Ai quản lý hai di sản thế giới của Quảng Nam sau khi cấp huyện giải thể?

Là hai di sản văn hóa thế giới thuộc UNESCO nhưng lâu nay phố cổ Hội An và khu đền tháp Mỹ Sơn được quản lý bởi bộ máy cấp huyện. Ngày 30-6 tới cấp huyện sẽ chấm dứt hoạt động, đơn vị nào sẽ điều hành di sản đang được nhiều người quan tâm.

Khách đổ về trung tâm phố cổ Hội An tham quan đông nghẹt - Ảnh: B.D.

Ngày 29-5, ban quản lý di sản văn hóa Mỹ Sơn và Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An, cho biết đã gửi đề xuất mô hình quản lý di sản sau khi chính quyền cấp huyện chấm dứt hoạt động.

Hội An "tha thiết muốn trực thuộc thành phố" sau sáp nhập

Trong văn bản gửi Ban Thường vụ Thành ủy Hội An, Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An cho biết dù diện tích không lớn nhưng đô thị cổ Hội An có tầm vóc lớn.

Hội An hiện có 1.143 di tích, chủ yếu trong khu phố cổ với tổng cộng 1.130 di tích kiến trúc nghệ thuật. 

Các trục đường trong khu vực I đều có di tích với mức độ dày đặc khác nhau, tập trung chủ yếu là các tuyến đường chính: Trần Phú, Nguyễn Thị Minh Khai, Nguyễn Thái Học, Bạch Đằng. Các di tích được phân 5 loại gồm: loại đặc biệt, loại I, loại II, loại III, loại IV.

Với hơn 80% di tích thuộc sở hữu tư nhân và tập thể, Hội An lâu nay đang tạo ra sự đặc thù so với các di sản khác ở Việt Nam.

Trong từng di tích hằng ngày diễn ra hoạt động cư trú, sinh hoạt, hoạt động kinh tế, văn hóa, xã hội của người dân và vì thế đô thị cổ được xem là một "bảo tàng sống".

Nêu mô hình quản lý 8 di sản trên toàn quốc, Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An cho rằng Hội An tương đồng với di sản Thăng Long - Hà Nội và cố đô Huế.

Cả hai đơn vị này đều là các đơn vị sự nghiệp công lập đặc thù, chuyên trách về quản lý di sản văn hóa thế giới thuộc sự quản lý trực tiếp của UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

Khách tham quan cầu An Hội nối đôi bờ sông Hoài - Ảnh: B.D.

"Trung tâm kiến nghị Ban Thường vụ Thành ủy Hội An kiến nghị cấp trên thành lập Trung tâm Bảo tồn di sản đô thị cổ Hội An trực thuộc UBND thành phố Đà Nẵng nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng tham mưu và quản lý nhà nước toàn diện về quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa Hội An" - văn bản của Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An đề cập.

Hiện bộ máy của Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An có 80 viên chức và người lao động. Ngoài các công việc chuyên môn liên quan đến bảo tồn di sản đô thị cổ Hội An, đơn vị này còn quản lý 10 điểm bảo tàng, di tích với hơn 10.000 hiện vật là các điểm tham quan thuộc sở hữu nhà nước.

Mỹ Sơn cân nhắc ba chọn lựa

Trong báo cáo đề xuất mô hình quản lý sau sáp nhập, Ban quản lý Di sản văn hóa Mỹ Sơn nêu 3 phương án gồm: Thành lập Ban quản lý Di sản văn hóa Mỹ Sơn trực thuộc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, trực thuộc UBND thành phố sau sáp nhập hoặc trực thuộc UBND xã.

Ông Nguyễn Công Khiết, giám đốc Ban quản lý Di sản văn hóa Mỹ Sơn, cho biết đơn vị này được thành lập vào năm 2016 và chịu sự lãnh đạo trực tiếp của bộ máy cấp huyện. Bộ máy quản lý khu đền tháp Mỹ Sơn hiện có 135 cán bộ, viên chức, người lao động.

Mỹ Sơn nằm xa khu dân cư, là phế tích kiến trúc khảo cổ học, những công trình có thời gian hàng ngàn năm, dễ chịu sự tác động của tự nhiên và con người.

Ngoài công tác bảo tồn di tích, công tác quản lý, bảo tồn sự đa dạng của hệ sinh thái rừng đặc dụng Mỹ Sơn, phòng cháy chữa cháy rừng hiện nay cũng là nhiệm vụ trọng tâm của đơn vị quản lý. Do đó, theo ông Khiết thì mô hình quản lý sau sáp nhập cần xem xét đến các yếu tố này.

Du khách tham quan Mỹ Sơn - Ảnh: B.D.

Về mô hình quản lý sau khi chấm dứt hoạt động bộ máy cấp huyện, ông Khiết cho rằng Mỹ Sơn trực thuộc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch là phương án hợp lý.

"Nếu trực thuộc UBND tỉnh (thành phố) thì thuận lợi cho công tác cấp phép bảo tồn, trùng tu theo Luật Di sản văn hóa.

Cơ chế tự chủ tài chính và huy động nguồn lực cũng đa dạng; tạo điều kiện cho đơn vị linh hoạt trong điều hành, triển khai các hoạt động chuyên môn cũng như tăng cường mối quan hệ chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức, cộng đồng địa phương và các tổ chức quốc tế...

Dù vậy, mô hình này lại bộc lộ hạn chế với Mỹ Sơn bởi đòi hỏi đội ngũ nhân lực có chuyên môn sâu và cơ cấu tổ chức cũng phải sắp xếp tổ chức lại phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ mới" - ông Khiết nói.

Hai di sản tầm vóc của UNESCO

Di sản văn hóa thế giới Hội An và Mỹ Sơn đều được UNESCO công nhận vào năm 1999. Từ ít người biết đến và ít được chăm chút, cả hai di sản này đã có quá trình vực dậy như kỳ tích.

Tới nay Hội An và Mỹ Sơn được xem là biểu tượng của bảo tồn di sản kết hợp phát huy giá trị di tích. Mỗi năm tổng cộng hai di sản này đón bình quân 4-6 triệu lượt du khách, đa phần là khách quốc tế.

Trở lại chủ đề

THÁI BÁ DŨNG

Nguồn: https://tuoitre.vn/ai-quan-ly-hai-di-san-the-gioi-cua-quang-nam-sau-khi-cap-huyen-giai-the-2025052911402505.htm