Theo cáo phó do Viện Vật lý Ứng dụng Thượng Hải (SINAP) đăng tải một ngày sau khi ông qua đời, cựu Viện trưởng của SINAP trút hơi thở cuối cùng tại Thượng Hải hôm 14/9. Tuy nhiên, chi tiết về sự ra đi của ông chỉ được biết rõ khi tờ Science and Technology Daily đăng bài tưởng nhớ vào thứ Hai.

Theo báo này, cơ quan ngôn luận của Bộ Khoa học và Công nghệ Trung Quốc, ông Từ qua đời sau nửa đêm khi đang làm việc tại nhà.

“Những cuốn sách còn mở trên bàn, con chuột máy tính rơi xuống đất. Trên màn hình, bài giảng 'Nhập môn Khoa học và Công nghệ Hạt nhân' vẫn còn dang dở”, bài tưởng nhớ viết.

Cáo phó ghi nhận ông qua đời lúc 8h15 sáng do bệnh, nhưng không nêu rõ nguyên nhân.

Hôm sau, ông Từ dự kiến lên lớp buổi đầu tiên của học kỳ mới cho sinh viên Đại học Khoa học - Công nghệ Thượng Hải (ShanghaiTech University).

Chỉ sau vài tuần ông qua đời, Trung Quốc thông báo dự án lò phản ứng muối nóng chảy sử dụng thorium (TMSR) lần đầu tiên trên thế giới chuyển đổi nhiên liệu thorium - uranium trong một lò phản ứng đang vận hành.

nha nghien cuu hat nhan.JPG
Cha đẻ của lò phản ứng thorium Trung Quốc, ông Từ Hồng Kiệt, qua đời ngày 14/9. Truyền thông nhà nước cho biết ông đã ra đi khi đang làm việc tại nhà. Ảnh: SCMP

Ông Từ là tổng công trình sư của dự án tại SINAP - đơn vị trực thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc (CAS) - và được xem là nhà khoa học hàng đầu của chương trình lò phản ứng thorium tại nước này.

“Ông thuộc mẫu nhà khoa học chiến lược, luôn hướng về tuyến đầu của khoa học - công nghệ thế giới và đáp ứng các nhu cầu lớn của đất nước”, ông Chu Trùng, Giám đốc bộ phận vật lý lò phản ứng của SINAP, chia sẻ trên Science and Technology Daily.

“Những định hướng ông đưa ra trong 6 tháng qua giúp chúng tôi có cái nhìn rõ ràng về lộ trình phát triển của cơ học chất lỏng trong lò phản ứng muối nóng chảy trong 10-15 năm tới”, ông Chu nói.

Lò phản ứng TMSR thử nghiệm đặt tại sa mạc Gobi, tỉnh Cam Túc, hiện là lò muối nóng chảy duy nhất trên thế giới sử dụng thorium làm nhiên liệu và đang vận hành.

Lò muối nóng chảy là một trong các hệ thống năng lượng hạt nhân thế hệ thứ tư, được kỳ vọng mang lại nguồn điện bền vững, hiệu quả hơn với chu trình nhiên liệu khép kín.

Công nghệ này dùng muối nóng chảy thay nước, cho phép lò vận hành ở nhiệt độ cao, áp suất thấp, tăng hiệu suất và giảm nguy cơ sự cố áp suất.

Thorium - nguyên tố phóng xạ có nhiều trong vỏ Trái đất - được xem là nguồn nhiên liệu tiềm năng. Nó dồi dào hơn uranium, tạo ra ít chất thải phóng xạ tồn tại lâu dài và khó bị lợi dụng để chế tạo vũ khí hạt nhân.

Trong một cuộc họp kín của CAS ngày 8/4, ông Từ cho rằng Trung Quốc “đang dẫn đầu thế giới” ở lĩnh vực này, theo Guangming Daily.

Mỹ là nước tiên phong nghiên cứu lò muối nóng chảy, xây dựng một lò thử nghiệm nhỏ từ thập niên 1960. Tuy nhiên, sau một số thí nghiệm ban đầu, nước này dừng nghiên cứu vào thập niên 1970 để ưu tiên hệ thống dùng uranium, và toàn bộ hồ sơ được công khai.

Ông Từ Hồng Kiệt, sinh năm 1955, bảo vệ tiến sĩ ngành Vật lý hạt nhân và Công nghệ hạt nhân tại Đại học Phúc Đán năm 1989. Cũng trong năm đó, ông gia nhập SINAP với tư cách nghiên cứu sinh sau tiến sĩ; được bổ nhiệm làm Phó nghiên cứu viên năm 1991, Phó viện trưởng năm 1995 và giữ cương vị Viện trưởng giai đoạn 2001-2009.

Từ 1991-1992, ông làm nghiên cứu hợp tác tại Viện Vật lý Hạt nhân thuộc Đại học Tokyo.

Ngoài công việc nghiên cứu, ông còn là Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Công ty Năng lượng Lianhe Rihuan Thượng Hải và Chủ tịch Hội Hạt nhân Thượng Hải.

Năm 1995, CAS phối hợp với chính quyền Thượng Hải quyết định xây dựng Cơ sở Bức xạ Synchrotron Thượng Hải. Ông Từ Hồng Kiệt được giao phụ trách dự án và nhóm của ông đã xây dựng thành công nguồn sáng synchrotron thế hệ ba - một hệ thống tạo chùm tia có độ sáng cao.

Năm 2009, sau khi cơ sở này đi vào hoạt động, ông được giao dẫn dắt dự án lò thorium để đưa công nghệ vào thực tế, mở đường cho chương trình TMSR ra mắt năm 2011.

Tháng 10/2023, lò phản ứng nhiệt thorium công suất 2 MW ở sa mạc Gobi đạt trạng thái tới hạn - tức phản ứng dây chuyền hạt nhân duy trì ổn định. Đến tháng 6/2024, lò vận hành ở công suất tối đa.

Trung Quốc đang xây dựng một lò thorium muối nóng chảy lớn hơn, công suất 10 MW, dự kiến đạt trạng thái tới hạn vào năm 2030. Nước này cũng đã giới thiệu thiết kế tàu chở hàng chạy bằng năng lượng thorium.

Theo truyền thông nhà nước, mục tiêu cuối cùng của chương trình TMSR là xây dựng lò trình diễn công suất 100 MW và chứng minh khả năng ứng dụng vào năm 2035.

Nguồn: https://vietnamnet.vn/truong-nhom-nghien-cuu-du-an-lo-phan-ung-thorium-qua-doi-ben-may-tinh-2459497.html