(Ảnh: Japan Times)
Những cơn mưa dồn dập và ngày càng cực đoan đang biến các đô thị châu Á thành điểm nóng chống ngập. Ở Tokyo, chính quyền Nhật Bản đã chọn cách đào sâu xuống lòng đất, tạo ra một công trình quy mô khổng lồ được gọi là “thần điện” - nơi hàng trăm nghìn mét khối nước lũ được thu gom và xả an toàn ra sông Edo. Còn tại Singapore, hạ tầng chống ngập được mở rộng theo chiều ngang, với hệ thống đập ngăn triều Marina Barrage kết hợp mạng kênh thoát nước và hồ chứa.
Hai chiến lược khác nhau phản ánh cùng một triết lý: khi khí hậu thay đổi nhanh hơn khả năng thiết kế, đầu tư vào hạ tầng thông minh không còn là lựa chọn mà là điều kiện sinh tồn của đô thị hiện đại.
Khi tiêu chuẩn cũ không còn đủ
Tokyo nằm trong vùng đồng bằng thấp ven vịnh, nơi nhiều con sông nhỏ đổ về trung tâm. Cơn bão Shanshan (tháng 9/2023) đã khiến khu vực ngoại ô Bắc Tokyo ngập lụt nặng, một lời nhắc rằng các thành phố lớn không thể xem nhẹ rủi ro mưa cực đoan. Vì vậy, Chính phủ Nhật Bản đã mở rộng mạng lưới chống lũ đô thị, trong đó nổi bật nhất là Metropolitan Area Outer Underground Discharge Channel (MAOUDC) - công trình bắt đầu từ năm 1992 và đưa vào hoạt động hoàn chỉnh năm 2006 với tổng chi phí khoảng 230 tỷ yen.
(Ảnh: Japan Times)
Theo Bộ Đất đai, Hạ tầng, Giao thông và Du lịch Nhật Bản (MLIT), MAOUDC được thiết kế để chống chịu những trận mưa “guerrilla” - lượng mưa cực lớn trong thời gian ngắn. Khi các sông nhánh tràn bờ, dòng nước được dẫn xuống năm giếng khổng lồ sâu 50m, nối với đường hầm dài hơn 6km. Tại bể điều áp trung tâm, 78 máy bơm công suất cao đồng loạt hoạt động, đẩy nước vào sông Edo với tốc độ xả lên đến 200 m³/s.
Ông Yoshio Miyazaki, quan chức phụ trách vận hành, cho biết: “Chỉ trong vài giờ, hệ thống có thể chứa lượng nước tương đương bốn lần thể tích sân Tokyo Dome và xả an toàn ra biển khi triều hạ”. Nhờ đó, nhiều quận vùng trũng quanh thủ đô đã tránh được những đợt ngập sâu lặp đi lặp lại trong hai thập niên qua.
Công trình “thần điện” dưới lòng đất
Người dân Nhật Bản gọi khu bể điều áp của MAOUDC là “thần điện” không chỉ vì quy mô khổng lồ, mà vì cảm giác choáng ngợp khi đứng giữa hàng chục trụ bê tông nặng nửa nghìn tấn vươn cao 18m. Ánh sáng phản chiếu trên tường bê tông xám khiến nơi này trông như một đền thờ cổ xưa, nhưng thực chất là biểu tượng của sức mạnh kỹ thuật và kỷ luật vận hành.
Bể chứa nước khổng lồ nhằm kiểm soát áp suất nước. (Ảnh: Quốc Huy/BNEWS/TTXVN)
Theo Bloomberg, hệ thống này đã chứng minh tính hiệu quả kinh tế: mỗi mùa mưa lớn, MAOUDC giúp giảm đáng kể thiệt hại cho khu vực có mật độ dân cư và tài sản cao nhất Nhật Bản. Tuy nhiên, giới chuyên gia cảnh báo mưa cực đoan đang tăng nhanh hơn dự báo ban đầu, buộc Tokyo phải mở rộng thêm các tuyến hầm điều tiết quanh lưu vực Kanda và Shirako, nâng tổng dung tích chứa lên hơn 1,4 triệu m³ vào năm 2027.
Chính quyền Tokyo coi đây là khoản “bảo hiểm hạ tầng” dài hạn: không thể ngăn mưa, nhưng có thể chủ động điều tiết để giữ thành phố hoạt động bình thường.
Singapore: Chống ngập bằng công nghệ và quy hoạch đồng bộ
Singapore lại phải đối mặt với bài toán khác: một đảo quốc phẳng, dễ bị triều cường và mưa lớn cùng lúc.
