Từ truyền thống đến đương đại: Khi nghệ sỹ biến sóng âm thành ngôn ngữ sáng tạo

Ngày 5/11, Bảo tàng Hà Nội tổ chức buổi tọa đàm “Đối thoại sóng âm” với sự tham gia của các nhà nghiên cứu, nghệ sỹ, nhà quản lý văn hóa và chuyên gia âm nhạc.

Giám đốc Bảo tàng Hà Nội Nguyễn Tiến Đà cho hay buổi tọa đàm hướng đến ba trọng tâm chính: Kết nối học thuật và sáng tạo; Kiến tạo hướng tiếp cận mới; Định hình diễn ngôn sáng tạo Việt Nam. Đây là điểm khởi đầu cho hành trình lắng nghe bản sắc Việt bằng đôi tai mới – nơi âm thanh trở thành ngôn ngữ kết nối giữa quá khứ, hiện tại và tương lai.

Tại tọa đàm, các học giả bàn luận về cách âm thanh, thanh điệu và nhạc tính của tiếng Việt phản ánh tư duy, cảm xúc, ký ức văn hóa của người Việt qua hàng nghìn năm. Cùng với đó, mở ra cách tiếp cận thực hành của nghệ sỹ trong việc “chạm” vào di sản âm thanh Việt Nam và chuyển hóa chúng thành hình thức sáng tạo mới.

Tiến sỹ Trần Hậu Yên Thế (Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam) cho rằng di sản văn hóa Việt Nam mang lại cho chúng ta niềm tin và một nguồn dữ liệu phong phú về âm điệu, âm vực cũng như nghệ thuật biểu diễn. Nghệ thuật có thể giúp con người “sống chậm” hơn, giữ chân du khách bằng những trải nghiệm giàu cảm xúc.

Tiến sỹ Trần Hậu Yên Thế (giữa) và Phó Giáo sư-Tiến sỹ Nguyễn Thị Thu Phương (phải) tham gia tọa đàm. (Ảnh: Minh Thu/Vietnam+)

Việc tăng cường yếu tố thị giác trong các buổi biểu diễn khiến không gian nghệ thuật trở nên sinh động, lôi cuốn hơn; đặc biệt là khi trường nhịp và diễn xuất được kết hợp hài hòa, tạo nên trải nghiệm độc đáo.

Ở góc độ nghiên cứu, Phó Giáo sư-Tiến sỹ Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam nhấn mạnh vai trò của chính sách văn hóa và nghiên cứu di sản phi vật thể như nền tảng để xây dựng ngành “âm học bản địa” góp phần bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa Việt trong tương lai.

Bà cho biết ngôn ngữ và thanh âm của người Việt vốn rất giàu tính giai điệu. Nhiều nghiên cứu quốc tế đã chỉ ra rằng ngôn ngữ của người Việt nói chung và 53 dân tộc anh em còn lại có hệ thống thanh điệu vô cùng phong phú.

“Tuy nhiên, Việt Nam hiện còn thiếu các công trình nghiên cứu liên ngành – từ ngôn ngữ học, âm nhạc học đến văn hóa học để khai thác ngôn ngữ như một phần giá trị cốt lõi trong di sản văn hóa phi vật thể. Vì vậy, tôi đánh giá cao sáng kiến liên ngành của Bảo tàng Hà Nội trong việc mở ra diễn đàn để cùng thảo luận và tiếp cận vấn đề này,” Phó Giáo sư-Tiến sỹ Nguyễn Thị Thu Phương nói.

Các nghệ sỹ, những người thực hành nghệ thuật tham gia tọa đàm. (Ảnh: Minh Thu/Vietnam+)

Trao đổi về “Thực hành nghệ thuật: Từ âm thanh đến sáng tạo bản địa,” nghệ sỹ Thụy Sỹ Dominique Barthassat mở rộng khái niệm “kiến trúc âm thanh,” coi đây là cách tiếp cận sáng tạo nơi không gian trở thành nhạc cụ và âm thanh trở thành không gian.

Ông chia sẻ: “Trong lĩnh vực kiến trúc âm thanh, công nghệ kỹ thuật số có thể trở thành yếu tố hỗ trợ cho sự phát triển của văn hóa-nghệ thuật truyền thống mà không làm biến dạng hay bóp méo giá trị nguyên bản của nó. Chính cấu trúc và thiết kế không gian kiến trúc sẽ giúp khuếch tán, cộng hưởng hiệu ứng âm thanh thông qua các ứng dụng kỹ thuật số. Đây chính là yếu tố hiện đại có thể phát huy và làm nổi bật giá trị của truyền thống.”

Tọa đàm mở ra hướng tiếp cận mới về mối quan hệ giữa ngôn ngữ tiếng Việt, thanh điệu và sóng âm, đồng thời giới thiệu các ý niệm học thuật, nghệ thuật nền tảng cho buổi ra mắt chương trình nghệ thuật “Khoảnh khắc vĩnh cửu” diễn ra vào tối 8/11, nằm trong chuỗi hoạt động hưởng ứng Festival Thăng Long-Hà Nội 2025.

Bảo tàng Hà Nội là nơi diễn ra chương trình nghệ thuật “Khoảnh khắc vĩnh cửu.” (Ảnh: BTC)

“Khoảnh khắc vĩnh cửu” là cuộc gặp gỡ giữa di sản và sáng tạo đương đại, giữa nghệ sỹ Việt Nam và Thụy Sỹ, nhằm tạo nên trải nghiệm cảm thụ mới về âm thanh, không gian và ký ức văn hóa.

Chương trình mang đến những tác phẩm nghệ thuật giao thoa – nơi nhạc cụ dân gian, tiếng nói Việt, âm thanh điện tử và hình ảnh thị giác cùng hòa quyện, khơi gợi cảm xúc về bản sắc, thời gian, sự trường tồn của văn hóa Việt trong dòng chảy toàn cầu.

Chương trình đánh dấu sự hợp tác đặc biệt giữa Việt Nam và Thụy Sỹ, với sự tham gia của nghệ sỹ Dominique Barthassat, người mang đến sắc thái âm thanh đương đại châu Âu hòa quyện cùng nhạc cụ dân gian Việt Nam./.

(Vietnam+)

Nguồn: https://www.vietnamplus.vn/tu-truyen-thong-den-duong-dai-khi-nghe-sy-bien-song-am-thanh-ngon-ngu-sang-tao-post1075157.vnp