“Sứ mệnh” của thuyền độc mộc

Tại các buôn làng ven hồ Lắk, hình ảnh những chiếc thuyền độc mộc đã trở thành biểu tượng văn hóa không thể thiếu. Khu vực này hiện có khoảng 25 chiếc thuyền độc mộc, thuộc sở hữu của 21 hộ dân. Mỗi chiếc thuyền không chỉ là một phương tiện, mà còn là một minh chứng sống động cho lịch sử và văn hóa của đồng bào M’nông.

Nổi bật trong số đó là thuyền của ông Y Chông Buôn Dap (SN 1962), ở buôn Jun, xã Liên Sơn Lắk. Theo người dân địa phương, đây là chiếc thuyền có tuổi đời lâu năm nhất ở khu vực hồ Lắk. Chiếc thuyền đã được truyền qua ba thế hệ của gia đình ông Y Chông.

Ông tự hào kể: “Chiếc thuyền này có từ đời ông bà làm của hồi môn cho bố mẹ vợ, rồi đến đời vợ chồng tôi là thế hệ thứ ba thừa kế. Chiếc thuyền đã gắn bó với gia đình tôi trong sinh hoạt, sản xuất và những chuyến mưu sinh trên mặt hồ”. Theo ông, ngày xưa vùng đất quanh hồ Lắk như một ốc đảo, giao thông chủ yếu bằng đường thủy. Thời đó, hầu như nhà nào trong các buôn làng M’nông cũng sở hữu một chiếc thuyền độc mộc. Chiếc thuyền đã gắn bó mật thiết với đời sống sinh hoạt, sản xuất, chứng kiến biết bao niềm vui, nỗi buồn của người dân mưu sinh trên mặt hồ rộng lớn. Giá trị của một chiếc thuyền độc mộc ngày xưa rất lớn, phải đổi bằng hai con trâu lớn mới có được.

Chiếc thuyền độc mộc trăm tuổi được truyền từ đời này đến đời khác của gia đình ông Y Chông Buôn Dap.

Quá trình làm ra một chiếc thuyền độc mộc có độ bền và khả năng thăng bằng trên mặt nước đòi hỏi sự chuẩn bị và thực hiện vô cùng tỉ mỉ, công phu. Buôn làng phải chọn những người đàn ông khỏe mạnh nhất vào sâu trong rừng để tìm loại gỗ sao, có thân to và thẳng.

Trước khi hạ gỗ, họ phải tổ chức lễ cúng thần rừng, thần núi và thần gỗ để xin phép, thể hiện sự tôn trọng với thiên nhiên. Quá trình đục thuyền được làm hoàn toàn bằng phương thức thủ công. Không có bản vẽ thiết kế hay công cụ hiện đại, bằng sự khéo léo và kinh nghiệm truyền đời, các “nghệ nhân” đã tạo ra những chiếc thuyền độc đáo. Khi hoàn thiện, chiếc thuyền sẽ được kéo về nhà bằng sức voi trong nhiều giờ đồng hồ.

Trong quá khứ, thuyền độc mộc được bà con dùng chở lúa, chở củi, và là phương tiện chính để đánh bắt thủy sản, bảo đảm nguồn sống cho gia đình. Ngày nay, khi các phương tiện cơ giới dần thay thế, chức năng chuyên chở hàng hóa của thuyền độc mộc không còn phù hợp. Tuy nhiên, thay vì bị lãng quên, chiếc thuyền đã khoác lên mình một sứ mệnh mới - trở thành sản phẩm du lịch độc đáo, phục vụ du khách khám phá vẻ đẹp của hồ Lắk.

Thuyền độc mộc của đồng bào M'nông trên hồ Lắk. Ảnh: Hữu Hùng

Ở tuổi 63, ông Y Chông vẫn giữ thói quen chèo thuyền ra hồ đánh cá để cải thiện bữa ăn gia đình. Nhưng khi có khách du lịch tìm đến, ông lại vui vẻ nhận lời chở khách tham quan. Tuy phí dịch vụ không cao, nhưng mỗi chuyến đi là một dịp để ông kể cho du khách nghe về bề dày văn hóa của những buôn làng cổ ven hồ như buôn Jun, buôn Lê, buôn M’liêng. “Tôi cảm thấy rất vui vì có thể chia sẻ những câu chuyện về truyền thống của dân tộc mình cho du khách”, ông Y Chông tâm sự.

Gia đình ông Y Plu Êung (thường gọi là Ama Doanh), ở buôn Jun, xã Liên Sơn Lắk cũng đang sở hữu một chiếc thuyền độc mộc đã hơn 50 năm tuổi. Chiếc thuyền này dài 9 mét, rộng gần 1 mét, được làm từ gỗ sao và cũng được đổi bằng hai con trâu đực ngày trước. Ama Doanh kể rằng, trước đây thuyền độc mộc được dùng để chở lúa, phân bón, phục vụ sản xuất. Ngày nay, khi du lịch phát triển, chiếc thuyền này được sử dụng để chở khách du lịch tham quan hồ.

Thuyền độc mộc chở khách du lịch khám phá hồ Lắk. Ảnh: Tuấn Ninh

“May mắn được ở gần hồ Lắk nên những năm gần đây, dịch vụ vận chuyển khách tham quan hồ cũng nhộn nhịp hơn. Vào những dịp cao điểm, có ngày tôi nhận được 5 chuyến chở khách, mỗi chuyến khoảng 100.000 đồng”, Ama Doanh tiết lộ. Mặc dù hiện tại hồ Lắk có nhiều loại hình dịch vụ khác như thuyền máy, ca-nô, nhưng vẫn có những du khách thích sự nhẹ nhàng và thiên về trải nghiệm nên họ lựa chọn thuyền độc mộc. Những lúc vắng khách, ông lại chèo thuyền ra hồ, thả lưới, bắt cá về cải thiện bữa ăn gia đình.

Già làng Y Nớ Buôn Dap, buôn Jun, xã Liên Sơn Lắk bộc bạch, những chiếc thuyền độc mộc không chỉ là phương tiện di chuyển mà còn là một phần hồn của buôn làng ven hồ Lắk. Thuyền độc mộc gắn với hoạt động du lịch không chỉ mang lại thu nhập cho người dân mà còn giúp bảo tồn và quảng bá những giá trị văn hóa độc đáo của đồng bào M’nông đến với du khách. Vì vậy, với vai trò già làng, ông luôn dặn dò bà con trong buôn bảo quản, giữ gìn hình ảnh bình dị của thuyền độc mộc để truyền lại cho các thế hệ mai sau.

Nguồn: https://baodaklak.vn/tin-noi-bat/202510/su-menh-cua-thuyen-doc-moc-8a51747/