Sự phổ biến của đồ uống có đường và nguy cơ sức khỏe

Mối nguy khi lạm dụng đồ uống có đường

Trong những năm qua, tiêu thụ đường ở Việt Nam đã có sự gia tăng đáng kể, đặc biệt là trong các sản phẩm đồ uống có đường.

Theo thống kê của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, mức tiêu thụ đường trung bình của người Việt vào năm 2018 đạt 46,5 gam/ngày, cao gấp đôi so với khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), là chỉ dưới 25 gam/ngày. Việc tiêu thụ đường vượt mức này được xem là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến các bệnh lý mãn tính không lây nhiễm, đe dọa sức khỏe cộng đồng.

WHO khuyến cáo, lượng đường tự do nên giảm xuống dưới 10% tổng năng lượng tiêu thụ mỗi ngày, và nếu có thể, nên giảm xuống dưới 5% để bảo vệ sức khỏe.

TS.BS Bùi Thị Mai Hương từ Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết, đường không chỉ có trong các thực phẩm chế biến sẵn mà còn có trong nhiều loại thực phẩm tự nhiên như trái cây, rau củ và sữa. Tuy nhiên, người dân Việt Nam lại tiêu thụ một lượng đường quá cao, vượt xa mức khuyến cáo của các tổ chức y tế quốc tế.

Một trong những tác nhân chính khiến mức tiêu thụ đường tăng cao là thói quen uống nước ngọt có ga. Theo nghiên cứu trên gần 2.000 người, hơn 57% người dân có thói quen uống nước ngọt có ga, trong đó 13% nam giới và hơn 10% nữ giới uống mỗi ngày. Một lon nước ngọt có ga có thể chứa tới 36 gam đường, gần đạt mức tiêu thụ đường toàn bộ trong một ngày.

Việc tiêu thụ lượng đường này quá mức không chỉ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, béo phì, mà còn dẫn đến các vấn đề về tim mạch, huyết áp, và rối loạn chuyển hóa.

TS.Hương cảnh báo, việc tiêu thụ đường quá mức còn ảnh hưởng tiêu cực đến não bộ, liên quan đến các vấn đề về trí nhớ và khả năng nhận thức, đồng thời gây nghiện đường, khiến người tiêu dùng khó từ bỏ thói quen này.

Để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, các chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị cần giảm lượng đường tự do trong khẩu phần ăn, đặc biệt là các thực phẩm chế biến sẵn và đồ uống có đường.

WHO khuyến cáo, lượng đường tự do nên giảm xuống dưới 10% tổng năng lượng tiêu thụ mỗi ngày, và nếu có thể, nên giảm xuống dưới 5% để bảo vệ sức khỏe. Ngoài ra, Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến cáo phụ nữ không nên tiêu thụ quá 25g đường (tương đương 6 thìa cà phê) mỗi ngày.

Một giải pháp hiệu quả để giảm lượng đường tiêu thụ là lựa chọn thực phẩm và đồ uống có ít đường hoặc không bổ sung đường. Người tiêu dùng nên làm quen với thói quen đọc nhãn thực phẩm để chọn các sản phẩm có ít đường, đặc biệt là trong các loại sữa và đồ uống chế biến sẵn.

Đối với các nhà sản xuất, việc giảm bớt lượng đường bổ sung và thay thế bằng các nguyên liệu tự nhiên như chà là, cam, chanh hoặc các chất tạo ngọt ít calo là một xu hướng đáng khuyến khích.

Bên cạnh đó, TS.Hương khuyến cáo người tiêu dùng thay thế nước ngọt có đường bằng nước lọc, nước ép không đường, trà đá không đường hoặc các loại đồ uống ít ngọt khác để bảo vệ sức khỏe. Người dân cũng có thể thử sử dụng gia vị như quế, gừng, hoặc vani để tạo hương vị cho món ăn mà không cần thêm đường.

Công tác y tế dự phòng và chính sách thuế cho đồ uống có đường

Theo Bộ Y tế, thói quen tiêu thụ đường cao đang gây ra những hệ lụy nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng, bao gồm gia tăng tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường, béo phì, và các bệnh lý về tim mạch. Chính vì vậy, Bộ Y tế đã đưa ra các khuyến cáo và triển khai các chiến lược nhằm hạn chế tiêu thụ đường.

