Bí ẩn cách người Maya dự đoán nhật thực đã được giải mã

Theo sciencealert, các nền văn minh bản địa tại Mexico và Guatemala đã xây dựng hệ thống lịch suốt hơn hai thiên niên kỷ trước khi người châu Âu đặt chân tới châu Mỹ.

Công cụ này giúp họ dự đoán chính xác đáng kinh ngạc các hiện tượng thiên văn và các sự kiện trên Trái Đất.

Đáng tiếc, phần lớn tri thức này cùng với các văn bản chứa đựng nó đã bị phá hủy trong thời kỳ Spanish Inquisition, chỉ còn lại vài mảnh vụn rời rạc để các nhà khoa học hiện đại lần tìm lại phương pháp dự đoán thiên văn tiên tiến của người Maya.

Bí ẩn cuốn sách giúp người Maya dự đoán nhật thực trong 700 năm

Ra đời vào thế kỷ 11 hoặc 12, Codex Dresden (Sách Dresden) là một trong 4 bản thảo viết bằng chữ tượng hình Maya hiếm hoi sống sót sau thời kỳ thuộc địa châu Âu.

Bản thảo được viết trên giấy làm từ vỏ cây, gồm 78 trang gấp theo kiểu đàn accordion, được viết tay và minh họa bằng màu sắc rực rỡ, mô tả chi tiết kiến thức về thiên văn, chiêm tinh, mùa vụ và y học.

Bí ẩn cách người Maya dự đoán nhật thực đã được giải mã - 1 — Một đoạn trích từ Dresden Codex liên quan đến dự đoán nhật thực (Ảnh: Wikimedia Commons).

Đối với người Maya, việc dự đoán nhật thực khi Mặt Trăng che khuất ánh sáng Mặt Trời, tạo bóng tối phủ lên Trái Đất là vấn đề hệ trọng, bởi toàn bộ xã hội Maya được xây dựng và vận hành theo các chu kỳ thiên văn.

Trong Codex Dresden, có một bảng tính đặc biệt cho phép các “người giữ ngày” (daykeepers) tức các chuyên gia lịch Maya dự đoán nhật thực trong khoảng 700 năm.

Bảng kéo dài 405 tháng Mặt Trăng (tương đương 11.960 ngày), song cách vận hành thực sự của nó vẫn là bí ẩn cho đến nay.

Giải mã cách tính nhật thực của người Maya cổ đại

John Justeson (nhà ngôn ngữ học, ĐH Albany, Mỹ) và Justin Lowry (nhà khảo cổ học, ĐH Bang New York tại Plattsburgh) vừa công bố lời giải thuyết phục về cơ chế hoạt động.

Hai nhà nghiên cứu bác bỏ giả thuyết lâu nay cho rằng bảng này được thiết kế để “chạy vòng lặp” tức là sau khi kết thúc tại tháng 405 thì quay lại tháng 1 để bắt đầu chu kỳ mới.

Nếu dùng như vậy, sẽ xuất hiện các “nhật thực ngoài dự đoán” trong các chu kỳ tiếp theo, và sai số tích lũy sẽ ngày càng lớn.

Thay vào đó, họ đề xuất rằng chu kỳ mới được bắt đầu từ tháng thứ 358 của bảng hiện tại.

Với cách này, các dự đoán chỉ lệch khoảng 2 giờ 20 phút so với thời điểm thật của sự thẳng hàng giữa Mặt Trời và Mặt Trăng.

Đôi khi, để điều chỉnh sai số tích lũy, bảng kế tiếp sẽ bắt đầu ở tháng thứ 223, tương đương sai lệch khoảng 10 giờ 10 phút.

Khi so sánh với dữ liệu hiện đại về chu kỳ nhật thực, họ nhận thấy rằng bằng phương pháp này, người Maya có thể dự đoán chính xác mọi nhật thực có thể quan sát được tại khu vực sinh sống của họ trong giai đoạn từ năm 350 đến 1150 sau Công nguyên.

Theo nhóm nghiên cứu, hệ thống này có độ chính xác đáng kinh ngạc, sai lệch chưa tới 51 phút trong suốt 134 năm.

Phát hiện này hé mở vai trò quan trọng của các “người giữ ngày” trong xã hội Maya.

Đồng thời, cho thấy trình độ toán học và thiên văn học tinh vi mà nền văn minh này đã phát triển để duy trì mối liên kết thiêng liêng giữa con người và vũ trụ.

Nguồn: https://dantri.com.vn/khoa-hoc/bi-an-cach-nguoi-maya-du-doan-nhat-thuc-da-duoc-giai-ma-20251109224500151.htm