Thủ tướng Anh tới Trung Đông và Cyprus: Chuyến thăm mở đường

Hoàng Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman và Thủ tướng Anh Keir Starmer tại Riyadh, ngày 9/12. (Nguồn: Saudi Gazette)

Từ ngày 8-10/12, Thủ tướng Keir Starmer đã có chuyến thăm Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), Saudi Arabia và điểm dừng chân cuối cùng là Cyprus – đánh dấu chuyến thăm chính thức của một Thủ tướng Anh tới đảo quốc sau 53 năm.

Kinh tế là trọng tâm

Thủ tướng Keir Starmer khẳng định ưu tiên cao nhất trong chuyến thăm là củng cố quan hệ, đặc biệt là về kinh tế, với các nước. Tuyên bố của số 10 Downing cho biết London mong muốn nâng kim ngạch thương mại với Trung Đông lên 16% trong thời gian tới.

Ngoài ra, nước này đang thúc đẩy tiến trình đàm phán một thỏa thuận thương mại tự do (FTA) với Hiệp hội các quốc gia vùng Vịnh (GCC), thị trường xuất khẩu lớn thứ bảy của Anh. Thủ tướng Starmer khẳng định: “Tăng trưởng kinh tế là nhiệm vụ hàng đầu của tôi… và để điều đó thành hiện thực, chúng ta cần có những thỏa thuận mới, khoản đầu tư mới từ khắp thế giới, với Saudi Arabia và UAE là những đối tác quan trọng”. Hiện kim ngạch thương mại của Anh với UAE và Saudi Arabia lần lượt là 29 tỷ USD và 17 tỷ USD.

Trong bối cảnh đó, chuyến thăm của ông Starmer sẽ hướng tới gia tăng hơn nữa những con số này. Gặp Tổng thống chủ nhà Sheikh Mohamed tại Abu Dhabi ngày 8/12, Thủ tướng Anh nhấn mạnh: “UAE là đối tác chiến lược quan trọng của London… Lý do tôi tới đây là để tạo cơ hội phát triển quan hệ đối tác đó, dù là trong giao thương, đầu tư, an ninh, quốc phòng, năng lượng hay trí thông minh nhân tạo”.

Tương tự, gặp Hoàng Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman ngày 9/12 tại Riyadh, ông đã nhấn mạnh mối quan hệ “dựa trên giá trị lòng tin và tình bạn”. Chính trị gia này mong quốc gia Trung Đông sẽ thúc đẩy hơn nữa trong tăng trưởng, tạo việc làm ở Anh.

Thủ tướng Keir Starmer khẳng định thỏa thuận song phương vừa qua đã tạo ra hơn 4.000 việc làm tại Anh. Trong chuyến thăm, ông cũng tiếp xúc lãnh đạo các bộ ngành kinh tế, doanh nghiệp lớn của Saudi Arabia, trong đó có Bộ trưởng Thương mại Majid al Kassabi.

Đặc biệt, công ty Graphene Innovations Manchester (GIM) của Anh, chuyên về phát triển công nghệ và vật liệu mới, cho biết trong khuôn khổ của siêu dự án Neom trị giá 500 tỷ USD, Saudi Arabia sẽ đầu tư 318 triệu USD vào trung tâm nghiên cứu và phát triển ở Manchester, dự kiến tạo 1.000 việc làm. Trước đó, công ty năng lượng Anh là Carbon Clean ký thỏa thuận với Saudi Aramco để hợp tác phát triển công nghệ hấp thu carbon. Đó là chưa kể tới thỏa thuận quốc phòng mới giữa hai nước, dự kiến sẽ đưa tổng kim ngạch xuất khẩu vũ khí của Anh sang Saudi Arabia vượt xa con số 4,84 tỷ USD hiện nay.

Trong khi đó, thông cáo báo chí của Cyprus nhấn mạnh ý nghĩa lịch sử khi lần đầu tiên một Thủ tướng Anh thăm nước này sau hơn nửa thế kỷ. Ngày 10/12 tại Lefkosia, Tổng thống Nikos Christodoulides và vị khách từ xứ sở sương mù đã thảo luận về cuộc đối thoại chiến lược lần thứ hai tới, cũng như hợp tác song phương trong các lĩnh vực an ninh, quốc phòng, kinh tế, thương mại đầu tư, giáo dục và văn hóa.

