Thiếu vắng "nghệ thuật" đánh thuế thu nhập cá nhân

Đề xuất mới đây của Dự thảo Luật thuế TNCN (thay thế) về giao dịch bất động sản là một ví dụ, cho thấy sự thiếu vắng của "nghệ thuật đánh thuế".

Thuế suất cần tạo sự đồng thuận

Thay vì cứ công bố, ai hiểu sao thì hiểu, cơ quan soạn thảo có thể đề xuất mức thuế suất thật thấp ban đầu, giải thích rõ ràng tác động lên các nhóm thế nào, nhóm yếu thế được hỗ trợ và tái phân phối thuế ra sao..., bằng các cuộc họp báo để tạo sự đồng thuận trong cộng đồng.

Chỉ khi người dân hiểu, tin và chấp nhận, chính sách thuế mới có cơ hội trở thành công cụ hiệu quả để điều tiết và phân phối lại nguồn lực trong xã hội.

Một trong những yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế của thuế TNCN là thuế suất biên, tức là mức thuế áp dụng cho phần thu nhập tăng thêm. Khi thuế suất biên ở các bậc cao quá lớn, khiến phần lớn thu nhập tăng thêm bị đánh thuế, làm giảm lợi ích mà người lao động nhận được từ việc làm thêm. Hậu quả là cá nhân có thể lựa chọn nghỉ ngơi thay vì làm việc, hoặc không đầu tư vào sự nghiệp, gây thiệt hại không chỉ cho chính họ mà còn cho cả nền kinh tế.

Ví dụ, một người đang nhận mức lương 50 triệu đồng/tháng nếu làm thêm có thể tăng lên 60 triệu đồng/tháng, nhưng nếu phần thu nhập tăng thêm này bị đánh thuế 30%, thì lợi ích thực nhận giảm đáng kể và không còn hấp dẫn. Trong dài hạn, điều này có thể làm giảm cung lao động chất lượng cao và năng suất lao động của toàn xã hội.

Khi cá nhân nhận thấy việc tăng thu nhập trong tương lai sẽ bị đánh thuế cao, họ có thể không theo đuổi nghề nghiệp đòi hỏi trình độ chuyên môn sâu, hoặc chuyển hướng sang những ngành nghề ít chịu thuế hơn. Hệ quả là nền kinh tế mất đi một phần nguồn nhân lực chất lượng.

Có 3 cách phổ biến tránh thuế thu nhập cá nhân

Một vấn đề khác gắn liền với thuế TNCN là hành vi né tránh thuế - vốn là một trong những phản ứng phổ biến của cá nhân khi đối mặt với mức thuế cao.

Khi cấu trúc thuế trở nên quá nặng nề, cá nhân có thể tìm cách chuyển đổi thu nhập thành các hình thức không chịu thuế như quà tặng, phúc lợi ngoài lương, hoặc báo cáo thu nhập thấp hơn thực tế. Một số trường hợp thậm chí chuyển sang làm việc trong khu vực phi chính thức để không bị truy thu thuế.

Những hành vi này không chỉ gây thất thu ngân sách nhà nước mà còn làm suy yếu sự công bằng và lòng tin vào hệ thống thuế.

Tất cả tác động trên cho thấy để đảm bảo hiệu quả kinh tế, chính sách thuế TNCN cần được thiết kế sao cho thuế suất biên không quá cao, đặc biệt là ở nhóm thu nhập trung cao – là nhóm có tiềm năng tạo ra giá trị lớn cho nền kinh tế.

Bên cạnh đó, số bậc thuế cần đủ để phân hóa các nhóm thu nhập nhằm đảm bảo công bằng, nhưng không nên quá nhiều để tránh phức tạp trong tính toán và khai báo. Khoảng cách giữa các bậc thuế cần được thiết kế hợp lý, tránh tình trạng giãn bậc quá rộng khiến nhiều người có thu nhập khác nhau rơi vào cùng một mức thuế.

Nếu được xây dựng hợp lý, Luật Thuế TNCN mới không chỉ giúp Nhà nước huy động nguồn thu một cách bền vững, mà còn góp phần tạo ra một môi trường lao động, đầu tư, và học tập lành mạnh, giúp nền kinh tế phát triển hiệu quả, cân bằng và có chiều sâu.

(Thy Thơ ghi)

Nguồn: https://nld.com.vn/thieu-vang-nghe-thuat-danh-thue-thu-nhap-ca-nhan-196250725120506713.htm