Một trong những biện pháp quan trọng được đề xuất là tăng thuế đối với các sản phẩm nước giải khát có đường để khuyến khích các doanh nghiệp sản xuất đồ uống ít đường hơn. Bộ Tài chính đã đề xuất mức thuế 10% đối với nước giải khát có đường, trong khi Bộ Y tế đề nghị mức thuế suất có thể lên tới 40%, hoặc tăng dần theo lộ trình.

Ngoài ra, để giảm thiểu tác hại của đường đối với sức khỏe, Bộ Y tế cũng khuyến nghị các biện pháp giáo dục cộng đồng và tuyên truyền về tác hại của việc tiêu thụ đồ uống có đường, đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào việc giảm đường trong sản phẩm của mình.

Chuyên gia dinh dưỡng và các nhà sản xuất thực phẩm đều đồng thuận rằng, việc giảm lượng đường tiêu thụ không chỉ là trách nhiệm của người tiêu dùng mà còn là nhiệm vụ của các doanh nghiệp trong ngành thực phẩm và đồ uống. Các giải pháp thay thế đường, phát triển sản phẩm lành mạnh, đồng thời kết hợp với các chính sách thuế và tuyên truyền cộng đồng sẽ giúp giảm thiểu tác hại của việc tiêu thụ đường, nâng cao sức khỏe cộng đồng và giảm gánh nặng bệnh tật do các bệnh lý không lây nhiễm gây ra.

Việc triển khai các biện pháp như thế này cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, các tổ chức y tế và doanh nghiệp sản xuất thực phẩm. Chỉ khi đó, người dân mới có thể thay đổi thói quen tiêu thụ thực phẩm không lành mạnh, hướng tới một tương lai khỏe mạnh hơn.

Về đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt cho đồ uống có đường, đại diện một công ty sản xuất nước giải khát nổi tiếng cho rằng, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ tạo áp lực lớn đối với các doanh nghiệp trong ngành. Bởi nước giải khát là một ngành có sự cạnh tranh rất khốc liệt. Việc tăng thuế sẽ làm tăng chi phí sản xuất, có thể khiến giá bán sản phẩm tăng lên, và điều này sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến sức mua của người tiêu dùng.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng lo ngại rằng, thay vì làm giảm tiêu thụ đồ uống có đường, chính sách này có thể dẫn đến việc tiêu dùng chuyển sang các sản phẩm ngoại nhập có giá trị thấp hơn, làm suy yếu ngành sản xuất trong nước.

Trong bối cảnh chính sách thuế mới có thể tạo ra những tác động đáng kể, các doanh nghiệp cũng đang hướng tới việc phát triển các sản phẩm có lợi cho sức khỏe và giảm lượng đường.

Một số nhà sản xuất đã bắt đầu sử dụng các nguyên liệu thay thế đường tinh luyện, như vị ngọt từ quả chà là, mật ong, hoặc các chất tạo ngọt tự nhiên từ thảo mộc và trái cây để tạo vị ngọt cho sản phẩm. Điều này không chỉ đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng mà còn giúp các doanh nghiệp tuân thủ các yêu cầu về giảm lượng đường bổ sung trong sản phẩm.

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, việc thay thế đường tinh luyện bằng các chất tạo ngọt tự nhiên có thể là một giải pháp hiệu quả để giảm thiểu tác hại của đường đối với sức khỏe, đồng thời giúp doanh nghiệp phát triển những sản phẩm mới phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện đại. Chẳng hạn, như tại TH Truemilk, doanh nghiệp này đã tiên phong từ năm 2013 khi cho ra mắt sữa ít đường, 2018 ra mắt bộ sữa hạt sử dụng vị ngọt từ trái cây.

Để các chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt đạt được hiệu quả cao trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà không làm ảnh hưởng quá lớn đến ngành sản xuất, các doanh nghiệp đề xuất một lộ trình tăng thuế hợp lý.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký kiêm Trưởng ban Pháp chế của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, cần có một chính sách thuế có tính khả thi và công bằng.

“Thuế tiêu thụ đặc biệt không chỉ phải nhằm điều chỉnh hành vi tiêu dùng mà còn phải đảm bảo sự công bằng giữa các doanh nghiệp trong ngành, khuyến khích các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm ít đường hoặc không đường mà không tạo ra sự phân biệt hoặc bất lợi cho các doanh nghiệp trong nước”, ông Tuấn nêu.