Cơ quan Nước quốc gia PUB đã xây dựng Marina Barrage, đập ngăn triều ngay giữa trung tâm thành phố, vừa là hồ chứa nước ngọt vừa là hệ thống xả lũ. Bảy máy bơm của đập có thể đẩy nước ra biển với lưu lượng 280 m³/s, bảo vệ toàn bộ khu trung tâm thương mại quanh vịnh Marina.
Bể chứa nước mưa Stamford rộng 0,5 ha có sức chứa tương đương 15 hồ bơi Olympic. (Ảnh: PUB Singapore)
Song song với đó, Singapore triển khai triết lý quản lý nước theo mô hình Source - Pathway - Receptor:
- Source (Nguồn): kiểm soát ngay tại chỗ phát sinh bằng bể chứa nước mưa trong tòa nhà, mái xanh, vật liệu thấm nước.
- Pathway (Đường dẫn): mở rộng và cải tạo hơn 8 000 km kênh, cống, hồ điều tiết.
Receptor (Khu tiếp nhận): tăng cao độ khu dân cư, bổ sung tường chắn và van chống tràn tại những vùng nhạy cảm.
Theo Channel News Asia, nhờ hệ thống phân tầng này, nhiều khu vực từng ngập lụt định kỳ nay đã được kiểm soát. Tuy nhiên, chính phủ Singapore thừa nhận biến đổi khí hậu và mực nước biển dâng đang khiến “cuộc đua với thiên nhiên” trở nên liên tục - năm 2025, nước này chi thêm hơn 1 tỷ USD để nâng cấp tiêu chuẩn thoát nước cho các khu đô thị mới.
Hai con đường, một mục tiêu
Tokyo chọn đầu tư vào công trình ngầm khổng lồ, trong khi Singapore phân tán rủi ro qua mạng lưới hạ tầng linh hoạt. Điểm chung là tầm nhìn dài hạn và sự kiên định.
Cả hai đều hiểu rằng không có giải pháp nào vĩnh viễn: hạ tầng cần được duy tu, dữ liệu thời tiết phải được cập nhật, và cộng đồng cần hiểu rằng “chống ngập” không phải là công việc của riêng nhà nước.
Các chuyên gia môi trường nhận định, mô hình Nhật Bản phù hợp với đô thị có lưu vực sông chằng chịt và địa hình phức tạp, trong khi Singapore thể hiện cách tiếp cận toàn diện hơn cho các thành phố nhỏ, nơi diện tích hạn chế nhưng năng lực công nghệ cao.
Bài học về quản trị đô thị hiện đại
Từ Tokyo đến Singapore, bài học chung nổi lên ở ba điểm: Thứ nhất, đầu tư sớm và liên tục - càng trì hoãn, chi phí khắc phục càng lớn. Thứ hai, kết hợp công trình cứng và giải pháp mềm - kỹ thuật cần song hành với quy hoạch và ý thức cộng đồng. Thứ ba, coi hạ tầng chống ngập là nền tảng cho phát triển bền vững - không có thành phố thịnh vượng nào nếu cứ chìm trong nước.
Bể điều áp của hệ thống xả lũ ngầm ở Kasukabe, gần Tokyo, có 59 trụ bê tông cao 18 m. (Ảnh: LightRocketGetty Images)
“Chúng ta không thể ngăn mưa, nhưng có thể học cách khiến nước không làm tê liệt cuộc sống”, ông Tan Nguan Sen - Giám đốc PUB Singapore - từng nói trong một hội nghị quốc tế về đô thị thích ứng. Câu nói này tóm gọn triết lý của cả khu vực: giữa biến đổi khí hậu, đô thị sống sót không phải vì cao nhất hay giàu nhất, mà vì biết chuẩn bị sớm nhất.
Trong lòng đất Tokyo, “thần điện” vẫn âm thầm vận hành mỗi khi mưa đổ. Ở Singapore, những cánh cổng bơm nước khổng lồ tại Marina Barrage vẫn lặng lẽ mở ra khi triều lên.
Hai hình ảnh tưởng như đối lập - “thần điện” dưới lòng đất Tokyo và những cánh cổng Marina Barrage giữa vịnh Singapore - thực ra cùng kể một câu chuyện: con người đang học cách thích nghi, không thách thức thiên nhiên mà chung sống với nó. Cuộc đua xây dựng những đô thị không chìm đã bắt đầu và bài học từ Nhật Bản - Singapore nhắc nhở rằng: trong kỷ nguyên khí hậu cực đoan, đầu tư cho hạ tầng thông minh chính là đầu tư cho sự sống còn của đô thị.
Nguồn: https://vtv.vn/tu-tokyo-den-singapore-cuoc-dua-xay-thanh-pho-khong-chim-100251030163728548.htm
Bình luận (0)