Ứng phó với già hóa dân số

Bác sĩ Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai kiểm tra sức khỏe cho bệnh nhân lớn tuổi bị đột quỵ. Ảnh: Hạnh Dung

Nếu như cơ cấu “dân số vàng” là lợi thế để Việt Nam nói chung và Đồng Nai nói riêng thu hút đầu tư nước ngoài, phát triển kinh tế - xã hội thì nguy cơ già hóa dân số lại đang là thách thức, đặt ra yêu cầu phải nhanh chóng triển khai các giải pháp nhằm ứng phó.

Tuổi thọ tăng, mức sinh thấp

Phát biểu tại Lễ Mít tinh hưởng ứng ngày Dân số thế giới được tổ chức hồi tháng 7 vừa qua tại Hà Nội, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan đã chỉ ra những khó khăn, thách thức trong công tác dân số tại Việt Nam hiện nay.

Trước tiên là tổng tỷ suất sinh giảm thấp nhất trong lịch sử và dự báo sẽ tiếp tục giảm trong các năm tiếp theo. Nếu như năm 2022, tổng tỷ suất sinh của phụ nữ Việt Nam là 2,01 con/phụ nữ thì đến năm 2024 giảm xuống chỉ còn 1,91 con/phụ nữ. Việc chênh lệch tỷ số giới tính khi sinh dù đã được khống chế nhưng chưa ổn định và vẫn ở mức cao với 111,4 bé trai/100 bé gái, có thể gây ra một số hệ lụy trong tương lai như tình trạng “thừa nam, thiếu nữ”.

Tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam năm 2024 là 74,7. Tuy tuổi thọ tăng nhưng số năm sống khỏe mạnh tính từ lúc sinh ra của người Việt Nam mới chỉ đạt khoảng 65 năm. Tầm vóc, thể lực, chất lượng cuộc sống người dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn hạn chế so với vùng thành thị, đồng bằng.

Tại Đồng Nai, những khó khăn, thách thức trong công tác dân số cũng đã được chỉ ra với nhiều con số “biết nói”. Đồng Nai là một trong 13 tỉnh, thành phố trong cả nước có mức sinh thấp. Tuổi thọ trung bình của người dân Đồng Nai năm 2024 là 76,2 tuổi; tỷ lệ người từ 65 tuổi trở lên đạt 9,7%.

Bác sĩ Nguyễn Võ Chiến, Khoa Nội tim mạch - lão học, Bệnh viện Đa khoa khu vực Long Khánh, cho biết: Mỗi ngày, khoa tiếp nhận và điều trị cho từ 80-90 bệnh nhân là người cao tuổi. Những bệnh mà người cao tuổi thường mắc phải như: tăng huyết áp, đái tháo đường, suy thận, suy tim... Trong đó, nhiều trường hợp bệnh nặng phải thường xuyên nhập viện, điều trị lâu dài.

Các chuyên gia y tế chỉ ra rằng, Việt Nam đang trải qua những thay đổi lớn về nhân khẩu học, từ sự thay đổi cơ cấu dân số đến xu hướng sinh sản mới. Việt Nam đang có dân số trẻ lớn nhất từ trước tới nay nhưng cũng đang phải chuẩn bị cho tương lai khi đến năm 2036, hơn 20% dân số sẽ ở độ tuổi 60 trở lên. Những xu hướng này đòi hỏi cần phải có các chính sách thích ứng, toàn diện và có tầm nhìn, nhằm bảo vệ quyền sinh sản và hỗ trợ các gia đình ở mọi giai đoạn của cuộc sống.

Việt Nam bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011 khi tỷ lệ người trên 60 tuổi đạt khoảng 9,9% dân số. Đến năm 2023, tỷ lệ này là 14,3%, tương đương hơn 14 triệu người. Dự báo đến năm 2050, sẽ tăng lên khoảng 27%, với gần 30 triệu người cao tuổi.

Cần những giải pháp đồng bộ và khả thi

Anh Trần Minh Hoàng (33 tuổi, ngụ phường Trấn Biên) chia sẻ: Anh đang làm việc tại một công ty tư nhân. Dù gia đình thúc giục nhiều lần nhưng đến nay anh vẫn chưa có ý định kết hôn và sinh con. Bởi theo anh Hoàng, có rất nhiều thứ phải lo khi lập gia đình. Trước tiên là vấn đề nhà ở, công việc ổn định, thu nhập, rồi chi phí sinh hoạt, chăm sóc sức khỏe khi vợ mang thai, sinh con. Tiếp đến là vấn đề trường lớp, học hành của con và nhiều mối lo khác nữa.

Có thể nói, nếu không khẩn trương có những giải pháp đồng bộ để khuyến khích người trẻ kết hôn, sinh con, trong tương lai không xa, Việt Nam sẽ đứng trước nguy cơ “chưa giàu đã già”. Tỷ lệ người cao tuổi tăng cao sẽ tạo áp lực lên hệ thống y tế, an sinh xã hội…

Để ứng phó với già hóa dân số, theo Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan, bộ đang tập trung xây dựng Luật Dân số và Chương trình Mục tiêu chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035. Mục đích hướng đến nhằm bảo đảm an sinh, sức khỏe, bình đẳng cho mọi người dân với nguyên tắc lấy con người là trung tâm, là mục tiêu của sự phát triển bền vững của đất nước, chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển.

Trong Dự thảo Luật Dân số trình Chính phủ để trình Quốc hội có ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tổ chức vào tháng 10-2025), Bộ Y tế kiến nghị một số nội dung như: ưu tiên hỗ trợ phụ nữ mang thai và sinh con; các giải pháp nâng cao chất lượng dân số; xây dựng và phát triển cơ sở hỗ trợ, chăm sóc người cao tuổi; phát triển nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi; các biện pháp thực hiện việc tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn và các biện pháp, chính sách hỗ trợ khác để thực hiện việc duy trì mức sinh thay thế. Đồng thời, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh và đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên, thích ứng với già hóa dân số và nâng cao chất lượng dân số.

Bộ Y tế đề nghị các bộ, ngành liên quan, UBND các tỉnh, thành phố tiếp tục quan tâm chỉ đạo, lãnh đạo, đảm bảo nguồn lực cho công tác dân số, nhất là trong bối cảnh thay đổi chính quyền địa phương 2 cấp.

Hạnh Dung

Nguồn: https://baodongnai.com.vn/xa-hoi/y-te/202508/ung-pho-voi-gia-hoa-dan-so-a350cf5/