Tôn giáo, dân tộc đồng hành với TPHCM - Bài 3: Giữ hồn dân tộc, lan tỏa văn hóa

Trong nhịp sống hiện đại, TPHCM vẫn giữ cho mình hơi thở văn hóa truyền thống qua nhiều lễ hội, phong tục tôn giáo, dân tộc. Từ các lễ hội Nguyên tiêu Chợ Lớn, Nghinh Ông Cần Giờ đến Đại lễ Phật đản, Giáng sinh, mỗi mùa hội đều trở thành nhịp cầu văn hóa, gắn kết cộng đồng.

Những nhịp cầu văn hóa

Chiều muộn trong khuôn viên chùa Ông Bổn (phường Chợ Lớn), chú Nguyên lặng lẽ hướng dẫn khách thập phương đến dâng hương. Chú cười hiền: “Tôi không nắm rõ ý nghĩa lễ nghi đâu, chỉ biết Nguyên tiêu từ lâu đã là ngày vui lớn, không chỉ của người Hoa chúng tôi mà của cả bà con người Việt, người Chăm, Khmer… Ai có lòng thì đều đến, cùng thắp nhang, cùng ngắm đèn lồng, coi múa lân, coi hát bội”.

Lễ hội Tết Nguyên tiêu được tổ chức vào rằm tháng Giêng hàng năm, là một trong những lễ hội truyền thống đặc sắc, thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia. Ảnh: HOÀNG HÙNG

Trong ký ức của chú Nguyên, Tết Nguyên tiêu ở Chợ Lớn giống như “cái Tết thứ hai” của người Hoa, kéo dài từ rằm tháng Giêng, nhộn nhịp với tập quán, nghi thức và cả sự khắt khe trong nề nếp xưa. Người ta đến để cầu bình an cho bản thân, sức khỏe cho con cái, sung túc cho gia đình. Đó cũng là mong ước chung của mọi dân tộc. Vì thế, Nguyên tiêu đã vượt ra khỏi phạm vi một cộng đồng, trở thành sự kiện văn hóa của TPHCM. Ở Chợ Lớn, mỗi dịp rằm tháng Giêng, phố phường rực sáng đèn lồng, từng đoàn lân sư rồng nối nhau, tiếng trống rộn rã hòa cùng tiếng người cười nói. Cảnh tượng ấy không chỉ gợi nhớ truyền thống của ông bà người Hoa, mà còn gắn kết bao thế hệ cư dân, bất kể người Kinh hay người Hoa, tôn giáo nào, dân tộc nào.

Theo Ban Tổ chức Các ngày lễ lớn TPHCM, những năm gần đây, lễ hội Nguyên tiêu thường thu hút hàng chục ngàn lượt người dân và du khách. Riêng phần diễu hành nghệ thuật đường phố có đến 1.200-1.500 diễn viên, quần chúng tham gia, cùng hàng ngàn người dân đứng dọc hai bên đường cổ vũ. Những nghi thức tín ngưỡng, trình diễn thư pháp, triển lãm đèn lồng, hát bội, ca nhạc… vừa làm sống lại phong tục xưa, vừa biến thành sản phẩm văn hóa đặc sắc của đô thị trẻ trung, năng động.

Người Hoa gọi Nguyên tiêu là “cái tết thứ hai”, như một cách khép lại mùa xuân, nhưng ở TPHCM, Nguyên tiêu còn là ngày của sum vầy, sẻ chia và hội nhập. Mỗi chiếc đèn lồng đỏ thắp sáng không chỉ ngõ phố Chợ Lớn mà cả tình đoàn kết của một thành phố đa sắc màu. Không chỉ có Nguyên tiêu, TPHCM còn được bồi đắp bản sắc từ những lễ hội, phong tục đặc trưng của nhiều cộng đồng. Đối với người Khmer ở thành phố, mỗi dịp Chôl Chnăm Thmây lại rộn ràng chùa chiền, tiếng trống, tiếng nhạc rộn rã cả khu phố. Đồng bào Chăm tại Phú Nhuận vẫn giữ gìn nghi lễ Katê, tiếng trống Paranưng và Saranai vang lên trong không gian hiện đại, nhắc nhớ cội nguồn. Người Kinh cùng hòa chung trong Lễ hội Nghinh Ông ở Cần Giờ, nơi ngư dân cầu mong mưa thuận gió hòa, cũng là dịp gặp gỡ, sẻ chia sau một năm bám biển. Mỗi lễ hội, mỗi phong tục mang một sắc thái riêng, nhưng tất cả đều chung một ý nghĩa, nuôi dưỡng bản sắc và gắn kết cộng đồng.

Lễ hội tôn giáo, bản hòa ca đoàn kết

Chuông nhà thờ giáo xứ Bình Thái ngân dài trong sáng Chủ nhật. Dòng người tấp nập bước qua cổng, một ngày lễ nữa bắt đầu; không khí giáo xứ rộn ràng hơn bởi sự háo hức của những tháng cuối năm. Giáng sinh còn gần 2 tháng, vậy mà ở vài quán cà phê quanh nhà thờ, cây thông đã được dựng, lấp lánh quả châu đỏ như báo tin mùa lễ hội sắp về.

