Cơ hội để “quốc bảo” sâm Ngọc Linh vươn mình
Sau sáp nhập, huyện Nam Trà My cũ chia thành 5 xã: Nam Trà My, Trà Linh, Trà Tập, Trà Leng, Trà Vân. Những ngày nay, công tác chuẩn bị cho Lễ hội sâm Ngọc Linh lần thứ VII năm 2025 với chủ đề “Ngọc Linh - Kỷ nguyên vươn mình” đang được các xã tích cực triển khai.
Ông Trần Văn Mẫn, Chủ tịch UBND xã Nam Trà My chia sẻ: Người dân sẽ đóng vai trò chủ thể, tự nguyện tham gia vào các hoạt động của lễ hội lần này. Mỗi xã sẽ xây dựng và tham gia gian trưng bày, giới thiệu, trao đổi các sản phẩm đặc trưng của từng địa phương; kết hợp trưng bày, giới thiệu về văn hóa, tín ngưỡng, phong tục tập quán, lễ hội, cây nêu, máng nước, các mô hình đạo cụ... để phục vụ du khách khi đến với lễ hội.
Sáng qua 31.7, UBND xã Trà Linh đã tổ chức lễ cúng Thần sâm tại Đền thờ sâm Ngọc Linh, làng Kon Pin thuộc thôn 2, xã Trà Linh nhằm tạ ơn đất trời đã bảo vệ cây sâm phát triển xanh tốt. Dịp này, địa phương cũng tổ chức trao tặng 7.000 cây sâm giống sinh kế cho 33 hộ nghèo tại xã Trà Linh và các xã bạn. Đồng thời hướng dẫn kỹ thuật làm đất, trồng và chăm sóc sâm Ngọc Linh theo kinh nghiệm của đồng bào Xơ Đăng cho các hộ được trao tặng.
Diễn ra vào thời điểm một tháng sau ngày sáp nhập Quảng Nam và Đà Nẵng, sự đồng lòng, phối hợp giữa các xã mới trong công tác chuẩn bị lễ hội như một lời khẳng định về nỗ lực của chính quyền, người dân để gìn giữ và lan tỏa các giá trị đặc biệt của sâm Ngọc Linh - loại dược liệu quý hiếm được mệnh danh là “quốc bảo” của Việt Nam và được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Tri thức dân gian về sâm Ngọc Linh huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam”; đồng thời quảng bá du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, nâng tầm để đưa văn hóa vùng cao vào bản đồ du lịch TP Đà Nẵng.
Trong khuôn khổ lễ hội còn có các hoạt động như phiên chợ sâm Ngọc Linh và dược liệu miền núi; không gian trưng bày giới thiệu các sản phẩm OCOP, sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu; gian hàng giới thiệu đặc sản ẩm thực của đồng bào các dân tộc thiểu số vùng Tây Nam của Đà Nẵng...
Đặc biệt, sẽ tổ chức hội thi sâm Ngọc Linh và tổ chức phiên đấu giá sâm đoạt giải được các chủ sở hữu quyên góp để gây quỹ xây dựng nhà tình nghĩa, xóa nhà tạm, nhà dột nát. Chủ các vườn sâm, người trồng sâm chuẩn bị những cây sâm đẹp nhất để mang tới hội thi với mong muốn góp phần vào công tác xã hội của địa phương. Những củ sâm, dược liệu chất lượng cũng đã sẵn sàng để mang đến hội chợ trưng bày, giới thiệu cho du khách, người mua.
Giữ gìn, tôn vinh tri thức dân gian về sâm Ngọc Linh
Bắt đầu từ năm 2017, Lễ hội sâm Ngọc Linh được tổ chức định kỳ tại Nam Trà My (tỉnh Quảng Nam trước đây) vào tháng 8 hằng năm với nhiều hoạt động phong phú, đa dạng, tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Ca Dong, Mơ Nông, Xơ Đăng; tái hiện nghi thức rước Thần sâm Ngọc Linh và nhiều hoạt động văn hóa, du lịch - thương mại tiêu biểu khác...
Ông Hồ Văn Du, một người trồng sâm ở địa phương cho biết: Lễ hội đã trở thành “thương hiệu” được người dân, du khách đón đợi hằng năm. Nhiều người ở xa tìm đến để được trải nghiệm văn hóa vùng cao, trực tiếp chọn mua các loại dược liệu quý giá mà thiên nhiên ban tặng cho núi rừng. Qua đó, gắn kết cộng đồng địa phương vào các hoạt động truyền thống, nhằm bảo tồn giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc, đồng thời tạo ra những giá trị thiết thực trong phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường.
