Babanın yaşam ve sanattaki rolünü düşünmek

(PLVN) - Hiç düşündük mü: Bizi doğuran insanlara neden baba, anne, baba/baba, mama diyoruz? Bu sevgi dolu isimlerin kökeninde aile kurmak yatar.

Ebeveynler iki kelime sevgi

Folklor araştırmacısı Nhat Thanh'a göre, baba ve anne, baba ve anne unvanları kadim zamanlardan beri var olmuştur. Linh Nam Chich Quai kitabındaki "Hong Bang" efsanesi şöyle der: İnsanlar ne zaman zor durumda kalsalar Kral Lac Long'a seslenirlerdi: "Bo, nereye gidersen git, bizi kurtaracak." Yazar bu cümlenin altına şöyle not düşmüş: "Güneyliler o zamandan beri babalarına "bo" derler." "Bo" kelimesi ("baba" ile aynı seste) bugün hala kullanılmaktadır, çünkü "bo lao" yaşlı bir babaya denktir.

"Vietnam İmparatorluk Yıllıkları" kitabında şunlar kayıtlıdır: Tan Vi (791) yılında, Duong Lam'ın (şimdiki Phuc Tho bölgesi, Son Tay eyaleti) yerlisi olan Phung Huong, Tang Hanedanlığı'nın sömürge yönetimine karşı ayaklandı. Ölümünden sonra askerler, oğlunu halef olarak atadı. Ona duydukları hayranlıktan dolayı, ona tapınmak için bir tapınak inşa ettiler ve onu Bo Cai Dai Vuong olarak onurlandırdılar; tıpkı bir ebeveyn gibi büyük ve önemli bir kişi olarak gördüler.

Araştırmacı Nhat Thanh, "Baba" kelimesi "baba", "kız" kelimesi ise "anne" anlamına gelir ve onlarca yüzyıl boyunca Vietnam dili ve edebiyatında hâlâ canlılığını korumuştur," diye belirtti. Atasözlerimizde şöyle der: "Vahşi çocuk annedir" veya "Eylül'de kırmızı mandalinalar büyür/Mart'ta yavrular geri döner" (yavrular anne ve çocuk anlamına gelir).

Birçok bölge, baba ve anneye "baba ve anne" demenin yanı sıra, Kızıl Nehir Deltası'nda "öğretmen", Güneyliler gibi "baba ve anne", Phu Yenliler gibi "ba me" demektedir. Araştırmacı Nhat Thanh, "Dat le que thoi" adlı kitabında, baba ve anneye "cuu mo" da dendiğini belirtmiştir. Feodal dönemden 20. yüzyılın başlarında Vietnam'da ortaya çıkan Batılılaşma hareketine kadar moda olan bir akım: "Geçmişte, mandarin evlerindeki çalışanlar ve halk, bu sınıfın oğullarına ve gelinlerine "cuu mo teyze" derlerdi, daha sonra zengin oğlan ve kızların çocukları da aynı şeyi yapıp anne babalarına "cuu mo teyze" derlerdi ve bu ailelerde insanlar bundan gurur duyar ve bundan hoşlanırlardı. Bu gelenek, giderek memurlardan başlayarak (Fransız sömürge döneminde birçok memurun rütbesi yüksek mandarinlerden aşağı değildi) ve hatta şehirlerdeki tüccarlara kadar yayıldı.

"Amca ve teyze" kelimeleri bir uçurtma gibi yükseliyor, "ebeveynler" kelimesini bastırıp onun yerine geçmek istiyordu; ama aniden, gizlice ve korkuyla ortadan kayboldular ve bürokratik rejimin Ağustos 1945'te sona ermesiyle aynı anda hızla sessizliğe gömüldüler. O zamandan beri, "amca ve teyze" kelimeleri eski saf anlamlarına geri döndü: "amca" annenin küçük kardeşi, "teyze" ise amcanın karısı anlamına geliyor," diye görüşünü dile getirdi Nhat Thanh.

Nhat Thanh, her bölgede farklı şekilde ifade edilse de "ebeveynlerin" sevgi dolu çağrısının Vietnam aile geleneğinde hâlâ önemli bir yer tuttuğunu vurguladı. Okumak ve geçimini sağlamak için şehre gitmek üzere ebeveynlerini terk edenler, teselli bulmak için ebeveynlerinin yanına dönecekleri günü hâlâ dört gözle bekliyorlar. Çocuklar içinse, saçları ağarmış olsa bile ebeveynleri onları her zaman aptal olarak görüyor.