Sáng Chủ nhật nào cũng vậy, chị Nguyễn Thị Liên (sinh năm 1984) đưa con trai đến nhà thờ từ sớm. Chị chọn hàng ghế giữa, thỉnh thoảng quay sang dặn con: “Đọc chậm thôi, theo Cha xứ”. Trong cuốn sổ nhỏ kẹp sẵn tờ giấy liệt kê việc cần làm, gồm đóng tiền trọ, mua vở cho con, đi phát cơm thiện nguyện, chị gạch thêm một dòng: Đăng ký phần hậu cần Noel. “Tôi từ quê miền Trung vào TPHCM sinh sống mấy chục năm. Cứ cuối năm là nôn nao, nhớ cảnh cả nhà cùng trang trí Giáng sinh”, chị Liên kể. Thói quen của gia đình chị đã thành nếp: cuối tháng 11, cả nhà bắt đầu trang trí. Cây thông, quả châu, dây kim tuyến được tận dụng lại; chồng chị tự làm một ngôi sao lớn treo đèn; lũ trẻ viết thiệp, treo đồ trang trí. Mỗi năm, căn phòng nhỏ lại sáng lên bởi đèn và tiếng cười…, đem lại một Giáng sinh đủ đầy không khí, ấm áp và an lành.

Ở TPHCM, Giáng sinh vượt ra khỏi khuôn khổ một nghi lễ tôn giáo. Đêm 24-12 mỗi năm, ánh đèn lung linh phủ khắp các con phố trung tâm, hàng chục ngàn người dân, du khách cùng xuống đường, hòa mình trong không khí lễ hội. Các đoàn lãnh đạo thành phố cũng đều đặn đến thăm, chúc mừng các tổ chức Công giáo, Tin Lành, gửi đi thông điệp an lành và gắn kết. Một mùa lễ hội, nhờ vậy, đã trở thành biểu tượng của tình thân, của sẻ chia lan tỏa từ giáo xứ, gia đình đến cả cộng đồng thành phố.

Tinh thần ấy không khép lại khi mùa Noel qua đi, mà còn tiếp nối quanh năm qua nhiều hoạt động tôn giáo, tín ngưỡng khác. Tháng 4 âm lịch, Phật tử khắp nơi về chùa dự lễ Phật đản, thành kính tắm Phật, thắp hương cầu an, đồng thời bày tỏ lòng từ bi qua những bữa cơm chay, chuyến khám bệnh hay phần quà nghĩa tình. Vào tháng Ramadan, cộng đồng Hồi giáo Chăm giữ chay suốt ngày dài, rồi khi mặt trời lặn lại quây quần bên mâm cơm Iftar giản dị nhưng ấm áp, vừa nối dài nghi lễ ngàn đời, vừa thắt chặt thêm tình đoàn kết trong cộng đồng. Chính sự phong phú ấy đã tạo nên một TPHCM vừa hiện đại, vừa đậm chất nhân văn, nơi niềm tin tôn giáo không chỉ nâng đỡ đời sống tinh thần mà còn góp phần bồi đắp khối đại đoàn kết toàn dân.

Những lễ hội, phong tục đặc sắc của đồng bào các dân tộc, tôn giáo ở TPHCM

- Nguyên tiêu Chợ Lớn (rằm tháng Giêng): phố lồng đèn rực rỡ, diễu hành lân sư rồng, hội tụ cộng đồng Hoa - Việt - Chăm - Khmer.

- Lễ Phật đản (tháng 4 âm lịch): hàng ngàn Phật tử về chùa dự lễ, tắm Phật, rước xe hoa, tổ chức cơm chay, khám bệnh, tặng quà, lan tỏa tinh thần từ bi.

- Giáng sinh (25-12): lung linh khắp phố phường, vượt khỏi nghi lễ tôn giáo, trở thành mùa hội sum vầy, sẻ chia của cả cộng đồng.

- Ramadan của đồng bào Hồi giáo Chăm: tháng chay thanh tịnh, những bữa cơm Iftar thắt chặt tình thân, giữ gìn nghi lễ ngàn đời giữa lòng đô thị hiện đại.

- Chôl Chnăm Thmây của đồng bào Khmer (tháng 4 dương lịch): chùa chiền rộn rã, múa hát, lễ tắm Phật, phản chiếu bản sắc Khmer ngay giữa trung tâm thành phố.

- Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ (tháng 8 âm lịch): ngư dân cầu mưa thuận gió hòa, tri ân cá Ông, lễ hội biển lớn nhất Nam bộ.

- Đại lễ Hòa bình - Cầu an của Cao Đài: tổ chức định kỳ tại Tòa thánh Tây Ninh và các thánh thất ở TPHCM, gửi đi thông điệp hòa hợp, bác ái.

HOÀI NAM - CẨM NƯƠNG - THU HOÀI

Nguồn: https://www.sggp.org.vn/ton-giao-dan-toc-dong-hanh-voi-tphcm-bai-3-giu-hon-dan-toc-lan-toa-van-hoa-post821731.html