Trong quá trình thực hành nghề trồng sâm Ngọc Linh, cư dân địa phương vẫn duy trì một số tập quán như cúng Thần sâm, Thần núi... Tùy theo điều kiện của mỗi hộ gia đình mà lễ vật có sự khác nhau, nhưng bao giờ cũng phải có một hoặc ba cây sâm Ngọc Linh. Hiện nay, những tập quán, lễ nghi truyền thống này vẫn được cộng đồng bản địa gìn giữ và thực hành, được tái hiện trong mỗi kỳ lễ hội.
Năm 2020, đền thờ Thần sâm Ngọc Linh được xây dựng tại làng Konpin (xã Trà Linh), đồng bào tổ chức lễ cúng rước Thần sâm hằng năm nhằm tưởng nhớ đến các vị hiền tổ đã khai sáng ra vùng đất và khởi xướng nghề trồng sâm Ngọc Linh. Đồng thời, cầu mong cho mưa thuận gió hòa, cây sâm bội thu, vươn xa trên khắp thế giới, đem về cuộc sống ấm no cho dân làng.
Trong khuôn khổ lễ hội năm nay, những nghi thức truyền thống được đồng bào thực hiện tại Khu đền thờ Thần sâm Ngọc Linh, lễ rước Thần sâm, nghi thức rước biểu tượng sâm Ngọc Linh được tái hiện tại đêm khai mạc lễ hội.
Những tri thức dân gian trong khai thác, trồng và chế biến sâm Ngọc Linh ở Nam Trà My có vai trò rất quan trọng đối với đời sống của đồng bào các dân tộc thiểu số nơi đây. Đồng thời, là di sản gắn liền với cư dân miền núi, có sự gắn kết với cư dân giữa các vùng miền, qua đó thể hiện tinh thần đoàn kết dân tộc. Bên cạnh nghề trồng sâm, kho tàng những tri thức dân gian của các tộc người thiểu số sống dưới chân núi Ngọc Linh cần được tiếp tục bổ sung, vun đắp để có cơ sở gìn giữ, tôn vinh và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể của địa phương, của dân tộc.
Phát huy giá trị sâm Ngọc Linh gắn với phát triển du lịch
Tại lễ hội, lần đầu tiên tour du lịch trải nghiệm sâm Ngọc Linh được xã Trà Tập giới thiệu đến du khách với hành trình khám trải nghiệm vườn sâm ở độ cao hơn 1.800m; nghỉ đêm và săn mây sáng ở nóc Tăk Pổ; trải nghiệm, giao lưu văn hóa cùng đồng bào Xơ Đăng…
Kết hợp tham quan vùng trồng và cơ sở sản xuất sâm Ngọc Linh, dược liệu tại xã Trà Linh và các xã khu vực Tây Nam TP Đà Nẵng như Nam Trà My, Trà Tập, Trà Vân và Trà Leng nhằm tạo cơ hội phát triển du lịch cộng đồng.
Xã Trà Linh (sáp nhập từ xã Trà Linh và Trà Nam của tỉnh Quảng Nam trước đây) là một trong những vùng chủ lực trồng sâm Ngọc Linh. Hơn 70% dân số là đồng bào Xơ Đăng, sản lượng sâm củ loại 3-5 tuổi có thể cung ứng ra thị trường lên đến hàng chục tấn mỗi năm, với giá trị hàng nghìn tỉ đồng.
Trong bối cảnh mới, TP Đà Nẵng đã thống nhất giao Trại sâm Tắc Ngo và Nhà trưng bày sâm Ngọc Linh cho xã Trà Linh quản lý, bảo tồn nguồn gen gốc để phục vụ cung ứng nguồn giống và nghiên cứu khoa học cho quốc gia. Đồng thời vận động xã, phường có thế mạnh về du lịch ở đồng bằng kết nghĩa với Trà Linh chia sẻ kinh nghiệm, phối hợp phát triển du lịch vùng sâm Ngọc Linh xứng tầm với tiềm năng sẵn có.
Tại buổi làm việc mới đây với địa phương, ông Hồ Quang Bửu, Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng chỉ đạo địa phương chú trọng phát triển kinh tế xanh bền vững ở phía cực Tây Nam của TP Đà Nẵng. Hướng đến xây dựng thành xã “xanh”, nói không với rác thải nhựa và tăng cường hợp tác quốc tế để chia sẻ kinh nghiệm phát triển sâm, dược liệu; tổ chức livestream để đồng bào bán hàng trên các nền tảng mạng xã hội và quảng bá du lịch địa phương.
Nguồn: https://baovanhoa.vn/van-hoa/ton-vinh-di-san-tri-thuc-dan-gian-sam-ngoc-linh-158142.html
Bình luận (0)