tài sản văn tự quý, tư liệu văn hóa giá trị, như các bia: Kính Thiên Trù (đài kính Trời), Chung lâu, Pháp Quang quán,… Đền Phù Lưu cũng thờ Thánh Tam Giang như đình, kiến trúc thời nhà Nguyễn. Ngoài đình, đền và chùa, Phù Lưu còn có Văn chỉ Hương Hiền từ thờ những bậc khoa bảng, hiền tài của làng.

Giữ gìn nét đẹp quê hương

Phù Lưu càng nổi tiếng hơn nữa vì đây là ngôi làng đã đi vào truyện ngắn “Làng” của nhà văn Kim Lân, một người con của quê hương. Làng Phù Lưu hiện lên trong truyện ngắn của Kim Lân với đầy đủ nét đẹp vốn có, làm nền cho nhân vật ông Hai thể hiện lòng yêu nước trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Trong truyện, khi buộc phải rời làng, cùng gia đình tản cư, đi đến đâu ông cũng hồ hởi khoe với mọi người cái làng của mình: “Ông nói chuyện về cái làng của mình một cách say sưa và náo nức lạ thường. Hai con mắt ông sáng hẳn lên, cái mặt biến chuyển, hoạt động. Ông khoe làng ông nhà ngói san sát, giàu có nhất tỉnh. Đường trong làng toàn lát đá xanh, trời mưa trời gió tha hồ đi khắp làng cuối xóm, bùn không dính tới gót chân...”.

Thành công của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đã mang đến độc lập - tự do cho Nhân dân Việt Nam, trong đó có dân làng Phù Lưu. Hòa vào sự phát triển chung của đất nước, đến nay, Phù Lưu cùng nhiều ngôi làng khác trong cả nước từng bước phát triển theo hướng hiện đại, văn minh. Làng Phù Lưu trở thành khu phố, thuộc phường Đông Ngàn từ tháng 9/2008; thuộc phường Từ Sơn từ tháng 7/2025. Dù thay đổi tên gọi, nhưng tinh túy của làng vẫn được gìn giữ nguyên vẹn. Cư dân Phù Lưu vẫn giỏi giang buôn bán, coi trọng việc học hành, đồng thời luôn có ý thức gìn giữ và phát huy các giá trị di sản đặc sắc cha ông để lại.

Cùng với việc giữ gìn các di tích đình, đền, chùa, Văn chỉ Hương Hiền từ… người Phù Lưu quan tâm trùng tu, tôn tạo, xây dựng công trình văn hoá khác như nhà thờ các dòng họ, Nhà lưu niệm Kim Lân, Nhà lưu niệm văn học Nga ở Việt Nam… Đây là tình cảm, trách nhiệm của người Phù Lưu đối với những người con ưu tú của làng nhằm lưu giữ hiện vật, tư liệu; khơi dậy truyền thống, bồi dưỡng lòng tự hào về quê hương, cội nguồn của tình yêu đất nước, dân tộc cho thế hệ trẻ địa phương. Nhiều di tích được công nhận là Di tích lịch sử cấp tỉnh như: Văn chỉ Hương Hiền từ; Nhà thờ họ Hoàng; Nhà thờ họ Hoàng chi 3; Nhà thờ họ Chu Tam; Nhà thờ họ Lê Trần; Nhà thờ họ Lê Thế Tướng; Nhà thờ họ Nguyễn Công.

Phát huy truyền thống, các thế hệ cư dân làng Phù Lưu luôn đoàn kết, tích cực đi đầu trong các phong trào thi đua lao động sáng tạo, phát triển kinh tế, văn hoá - xã hội và bảo vệ Tổ quốc. Bà Nguyễn Thu Thuỷ, Phó Trưởng Phòng Văn hoá-Xã hội phường Từ Sơn cho biết, khu phố Phù Lưu luôn là một trong những đơn vị đi đầu trong các phong trào thi đua của địa phương, nhiều năm liên tục là khu phố văn hoá.

 

Vân Giang

Nguồn: https://baobacninhtv.vn/phu-luu-mien-ky-uc-con-nguyen-mau-thoi-gian-postid424602.bbg