Rõ quy định để bảo đảm thống nhất, khả thi trong thi hành án dân sự

Thảo luận tại tổ 7 (Đoàn ĐBQH các tỉnh Nghệ An, Lâm Đồng) sáng 5.11, về dự thảo Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi), ĐBQH Trần Nhật Minh cho rằng, cần làm rõ cơ chế lựa chọn cơ quan thi hành án, trách nhiệm phối hợp của lực lượng công an, cũng như xử lý các hệ quả pháp lý liên quan đến thời hiệu và quyền khiếu nại trong thi hành án.

Báo Đại biểu Nhân dân•05/11/2025

Quyền lựa chọn cơ quan thi hành án cần được quy định chặt chẽ

Đại biểu Trần Nhật Minh (Nghệ An) phân tích, dự thảo Luật cho phép cả người được thi hành án và người phải thi hành án có quyền lựa chọn cơ quan thi hành án dân sự hoặc văn phòng thi hành án dân sự để tổ chức thi hành án. Nhìn bề ngoài, quy định này bảo đảm tính bình đẳng giữa các bên, song khi đi sâu vào bản chất pháp lý của mối quan hệ thi hành án dân sự, quy định lại bộc lộ những bất hợp lý, dễ dẫn đến xung đột trong thực tiễn.

ĐBQH Trần Nhật Minh (Nghệ An) phát biểu. Ảnh: HP

Theo đại biểu, trong trường hợp người được thi hành án chọn cơ quan thi hành án dân sự cấp tỉnh, còn người phải thi hành án lại chọn văn phòng thi hành án dân sự, sẽ phát sinh mâu thuẫn về thẩm quyền. Dự thảo Luật hiện chưa có quy định nào xác định cơ quan nào có thẩm quyền giải quyết khi xảy ra xung đột. Vì vậy, cần bổ sung quy định rõ ràng về cơ chế giải quyết tình huống này

Đại biểu đề nghị không nên trao quyền lựa chọn cơ quan thi hành án dân sự hoặc văn phòng thi hành án dân sự cho người phải thi hành án. Lý giải về vấn đề này, đại biểu cho rằng, người được thi hành án là chủ thể có quyền lợi bị xâm phạm, là bên khởi xướng yêu cầu thi hành án, còn người phải thi hành án là bên có nghĩa vụ thực hiện. Việc trao cùng một quyền lựa chọn cho cả hai bên là không phù hợp với logic của pháp luật thi hành án dân sự và có thể làm phức tạp thêm quá trình tổ chức thi hành án.

Bên cạnh đó, đại biểu nêu Điều 11 và Điều 13 trong dự thảo Luật – quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án nhân dân và trách nhiệm của cơ quan ra bản án, quyết định – có sự trùng lặp về nội dung. Theo quy trình tố tụng, Tòa án là cơ quan duy nhất ban hành bản án hoặc quyết định, nên việc tách thành hai điều riêng biệt là không hợp lý. Cả hai điều này đều có quy định trùng nhau về việc giải quyết yêu cầu, kiến nghị của các bên liên quan và về việc sửa chữa, đính chính, giải thích bản án, quyết định.

“Do đó, cơ quan soạn thảo rà soát, tích hợp hai điều này thành một điều quy định thống nhất về nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án nhân dân trong thi hành án, bảo đảm tính chặt chẽ và nhất quán của hệ thống pháp luật”, đại biểu Trần Nhật Minh kiến nghị.

Bảo đảm thống nhất trong áp dụng pháp luật về thi hành án dân sự

Về khoản 2, Điều 14, quy định cơ quan thi hành án dân sự hoặc văn phòng thi hành án dân sự “đề nghị” lực lượng công an phối hợp bảo đảm trật tự an toàn khi có sự chống đối, cản trở, đại biểu cho rằng cách quy định này chưa hợp lý. Trong thực tiễn, việc chống đối, cản trở thường xảy ra bất ngờ, cơ quan thi hành án khó lường trước để kịp “đề nghị” phối hợp. Hơn nữa, từ “đề nghị” mang tính pháp lý không cao, khiến việc phối hợp có thể bị tùy nghi, ảnh hưởng đến hiệu quả thi hành án.

Các ĐBQH tỉnh Nghệ An tham dự phiên thảo luận. Ảnh: HP

Do đó, đại biểu đề xuất sửa đổi theo hướng quy định rõ “lực lượng công an có trách nhiệm phối hợp” với cơ quan thi hành án dân sự trong việc bảo đảm trật tự, an toàn thi hành án. Cách quy định này có tính hiệu lực và khả thi cao hơn, đồng thời bảo đảm sự chủ động của các cơ quan thi hành án dân sự.

Đối với khoản 2, Điều 34 về thời hiệu yêu cầu thi hành án (5 năm kể từ ngày bản án, quyết định có hiệu lực hoặc từ ngày nghĩa vụ đến hạn), đại biểu nêu vướng mắc trong thực tế: khi người phải thi hành án chưa hoàn thành nghĩa vụ dân sự nhưng thời hiệu yêu cầu thi hành án đã hết, cơ quan thi hành án không được tiếp tục thụ lý. Trong khi đó, theo quy định của Bộ luật Hình sự, điều kiện để được xóa án tích là người bị kết án phải chấp hành xong cả phần trách nhiệm dân sự.

Tòa án nhân dân Tối cao đã có Công văn số 154/B ngày 11.5.2023 khẳng định, người bị kết án chưa thi hành xong phần trách nhiệm dân sự thì không được coi là đã chấp hành xong bản án và không được xóa án tích. Như vậy, nếu cơ quan thi hành án từ chối thụ lý vì hết thời hiệu, người bị kết án sẽ không bao giờ có cơ hội được xóa án tích, khiến bản án bị treo vĩnh viễn.

Đại biểu đề nghị bổ sung quy định để khắc phục hệ quả này: Trong trường hợp hết thời hiệu yêu cầu thi hành án, phần nghĩa vụ dân sự tuyên trong bản án, quyết định hình sự được coi là đương nhiên không phải thi hành. Khi đó, người phải thi hành án được xem là đã chấp hành xong nghĩa vụ dân sự, tạo cơ sở để được xóa án tích theo quy định của Bộ luật Hình sự.

Liên quan đến khoản 5, Điều 97 quy định trường hợp khiếu nại không được thụ lý, đại biểu Trần Nhật Minh cho rằng: Cần bổ sung thêm trường hợp loại trừ quy định tại khoản 1, Điều 98 – quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định áp dụng biện pháp bảo đảm thi hành án. “Theo dự thảo, luật quy định quyết định này có hiệu lực thi hành ngay, dẫn đến tình huống người khiếu nại bị mất quyền khiếu nại lần hai. Điều này mâu thuẫn với điểm b, khoản 1, Điều 99, quy định người khiếu nại có quyền tiếp tục khiếu nại nếu không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu”, đại biểu nhấn mạnh.

Vì vậy, đại biểu đề nghị bổ sung rõ trong khoản 5, Điều 97 như sau: Các quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu của thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự cấp tỉnh hoặc trưởng văn phòng thi hành án dân sự về biện pháp bảo đảm thi hành án được loại trừ, tương tự như các trường hợp tại khoản 3 và khoản 6, Điều 98. “Việc bổ sung này nhằm bảo đảm đầy đủ quyền khiếu nại của công dân, đồng thời thống nhất trong áp dụng pháp luật về thi hành án dân sự”, đại biểu Trần Nhật Minh nhấn mạnh.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/ro-quy-dinh-de-bao-dam-thong-nhat-kha-thi-trong-thi-hanh-an-dan-su-10394450.html