Thơ ca Trần Nhân Tông và sự khởi đầu của văn chương tiếng Việt

Nhà văn Nhật Chiêu trình bày về chủ đề “Thơ ca Trần Nhân Tông và sự khởi đầu của văn chương tiếng Việt”
tại Thư viện Đại học Cần Thơ.

Trong triều đại nhà Trần của nước ta, có hai bậc vĩ nhân, đó chính là Ðức Thánh Trần - Hưng Ðạo Ðại Vương Trần Quốc Tuấn và Ðức Phật hoàng - Trần Nhân Tông. Câu chuyện này được gợi mở khiến người nghe rất thú vị. Và từ đó, nhà văn Nhật Chiêu cùng người nghe phác họa về Phật hoàng Trần Nhân Tông. Ðó là một vị vua, cũng là thiền sư, cũng là thi sĩ. Sau tất cả, Phật hoàng Trần Nhân Tông đã “vứt ngai vàng như vứt dép rách” để gắn đời mình với Phật giáo, mang trên mình trí tuệ uyên thâm, triết lý cao minh: “Tuần này mà ngẫm, ta lại xá ta/ Ðắc ý trong lòng, cười riêng ha hả”.

Cùng với các tác phẩm của Phật hoàng Trần Nhân Tông, hay tác phẩm của Trần Thái Tông, Nguyễn Du, Nguyễn Trãi… nhà văn Nhật Chiêu nói rằng, càng đọc, càng ngẫm, lại càng tự hào. Dân tộc ta không thiếu những nhà tư tưởng lớn. Qua vậy, trong những bậc hiền triết, Phật hoàng Trần Nhân Tông là vì sao sáng, ở nhiều lĩnh vực, trong đó có thơ ca.

Hai tác phẩm “Cư trần lạc đạo phú” và “Ðắc thú lâm tuyền thành đạo ca” là hai bài phú bằng chữ Nôm xuất hiện sớm nhất trong lịch sử văn học chữ Nôm ở nước ta. Theo nhà văn Nhật Chiêu, dù có giả thuyết khác, nhưng ông cho rằng, đó chỉ là truyền thuyết hóa, tác phẩm của Trần Nhân Tông mới thực sự là tác phẩm văn học đầu tiên bằng tiếng Việt. Ðơn cử là “Cư trần lạc đạo phú”, bài phú được Trần Nhân Tông viết theo phú luật, thể hiện quan điểm chính nhất của tư tưởng Phật giáo đời Trần. Bài phú này gồm 10 bài, bằng chữ Nôm và cuối cùng là một bài kệ chữ Hán. Diễn giả Nhật Chiêu vô cùng tâm đắc đoạn kết trong “Cư trần lạc đạo phú”, dịch thơ là: “Ở đời vui đạo hãy tùy duyên/ Hễ đói thì ăn, mệt ngủ liền/ Trong nhà có báu thôi tìm kiếm/ Ðối cảnh vô tâm chớ hỏi thiền”. Ðó là tư tưởng lớn, của bậc vĩ nhân, ẩn chứa trong Thiền phái Trúc lâm được lưu truyền đến nay.

Không chỉ khẳng định thơ ca Trần Nhân Tông là khởi đầu cho văn chương tiếng Việt, mà theo nhà văn Nhật Chiêu, tác giả Trần Nhân Tông rất yêu tiếng Việt (cụ thể là chữ Nôm), rất thích sử dụng tiếng Việt, dẫu cho ông rất tinh thông chữ Hán. Ví như không dưới 20 lần trong tác phẩm của mình, ông không dùng chữ “tâm” mà thay bằng chữ “lòng”; ông không dùng “tôn sư trọng đạo” mà chọn dùng “thờ thầy học đạo”… Mới hay, hơn 700 năm trước, một bậc Phật hoàng của nước ta đã mang tư tưởng lớn về lòng tự hào tiếng Việt, đề cao tinh thần gìn giữ sự trong sáng của tiếng Việt.

Chùa Vĩnh Nghiêm (tỉnh Bắc Ninh) hiện lưu giữ 3.050 mộc bản có giá trị của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. Trong đó, mộc bản “Cư trần lạc đạo phú” của Phật hoàng Trần Nhân Tông được khắc in trên gỗ thị, gồm 6 mặt khắc chữ Nôm. Năm 2012, “Mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm” được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức Thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Bài, ảnh: ÐĂNG HUỲNH

Nguồn: https://baocantho.com.vn/tho-ca-tran-nhan-tong-va-su-khoi-dau-cua-van-chuong-tieng-viet-a189031.html