"Hayatın iniş çıkışlarına rağmen, "baba" ve "anne" sözcükleri hâlâ resmi sözcüklerdir. Halk atasözleri, edebiyat ve şiirde başka sözcüklere nadiren yer verilir. "Çocuk babasından iyidir, aile kutsanmıştır"; "Baba tuzlu yer, çocuk susar"; "Anne çocuğunu gökyüzü ve denizle büyütür/Çocuk annesini ve çocuğunu büyütür, her günü sayarak"/"Bir çocuk, bir annenin çocuğu, ama böyle bir gelin, bir gelin" (Le Quy Don - Şiir: Bir Anne, Oğluna Kocasının Evine Gittiğinde Nasihat Eder)", diye bitirdi Nhat Thanh.

"Ağustos Baba'nın ölüm yıldönümüdür, Mart Anne'nin ölüm yıldönümüdür" atasözü günümüze kadar aktarılmış ve hala değerini korumaktadır. Her birimize Ağustos ayında kutlanan Kral Bat Hai ve Kral Hung Dao'nun ve üçüncü ay ayında kutlanan Prenses Lieu Hanh'ın ölüm yıldönümünü hatırlatır. Kültürel inançların güzelliği - hem anneye hem babaya, hem tanrıçaya hem de tanrıya halk tarafından içtenlikle saygı duyulduğu yer.

Bisiklet Hırsızları filminden bir sahne. (Kaynak: ST)

"Sevgi dolu bir baba ama büyük bir hırs gerçekleştirilemedi"

“Geçmişte, babam şarap içerdi, annem örgü örerdi/Dışarıda, kışın, banayan ağacının yaprakları dökülürdü…/Geçmişte, babamın yatağının yanında, annem uzakta otururdu/Babama bakar, ona acırdı, onun büyük arzusu gerçekleşmemişti…” (Tran Tien - Annem)

Bu sözler bana çok tanıdık geliyor. Doğu Avrupa'ya gitmeyi planlayan babamı düşünüyorum. Uzun süre beklemek için Hanoi'ye gitmiş, ancak daha sonra blok çökmüş ve babam kendini işsiz hissedip çiftçiliğe geri dönmüş. O zamanlar hayat çok zordu, annem öğretmenliğin yanı sıra seyyar satıcılık da yapmak zorunda kalmış, babam ise kadrolu memurluktan çiftçiliğe geçmiş, çok şaşkın. Ailemin o dönemdeki zorlu hayatı, "Babanı sev, büyük hırs başarısız oldu" şarkısının anlamını anlamamı sağladı.

Müzisyen Tran Tien'in anne hakkında yazdığı bir şarkı, ancak baba imgesi sessiz. Oturup şarap içen güçlü bir adamın imgesi, ancak yanında ona sıcaklık getiren bir kazak ören bir kadın var. Bir adamın büyük hırsı kırılmış olsa da, hâlâ ailesine destek olmak istiyor, ancak zaman insanları yoldan çıkarıyor. Tan Da'nın dediği gibi "Yüksek yetenek, düşük kader, depresif ruh/ Gezinti, oyun bağımlısı, vatanı unutan". Bu şarkı, güçlü bir baba imgesinin, zor zamanlarda birbirine güvenen, birbirine kenetlenen bir ailenin derin sevgisiyle söylendiği bir şarkı.

1946 yılında vizyona giren ve Vittorio De Sica'nın yönettiği Bisiklet Hırsızı, klasik haline gelmesine rağmen hâlâ izleyicileri etkiliyor. Film, Roma'da uzun bir süre geçirdikten sonra nihayet poster yüzü olarak işe giden ve işe bisikletle gitmesi şartıyla iş bulan işsiz Ricci'nin hikayesini anlatıyor.

Bu durum, karısını araba alabilmek için evdeki birçok eşyayı satmak zorunda bıraktı. Ancak sokağa poster asarken, biri geçimini sağlamak için aletlerini çaldı. Oğlu Bruno ile birlikte, kendileri gibi yüz binlerce aç insanın yaşadığı devasa bir şehirde araba bulmak için koşturmak zorunda kaldılar.

