Băn khoăn chưa quy định định mức dự trữ chiến lược cho các mặt hàng thiết yếu như xăng, dầu, thuốc, vaccine

Về chính sách của Nhà nước đối với dự trữ quốc gia, Đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Vĩnh Long) nhận thấy, các chính sách trong dự thảo vẫn còn rộng và chưa xác định rõ thứ tự ưu tiên. Chẳng hạn chưa phân định được đâu là nhóm hàng ưu tiên cấp một như: lương thực, năng lượng hay thuốc và vật tư y tế.

Ông Thạch Phước Bình phát biểu (Ảnh: Quang Vinh)

 

Ngày 26/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi). Đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Vĩnh Long) đánh giá, dự thảo Luật đã có bước điều chỉnh tư duy rất rõ nét từ quản lý điều hành sang hình thành quản lý sử dụng dự trữ quốc gia, đồng thời dự thảo tách bạch 2 nhóm mục tiêu quan trọng. Một là dự trữ để ứng phó các tình huống đột xuất, cấp bách như thiên tai, dịch bệnh, cứu đói, bảo đảm an sinh xã hội, quốc phòng và an ninh.

Hai là dự trữ phục vụ mục tiêu chiến lược gồm ổn định kinh tế vĩ mô, điều tiết thị trường và giảm thiểu tác động của đứt gãy chuỗi cung ứng. 

Theo ông Bình, định hướng này là đúng đắn, nhưng để triển khai hiệu quả thì luật cần phân định rõ hơn ranh giới giữa dự trữ quốc gia và dự trữ chiến lược. Bởi 2 tầng dự trữ này khác nhau về mục tiêu, thời hạn luân chuyển, mức tồn kho tối thiểu, nguồn lực tài chính, phương thức mua bán, nhập bù cũng như cách thức xã hội hóa và huy động nguồn lực ngoài ngân sách. Ngoài ra, hiện dự thảo sử dụng nhiều khái niệm mang tính định tính như tài nguyên quan trọng, khoáng sản quốc gia, sản phẩm công nghệ cao, hàng hóa chiến lược nhưng chưa có tiêu chí định lượng đi kèm, điều này dễ dẫn đến tùy nghi trong áp dụng. 

Ông Bình đề nghị bổ sung các tiêu chí định lượng tại Điều 3 hoặc Điều 7. Chẳng hạn độ phụ thuộc nhập khẩu vượt một tỷ lệ nhất định, mức rủi ro gián đoạn nguồn cung, mức độ ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh lương thực, an ninh năng lượng hoặc an ninh tài chính.

Về chính sách của Nhà nước đối với dự trữ quốc gia, ông Bình nhận thấy các chính sách trong dự thảo vẫn còn rộng và chưa xác định rõ thứ tự ưu tiên. Chẳng hạn chưa phân định được đâu là nhóm hàng ưu tiên cấp một như: lương thực, năng lượng hay thuốc và vật tư y tế, chưa làm rõ phương thức huy động nguồn lực xã hội hóa tham gia vào dự trữ và cũng chưa có cơ chế dữ liệu dùng chung cho dự báo và điều hành. 

Vì vậy, ông Bình đề nghị xác lập ngay trong luật nhóm ưu tiên chiến lược. Quy định về cơ sở dữ liệu dự trữ quốc gia, cấp quốc gia kết nối với dữ liệu tài chính, năng lượng, y tế và nông nghiệp.

Định hình mô hình xã hội hóa dự trữ quốc gia, học hỏi kinh nghiệm của các nước OECD và các nước G7.

Đối với quy định về luân phiên đổi hàng, ông Bình chỉ rõ thực tế cho thấy nhiều mặt hàng dự trữ bị xuống cấp hoặc phải tiêu hủy do không có chu kỳ luân phiên cụ thể. Vì vậy, cần quy định thời gian luân phiên tối đa cho từng nhóm hàng như gạo, xăng, dầu, thuốc; quy định về đấu giá bán hàng luân phiên, bán hàng trước hạn và mua bù hàng mới cũng như trách nhiệm bồi hoàn khi hàng hóa xuống cấp do bảo quản kém.

Đối với ngân sách và cơ chế tài chính, tuy nhiên ông Bình nhìn nhận có 3 điểm quan trọng cần được xem xét kỹ hơn. Một là luật chưa quy định mức dự trữ tối thiểu quốc gia ví dụ theo tỷ lệ GDP hoặc theo tổng chi ngân sách trung ương. Hai là luật chưa có quy định kiểm soát chặt chẽ hơn đối với chi tạm ứng trong mua hàng. Ba là chưa có quy định định mức dự trữ chiến lược cho các mặt hàng thiết yếu như xăng, dầu, thuốc và vaccine. 

Từ phân tích trên, ông Bình đề nghị Quốc hội cân nhắc quy định tỷ lệ tối thiểu chi cho dự trữ quốc gia, công khai báo cáo dự trữ quốc gia cấp quốc gia hàng năm để Quốc hội giám sát và tăng cường kiểm toán đối với các mặt hàng chiến lược, nơi rủi ro thất thoát và xung đột lợi ích là rất lớn.

Về phân công và trách nhiệm chủ thể, nêu rõ dự thảo đã cắt bỏ nhiều nội dung mang tính mô tả tổ chức bộ máy phù hợp với tinh thần luật khung. Tuy nhiên, vai trò của địa phương trong đề nghị xuất cấp và kiểm tra, giám sát sau xuất cấp còn chưa rõ. Trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu đơn vị dự trữ cũng chưa được quy định đủ mạnh. 

“Do đó, tôi đề nghị luật cần quy định rõ người đứng đầu đơn vị dự trữ quốc gia chịu trách nhiệm toàn diện về số lượng, chất lượng và an toàn hàng dự trữ, đồng thời địa phương khi đề nghị xuất cấp phải có báo cáo thiệt hại theo mẫu thống nhất, số hóa và sau khi nhận hàng phải báo cáo kết quả sử dụng trong thời hạn nhất định. Đồng thời đề nghị thiết lập cơ chế phối hợp liên ngành trong điều hành dự trữ, không tạo thêm tổ chức mới nhưng nâng cao quyền điều phối của Bộ Tài chính trong tình huống khẩn cấp”, ông Bình nói.

Đáng chú ý, về hệ thống kho dự trữ khoa học, công nghệ và chuyển đổi số, theo ông Bình dự thảo đưa nội dung chuyển đổi số nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới vào luật, đây là hướng đi rất đúng. Tuy nhiên vẫn còn thiếu một số quy định mang tính nền tảng, cụ thể luật cần có tiêu chuẩn kỹ thuật về kho lạnh, kho xăng dầu, kho vật tư đặc chủng, có hệ thống cảm biến theo dõi điều kiện môi trường, giám sát cháy nổ và tự động cảnh báo, đồng thời cần bổ sung quy định về cơ sở dữ liệu dự trữ quốc gia, cấp quốc gia phục vụ dự báo thị trường, điều tiết giá và ra quyết định nhập, xuất kịp thời. Hệ thống dữ liệu này phải kết nối liên thông giữa các bộ, ngành và được vận hành theo thời gian thực.

Việt Thắng - Trung Hiếu

Nguồn: https://daidoanket.vn/ban-khoan-chua-quy-dinh-dinh-muc-du-tru-chien-luoc-cho-cac-mat-hang-thiet-yeu-nhu-xang-dau-thuoc-vaccine.html