Kể từ ngày 2/2/2025, những quy định đầu tiên của Đạo luật Trí tuệ nhân tạo (AI Act) do Liên minh châu Âu (EU) ban hành chính thức có hiệu lực, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong việc quản lý và định hình tương lai của ngành công nghiệp AI.
Đối với nghề báo, sử dụng AI không còn chỉ mang tính tương hỗ. AI gần như trở thành “người cộng sự”, thậm chí có thể là tác giả, nếu tòa soạn báo không đặt ra những giới hạn đối với tác phẩm được sử dụng.
Cộng sự
Tháng 3 năm nay, Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức khóa tập huấn về sử dụng AI trong tác nghiệp cho các nhà báo khu vực miền Trung.
Một câu hỏi vui những người làm báo đặt ra, chính là nhuận bút bài viết đối với các tác phẩm có sử dụng AI hỗ trợ, sẽ được chi trả như thế nào? ThS. Vũ Thế Cường - giảng viên Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí (Hội Nhà báo Việt Nam) nói, điều này phụ thuộc vào... quy chế của mỗi cơ quan báo chí.
Thử điểm lại quy chế hoạt động của các tòa báo tại Việt Nam cho đến thời điểm này, gần như chưa có cơ quan báo chí nào công bố quy chế riêng biệt về việc sử dụng AI dành cho phóng viên.
Trong khi đó, theo khảo sát do Hội Nhà báo Việt Nam và Hội Truyền thông số Việt Nam thực hiện, khoảng 25% cơ quan báo chí tại Việt Nam đã ứng dụng AI trong các hoạt động vận hành của tòa soạn, đặc biệt là trong khâu sản xuất tin tức. Trong số này, có 36/46 cơ quan báo chí đã tự xây dựng hệ thống AI để vận hành, trong khi số còn lại sử dụng dịch vụ thuê ngoài.
Thậm chí, nhiều tòa soạn báo tối ưu hóa việc ứng dụng thuật toán công nghệ và AI ở phần lớn khâu nội dung đến các sản phẩm nội dung độc quyền đa phương tiện.
VnExpress còn có riêng thuật toán sắp xếp nội dung trang chủ theo nguyên tắc cá nhân hóa một phần, sử dụng ứng dụng tóm tắt tin tức cho độc giả bằng văn bản và giọng nói; ứng dụng Robot Journalism tham gia viết bài tổng hợp thị trường chứng khoán, bản tin tổng hợp thể thao, trắc nghiệm.
AI trở thành “cộng sự” đắc lực với người làm báo, đặc biệt ở tác phẩm báo chí đa phương tiện. Chỉ cần các thuật toán đi từ cơ bản như nhập liệu văn bản, đặt lệnh và sử dụng các ứng dụng liên kết, từ tạo nhạc nền, lời bình, kỹ xảo hình ảnh... một sản phẩm đa phương tiện bắt mắt, bắt tai ra đời trong vòng vài phút.
Dấu hỏi về đạo đức nghề nghiệp?
Nhưng không phải AI có thể làm hay, làm đúng mọi thứ? Các công nghệ như Deepfake và AI-generated text (GPT) có thể tạo ra nội dung giả mạo, gây khó khăn cho tòa soạn trong việc xác minh thông tin.
Hẳn nhiều người dùng mạng xã hội sẽ không quên những hình ảnh xúc động được đăng tải trong một số thời điểm xảy ra thiên tai, tuy nhiên, khi xác định thì lại là những hình ảnh và nội dung được tạo bởi AI.
Ở các báo, vai trò giám sát của bộ phận tòa soạn ngày càng quan trọng. Làm thế nào để xác định được tác phẩm có sử dụng AI và liệu những thông tin được sử dụng là đúng hay “fake news”? Liều lượng sử dụng AI như thế nào thì được xem là hợp lý?
Thật ra, một biên tập viên lành nghề có thể phát hiện tác phẩm sử dụng bao nhiêu phần trăm AI, hay thậm chí được viết bởi AI; vì thực tế, giọng điệu của AI - dù là AI tạo sinh hay thời thượng như AI agent, vẫn... “gồng”.
Dù con AI được huấn luyện chuyên nghiệp theo đúng văn phong của người dùng, nhưng bản sắc của mỗi người viết, là duy nhất! Bản thể mang tính người thông qua cách sử dụng ngôn ngữ, là điều mà AI không thể làm được.
Tại lớp đào tạo ở Huế, buổi cuối cùng, ThS. Vũ Thế Cường yêu cầu mỗi học viên xây dựng sổ tay hoặc quy chế sử dụng AI cho tòa soạn của mình. Ông nói, sau khi hiểu và biết cách ứng dụng AI hữu hiệu, điều cuối cùng chính là người làm báo cần tự vạch ra ranh giới cho mình trước AI, để không trở thành những “cỗ máy” viết lách. Đó cũng chính là đạo đức của người làm báo trong kỷ nguyên số.
Việc thiết lập các nguyên tắc trong sử dụng AI ở hoạt động báo chí, từ thu thập thông tin, sản xuất nội dung đến phân tích dữ liệu, đều đặt tính minh bạch hàng đầu. Giá trị cốt lõi của báo chí là tính trung thực. Và người làm báo trong kỷ nguyên AI, trung thực chính là không để AI làm thay nhiệm vụ của mình.
Khi đã chọn trở thành “người đưa tin”, điều cần nhất bạn đọc muốn ở một bài báo, là hơi thở đời sống được phản ánh trung thực qua góc nhìn của một con người nhạy cảm.
Nguồn: https://baoquangnam.vn/ranh-gioi-nao-giua-ai-va-nha-bao-3156993.html
Bình luận (0)