Mối lo luôn hiện hữu

Song cần nhớ rằng chuyến thăm của ông Starmer diễn ra trong lúc Trung Đông chứng kiến nhiều diễn biến phức tạp, từ xung đột Israel – Hamas, hoạt động của lực lượng Houthi tại Biển Đỏ và mới đây, thay đổi chính quyền tại Syria. Tình hình này đã tác động không nhỏ tới dòng chảy thương mại Anh – Trung Đông. Phòng Thương mại và công nghiệp Anh cho biết, xung đột Israel – Gaza tác động tiêu cực tới 50% số doanh nghiệp nước này. Đồng thời, bất ổn tại Trung Đông đẩy giá thành vận chuyển hàng hóa lên gấp bốn lần, thậm chí có thời điểm là tám lần, chỉ trong vòng một năm.

Trong bối cảnh đó, thông cáo báo chí trước chuyến thăm nêu rõ, London khẳng định “sự ổn định tại Trung Đông là đặc biệt quan trọng để củng cố nền tảng an ninh (tại Anh)” và cho biết sẽ cung cấp 14,01 triệu USD viện trợ nhân đạo cho Syria.

Xuyên suốt hành trình tại UAE, Saudi Arabia hay Cyprus, ông Keir Starmer cũng thể hiện rõ lập trường của mình trong các vấn đề nóng của khu vực. Về Gaza, ông đánh giá cao lập trường của Saudi Arabia về sớm tìm kiếm giải pháp để kết thúc xung đột và tăng cường cứu trợ nhân đạo tới khu vực này. Thủ tướng Anh cũng bày tỏ quan điểm ủng hộ thay đổi chính quyền ở Syria, hy vọng vào một thỏa thuận chính trị bền vững, loại bỏ bạo lực và khủng bố, hướng tới bảo vệ dân thường. Đáng chú ý, ông khẳng định sẽ giúp Cyprus ngăn dòng tiền của Nga chảy qua quốc gia Địa Trung Hải này nhằm né tránh các lệnh trừng phạt của Mỹ và phương Tây.

Tuy nhiên, không phải mọi nước đi của ông Starmer đều “xuôi gió”. Việc Thủ tướng Anh thăm Riyadh, gặp Hoàng Thái tử Mohammed bin Salman chịu không ít áp lực của dư luận. Bởi lẽ, năm 2022, chính ông chỉ trích người tiền nhiệm Boris Johnson gặp gỡ ông bin Salman, bất chấp một số thông tin về vai trò của Riyadh trong cái chết của nhà báo Jamal Khashoggi.

Ông cũng phải đối mặt với áp lực từ quê nhà, kêu gọi UAE trả tự do cho doanh nhân Ryan Cornelius, người đã bị giam giữ hơn 16 năm tại Dubai với cáo buộc lừa đảo 471,6 triệu USD, bất chấp nỗ lực phủ nhận từ phía Chính phủ Anh và Liên hợp quốc.

Ngoài ra, chuyến thăm của ông tới đảo Cyprus cũng khiến tiêu tốn không ít giấy mực. Thủ tướng Starmer đã từ chối gặp gỡ ông Ersin Tatar, lãnh đạo của “Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ tại Bắc Cyprus” (TRNC), phần lãnh thổ tách ra từ Cộng hòa Cyprus 50 năm về trước và không được nhiều nước công nhận. TRNC đã chỉ trích gay gắt, cho rằng động thái này không đóng góp tích cực vào giải quyết tình trạng hiện nay. Trong khi đó, ông Rikki Williams, đồng sáng lập nhóm “Tự do và Công bằng cho Bắc Cyprus”, kêu gọi Thủ tướng Anh cần “trao đổi với cả hai phía, thay vì chỉ một bên”.

Xét cho cùng, chuyến thăm của ông Starmer tới Trung Đông và Cyprus đã phản ánh ưu tiên về hợp tác kinh tế và quan điểm trong các vấn đề nóng, thúc đẩy lợi ích và ảnh hưởng của xứ sở sương mù tại khu vực.