Với tiết tấu trống rộn ràng, động tác mạnh mẽ và ý nghĩa tâm linh sâu sắc, Chhay-Dăm không chỉ là một điệu múa mà còn là cầu nối lịch sử, văn hóa và tinh thần đoàn kết của cộng đồng Khmer.
Nghệ thuật múa trống Chhay-Dăm được coi là một "thỏi nam châm" văn hóa, không chỉ lưu giữ bản sắc dân tộc Khmer mà còn góp phần làm phong phú thêm kho tàng di sản văn hóa Việt Nam.
Từ năm 2014, múa trống Chhay-dăm (xã Trường Tây, thị xã Hòa Thành, tỉnh Tây Ninh đã được công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia. Mới đây, nghệ thuật diễn tấu trống Chhay-Dăm của người Khmer ở huyện Tri Tôn và thị xã Tịnh Biên, tỉnh An Giang, cũng được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi danh vào danh mục này.
Hồn cốt của điệu múa trống Chhay-Dăm
Múa trống Chhay-dăm là loại hình nghệ thuật được Phối sư Thái Chia Thanh (người Campuchia) truyền dạy cho bà con dân tộc Khmer tại Việt Nam vào năm 1972.
Múa trống Chhay-Dăm thường xuất hiện trong các dịp lễ hội truyền thống như Tết Chôl Chnăm Thmây, lễ Dolta, Ok Om Bok hay các sự kiện cộng đồng. Điệu múa mang ý nghĩa lịch sử, tái hiện hình ảnh các chiến binh Khmer oai hùng, tôn vinh thần linh và cầu mong mùa màng bội thu. Âm thanh trống sôi động kết hợp với các động tác nhào lộn, xuống tấn, song đấu mang phong cách võ thuật cổ truyền, tạo nên sức hút đặc biệt, khiến người xem không thể rời mắt.
Trống Chhay-Dăm là linh hồn của điệu múa, được chế tác từ thân cau già đục rỗng, bịt da trâu hoặc da trăn ở một mặt, phần đuôi nhỏ hơn gắn với chân đế kim loại. Mỗi tiết mục thường sử dụng 4-6 trống, kết hợp với chiêng (Cuôl), chũm chọe (Chul) và sênh (Krap). Tiết tấu trống thay đổi linh hoạt, từ nhanh đến chậm, được tạo ra bằng tay, cùi chỏ, gót chân, thậm chí đánh vào trống của người khác, mang lại âm thanh mộc mạc nhưng đầy sức sống.
Người múa đeo trống trước bụng, thực hiện các động tác dứt khoát, uyển chuyển, kết hợp nhào lộn và kỹ thuật võ thuật. Điểm đặc biệt là người biểu diễn phải ôm chặt trống để tránh chạm sàn, đảm bảo âm thanh vang dội, không gián đoạn. Múa có thể biểu diễn đơn, đôi hoặc theo nhóm, đòi hỏi sức khỏe, sự dẻo dai và khả năng phối hợp nhịp nhàng giữa tiết tấu và chuyển động cơ thể.
Trang phục của múa Chhay-Dăm thường là xà-banh, loại vải quấn truyền thống được sử dụng cho cả nam và nữ. Nữ giới kết hợp với Chang Pong, vải quấn che ngực để hở bụng, tạo sự thoải mái khi biểu diễn. Trang phục được quấn khéo léo, chắc chắn, với màu sắc bắt mắt, thể hiện nét văn hóa đặc trưng của người Khmer mà không cần hóa trang khuôn mặt như một số vùng Tây Nam Bộ .
Biểu tượng của sự đoàn kết
Chhay-Dăm không chỉ là một loại hình nghệ thuật mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết và niềm vui. Điệu múa xua tan nỗi buồn, mang lại không khí tưng bừng, thể hiện tinh thần lạc quan và sức mạnh của cộng đồng Khmer. Những câu chuyện về chiến binh, thần linh và ước vọng mùa màng được kể qua từng nhịp trống, từng động tác, tạo nên một bức tranh văn hóa sống động.
Tại Tây Ninh, xã Trường Tây là cái nôi của múa trống Chhay-Dăm, nơi các nghệ nhân truyền dạy cho thế hệ trẻ. Các đội múa từ người lớn đến thiếu nhi hoạt động thường xuyên tại nhà văn hóa dân tộc Khmer, giữ gìn ngọn lửa di sản.
Ở An Giang, các lớp học được tổ chức tại chùa Tà Ngáo (Tịnh Biên) và xã Ô Lâm (Tri Tôn), thu hút đông đảo thanh thiếu niên tham gia.
Ngoài ra, Chhay-Dăm được quảng bá qua một số sự kiện lớn, góp phần đưa di sản này đến gần hơn với công chúng và thúc đẩy du lịch văn hóa.
Để tránh nguy cơ mai một loại hình nghệ thuật diễn tấu trống Chhay-Dăm, thời gian qua, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh An Giang đã phối hợp cùng các vị chức sắc uy tín trong đồng bào dân tộc Khemer cùng chính quyền huyện Tri Tôn và thị xã Tịnh Biên tổ chức 2 lớp truyền dạy múa trống Chhay-Dăm cho gần 50 thanh, thiếu niên đồng bào dân tộc Khmer.
Phát biểu tại Lễ công bố Quyết định của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi danh “Nghệ thuật diễn tấu trống Chhay-Dăm của người Khmer” huyện Tri Tôn và thị xã Tịnh Biên, tỉnh An Giang vào danh mục Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia tối 27/6, ông Trương Bá Trạng, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh An Giang cho biết để bảo tồn và phát huy giá trị di sản này, Sở đề nghị Ủy ban Nhân dân thị xã Tịnh Biên và huyện Tri Tôn cùng các phường, xã có loại hình di sản đang tồn tại trên địa bàn có chương trình, kế hoạch quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản.
Đồng thời, các địa phương tăng cường các hoạt động trình diễn, giao lưu văn hóa để tạo điều kiện cho các nghệ nhân tham gia thực hành, trình diễn, nâng cao kỹ năng, phát huy tính sáng tạo; đào tạo đội ngũ nghệ nhân kế thừa để tạo thành những đội trống chuyên nghiệp phục vụ cho các chùa vào các dịp lễ, nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho cộng đồng và phum sóc./.
Nguồn: https://www.vietnamplus.vn/suc-hut-tu-di-san-nghe-thuat-dien-tau-trong-chhay-dam-cua-nguoi-khmer-post1046914.vnp
Bình luận (0)