Ve sonunda hırsızı yakaladığında, bisikleti bulamaması için kalabalık tarafından korundu. Çaresizlik ve şaşkınlık içinde bir anda başka bir bisiklet çaldı ama başaramadı... Ricci ailesinin bisikletini bulup çalma yolculuğu, o dönem İtalya'sının tarihi ve toplumunun bir parçasını ortaya çıkardı. Filmdeki bisiklet dünyayı fethetti. Bu film, her zaman gerçekçi film akımının tipik bir örneği olarak kabul edildi ve 1949'da "En İyi Yabancı Film" Oscar'ını aldı. Tüm zamanların en iyi eseri seçildi.

Film, ikilinin çıkmaza düştüğü, terk edildiği ve geleceklerini bulamadığı o sefil kaderlerinin derin hüznünü bıraktı. Ancak, baba ve oğul kalplerinin derinliklerinde hâlâ birbirlerine karşı sevgi ve iyimserlikle doluydu.

Son zamanlarda izlediğim eser, yönetmen Jianqi Huo'nun Çinli "O Dağ, O Adam, O Köpek" filmi. Baba-oğul sevgisini anlatan ilham verici bir film. 20. yüzyılın 80'lerinde Çin'in Hunan eyaletindeki dağlarda postacı olarak çalışan bir baba-oğulun dayanıklılığı, güveni ve ilhamını konu alan bir hikaye.

Bisiklet Hırsızları filminden bir sahne. (Kaynak: ST).

Yalnız yaşlı bir adam, dağ yamacındaki evinin ana kapısında oturuyordu. Postacının, uzun zaman önce evden ayrılan ve bilinmeyen bir nedenle bir daha geri dönmeyen torunundan bir mektup getirmesini bekliyordu. Torununu özlediği için kör olana kadar ağladı. Aslında torunundan ona bir mektup gelmemişti. Postacı özlemini anlayıp sözsüz bir mektup yazıp yaşlı adama okudu. Her mektubu duyduğunda ağlıyor ve mektubu yüreğine koyuyordu. Postacı ve oğlu gittiklerinde bile, bir gün geri döneceklerini umarak orada oturdu... Bu, aklımdan çıkmayan bir sahneydi.

Baba emekli olmak üzereydi ve oğul babasının izinden gitti. İlk posta teslimatına babası eşlik etti ve son posta teslimatına da babası eşlik etti. Lao Nhi adında bir köpek ona eşlik etti. Köyler arasında üç gün boyunca posta dağıttılar, tarlaları, ormanları, vadileri, dik yamaçları aştılar... Baba ona nasıl çalışacağını, nasıl karşılanacağını, selamlaşacağını ve posta dağıtacağını öğretti. Hikâye monoton görünse de, babasının izinden giden gençliği birçok şey öğrendi.

"Posta dağıtım rotası, posta dağıtım rotası olmalıdır" ilkesi budur: Otobüse binmeyin, doğru olması için yürüyün. Her mektup, alıcının istekliliği ve tepkisidir, bu yüzden kaybetmemek veya unutmamak için çok dikkatli olmalısınız. Filmde, mektubun rüzgarda savrulup gittiği bir sahne var; baba paniğe kapılıyor. Mektup kaybolursa, alıcının iletişimini, bağını ve birbirlerinden bilgi beklentisini kaybedeceğini anlıyor...

Oğul babasından öğrenmiş ve oğlunun dağda kızla oynadığını gördüğünde gençliğini anlamış. Dağlardaki kızla bir toplantıda evlenmiş. Hayatı boyunca onu beklemek zorunda kalan karısını sevdiğini, iş yüzünden sürekli uzaklara gittiğini söylemiş... Ayrıca oğlunun büyüdüğünü ve tüm hayatını adadığı işi üstlendiğini görmüş.

Bu işi sabırla, terfi beklemeden yaptı, oğlunun da işini devam ettirmesini istedi, oğluna işinden zevk almasını söyledi: "Bu iş de zor ama çok seyahat edince, insanlarla tanışınca iş normal geliyor, hayat çok kolay geliyor."

Bunlar babalar hakkında olağanüstü edebi eserler. Başarılı, zengin veya ünlü olmayan babalar. Bunlar çağdışı, fakir, işsiz veya sıradan işlerde çalışan, ancak ailelerine olan sevgileri ve fedakarlıkları her zaman büyük ve yeterli olan insanlar. Öyle ki, koşullar ne olursa olsun ailede "Baba" çağrısı her zaman yankılanıyor.

Tuan Ngoc

Kaynak: https://baophapluat.vn/nghi-ve-cha-trong-doi-song-va-van-nghe-post551754.html