Nguyen Nhat Anh: Bahçıvan

Ben profesyonel bir çevirmen değilim; bu önsöz, özellikle çeviriyle veya genel olarak yazıyla ilgilenen, ister ana dili İngilizce olsun ister olmasın, herkesin yüzleşmesi ve sorumluluğunu alması gereken hatalar, yanlışlar ve özensizlikler için hiçbir şekilde bir mazeret değildir.

Tam tersine, kendime şunu hatırlatmak istiyorum: Hangi yazarın ya da eserin çevrileceği sorusu, bir dikkatsizlik meselesi olmaktan ziyade, az çok, her zaman bir değerlendirme meselesi olmalıdır.

On yıldan fazla bir süre önce, Nguyen Nhat Anh'ın eserlerinin başka bir dilde nasıl karşılanacağını merak ediyordum. Arkadaşım Kaitlin Rees ile birlikte dördüncü kitabını İngilizceye çevirdiğimizde, "Nguyen Nhat Anh neden çevrilmeli?" sorusu daha doğrudan aklıma geldi: Pencerenin yanında oturan iki kedi var (Tre Yayınevi, 2025). (Önceki üç kitabı çevirmiştik: Yeşil çimenlerde sarı çiçekler görüyorum , Sana güzel bir gün diliyorum , Ağaçta oturup ağlıyorum ).

Pencerenin yanında oturan iki kedi vardı kitabının kapağı (Tre Yayınevi) - çevirmenler Nha Thuyen ve Kaitlin Rees

FOTOĞRAF: YAZAR TARAFINDAN SAĞLANMIŞTIR

Yazarla çalışmanın ve yayıncıdan sipariş vermenin edebi bir kader olmasının yanı sıra, çevirdiğim bazı eserleri derinlemesine okumak zorunda kalma fırsatını değerlendirerek geriye dönüp bakmak veya daha geniş bir açıdan, kitapların şimdiki kadar kolay bulunmadığı küçük bir kasabada, on veya on bir yaşlarındayken bana ve arkadaşlarıma yürekten kahkahalar attıran yazar Nguyen Nhat Anh'ın yaratıcı başarılarına bakmak istiyorum.

Nguyen Nhat Anh'ı çevirmek çok zor değil, günlük dile ve belirli kültürel alanlara ve yaşam alanlarına değindiğinde ise kolay da değil. Bu zorluk, çocukluğumdan bir yazarı tekrar okumamı, bitirmemi ve bir okuma anısını hatırlamamı gerektiriyor.

Elbette, çok satan bir kitap illa ki edebi bir fenomen değildir. Nguyen Nhat Anh örneğinde, satılan kitap sayısı, eserlerinin genç okurlara ne kadar çekici geldiğinin canlı bir kanıtı ve aynı zamanda bir yazar olarak niteliğinin ve kişiliğinin de bir kanıtıdır. Gençlerin biraz kasvetli edebiyat ortamında her zaman çok satanlar listelerine giren kitapların önünde, dalgın ve talepkar bir okurun şüpheci homurdanan sesini her zaman duyabilirsiniz; yazar "kolay", "tekrarlayıcı", "eleştirel seslere ve akademik analize ihtiyaç duyan" bir şeyler yazıyor. Ancak kitaplar hâlâ yazılıyor ve yazar, kelimeleri geliştirme ve okuyucularıyla ilgilenme yolculuğuna devam ediyor.

Nguyen Nhat Anh'a yaklaşırken, moda sözcükleri, kitap satış istatistiklerini, ödülleri ve unvanları bir kenara bırakarak onu anlamak ve onu yalnızca bir yazar olarak - kitap yazan biri olarak - okumak istedim, çünkü bunun bir okuyucu - bir çevirmen perspektifinden davranmanın en saf yolu olduğuna inanıyorum.

Nguyen Nhat Anh, okul çağındaki şair

Ben, Nguyen Nhat Anh'ın karakterlerinin yaşlarında, belki de kızının yaşlarında olan, Kaleidoscope serisinin ilk ciltlerini alıp, her ay şehirdeki kitap kiralayan amcamın Hanoi'deki Kim Dong Yayınevi'nin mor kapaklı cep kitabı serisinin yeni ciltlerini getirmesini bekleyen, tabii ki Altın Kitaplık'tan bir dizi başka kitapla birlikte, ya da birçok farklı yayınevinden ince, dikdörtgen boyutlu romanlarla, boş öğleden sonraları rahatlıkla 10 ila 20 cildi bir kerede okuyan okuyucu kuşağına aitim.

Daha sonra, ilk şiirlerini ve Le Thi Kim ile birlikte yayımlanan şiir derlemesi April City'yi (1984) bulduğumda, Nguyen Nhat Anh'ın okul çağında, hikâyeleri, anıları, gökyüzü ve hayatıyla sarmalanmış bir şehir şairi olduğunu ve her zaman öyle kalacağını hayal ettim. Şiirsel kişiliği, belki de Pencerenin Yanında Oturan İki Kedi Var : Meo Gau adında bir şair, Tiny adında şair olan bir okuyucu, zaman zaman okuyuculara şiirsel doğasını hatırlatmak için hikâyeye kendi şiirlerini ekleyen bir yazar ve kedi dilindeki şiiri insan dilindeki şiire kendisi çeviren bir şair olarak en açık şekilde ortaya çıktı.

Genç bir okuyucu olarak, Nguyen Nhat Anh'ın hayatın küçük köşelerine esprili anlatımı ve günlük konuşma gibi tanıdık bir dille derinlemesine inen nazik öyküleri beni meraklandırdı. Geriye dönüp okuduğumda, toplumsal ve beşeri meseleler hakkında soru sorma biçimiyle daha çok ilgilendim; eserlerinin, özellikle de eserlerinin geniş kitlelerce kabul görmesi göz önüne alındığında, sadece yazım tarzı ve edebi teknikler açısından değil, genç okuyucular üzerindeki potansiyel etkisini düşündüm.

Nguyen Nhat Anh'ın bu toplumsal ve hümanist konulara ilişkin bakış açısının yanı sıra, varsa sınırlamaları ve önyargıları hakkında daha fazla eleştiri ve araştırma bekleyebiliriz. Bunlara örnek olarak, kırsal ve kentsel alanlar arasındaki örtük eşitsizlik (örneğin, köyden şehre göç eden yeni öğrenci çiftlerinin ayrılması motifinde veya yoksul grupların gezgin yaşam alanları öyküsünde ifade edildiği gibi), çevresel ve doğal sorunlar, hayvanların sesleri ve bunlarla birlikte aşk hikayelerinin ve arkadaşlıkların sınırları, farklılıkları ve önyargıları nasıl aştığı gösterilebilir.

Masum kitap sayfası nostaljinin güncel bir boyutunu açıyor

Nguyen Nhat Anh'ı şimdiki zamanda okurken beni en çok rahatlatan şey, küreselleşme ve ekonomik kalkınma üzerine popüler söylemlerle büyüyen bizim kuşağımızın ve ardından çocuklarımızın kuşağının az çok eksik olduğu bir şey olabilir: taze ve özgün bir topluluk duygusu. Eserlerinin çoğunda, Vietnam'ın komünal yaşam tarzı -köy- karakterler arasındaki kişiliklerde ve ilişkilerde, yaşanılan sahnelerin ayrıntılarında, hikâye ister kırsalda ister şehirde, ister ülkemizde ister başka bir ülkede geçsin, cesur ve canlı bir şekilde yansıtılıyor.

Pencerenin Kenarında Oturan İki Kedi Var'daki gibi, fareler, kediler, fare ve kuşların simbiyotik grupları, insanlar, şiddetli istilaların belirsizliğine rağmen, hala şefkatli ve şiirsel bir güzellik yayıyor. Bu toplulukta sadece iki kedi veya sadece yağmuru izleyen ve hayali aşk ilişkileri hakkında konuşan bir kedi ve bir fare olabilir. Şehirlerin içindeki köylerde, köyler gibi şehirlerde, babalar ve anneler kral ve kraliçe olabilir ve çocuklar peri masalları yaratan prens ve prensesler olabilir ve türler her zaman birbirlerinin dillerini öğrenmeye meraklıdır. Çocuklar ağaçlarla, köyün sokaklarıyla büyür ve yetişkinlerin atalarının ve büyükanne ve büyükbabalarının geçmişleri hakkında hikayeler anlatmasını reddetmezler. Bu, asla çok yalnız olmadığımız, kıvrımlar ve dönüşlerle dolu, ancak dramatize edilmemiş ve her zaman biraz umut barındıran sıcak, güvenilir bir dünyayı besleyen sudur, çünkü hala komşular, arkadaşlar ve yabancılarla günlük yaşamı paylaşma vardır.

Bence kısmen, Nguyen Nhat Anh'ın eserlerinin, ister Vietnamca ister başka dillerde olsun, okuyucuları -birçok farklı yerde yaşayan Vietnamlıların torunlarını- birbirine bağlama veya Güneydoğu Asya toplulukları gibi komşu kültürel bölgeler arasında paylaşımda bulunma potansiyeline sahip olmasının nedeni, yaşayan, var olan bir topluluk duygusudur. Nguyen Nhat Anh'ı okurken bazen kendimi canlı bir arşivin, kayıp, yitik bir topluluk yaşam alanının içinde huzursuzca bulurum ve kitabın masum sayfaları, nostaljinin güncel bir boyutunu açabilir.

İçimdeki küçük okuyucu eski şehirde kaldı. Ama bazen, yaşlı bir insanın hayatından önce yaşarken, anıların basit sevinçlerine sakince güveniyorum. Günümüzün çocuk ve ergenlere yönelik karmaşık kültürel ortamında, Nguyen Nhat Anh'ın kitapları hâlâ çocukların oyun oynamasını sevgiyle izleyen, büyüyen çocuklarla sesini yükseltmeden yaşam değerleri hakkında konuşan bir yetişkinin masum güzelliğini yansıtıyor. Nguyen Nhat Anh gibi, Oscar Wilde'ın masalındaki dev gibi yetişkinleri, güzel bir bahçeye sahip, çocukların içeri dalmaları için kapıyı açan, kendisi de sessizce oturup izleyen ve o çocukların hâlâ içlerinde birçok sır taşıyan kişiler olarak hayal ediyorum.

Kaynak: https://thanhnien.vn/nguyen-nhat-anh-nguoi-lam-vuon-185250701102809197.htm