Cách mới giúp tế bào miễn dịch bám dính và tiêu diệt khối u rắn

(Dân trí) - Phương pháp mới, được ví như “bom Velcro”, không chỉ tiêu diệt khối u hiệu quả trên chuột mà còn mở ra triển vọng ứng dụng cho con người trong tương lai gần.

Trong một bước tiến được xem là mang tính đột phá, các nhà khoa học tại Đại học Hoàng gia London và Đại học California, Los Angeles (UCLA) đã phát triển một chiến lược mới giúp tế bào miễn dịch có thể tấn công và tiêu diệt khối u rắn.

Đây là loại ung thư vốn được coi là “pháo đài bất khả xâm nhập” đối với y học hiện đại.

Phương pháp mới, được ví như “bom Velcro”, không chỉ tiêu diệt khối u hiệu quả trên chuột mà còn mở ra triển vọng ứng dụng cho con người trong tương lai gần.

Khi liệu pháp CAR-T gặp giới hạn

Trong nhiều năm qua, liệu pháp tế bào CAR-T đã được coi là “phép màu” trong điều trị ung thư máu như bạch cầu và u lympho.

Bác sĩ lấy tế bào T từ máu bệnh nhân, chỉnh sửa gen để chúng có khả năng nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư, sau đó truyền ngược lại vào cơ thể. Với cách này, hàng ngàn bệnh nhân giai đoạn cuối đã được cứu sống, thậm chí khỏi bệnh hoàn toàn chỉ sau vài tháng điều trị.

Tuy nhiên, khi đối mặt với các khối u rắn như ung thư phổi, đại tràng hay tuyến tiền liệt, CAR-T gần như “bất lực”.

Nguyên nhân nằm ở môi trường đặc biệt xung quanh khối u, nơi chứa nhiều collagen, mô sẹo và các loại protein ngăn cản tế bào miễn dịch xâm nhập. Ngoài ra, khối u còn phát ra các tín hiệu hóa học khiến tế bào T bị vô hiệu hóa, không thể nhận ra mối nguy hiểm ngay trước mắt.

“Bom Velcro” – chiến lược đánh trúng điểm yếu của khối u

Để vượt qua hàng rào này, nhóm nghiên cứu do Koichi Sasaki, John K. Lee và Jun Ishihara dẫn đầu đã biến tế bào CAR-T trở nên thông minh hơn. Thay vì tấn công ồ ạt, chúng được lập trình để “bám dính” vào khối u như một miếng Velcro dính vào vải.

Phương pháp mới giúp các tế bào miễn dịch bám dính và tấn công khối u (Ảnh: Getty).

Các nhà khoa học tận dụng chính đặc điểm cấu trúc của khối u, đó là collagen. Họ kết hợp gen của interleukin 12, một loại protein có khả năng kích hoạt phản ứng miễn dịch mạnh mẽ, với một protein có ái lực cao với collagen. Kết quả là một loại “bom sinh học” được tạo ra.

Khi tế bào CAR-T mang “bom” này tiếp cận khối u, interleukin 12 sẽ được giải phóng ngay tại chỗ, khởi động phản ứng miễn dịch dữ dội nhưng chỉ giới hạn trong vùng khối u.

Cách tiếp cận này giúp tránh được những tác dụng phụ nguy hiểm vốn từng khiến nhiều thử nghiệm trước đây thất bại. “Bom Velcro” chỉ phát nổ trong môi trường chứa nhiều collagen, tức là bên trong khối u, thay vì gây hại cho mô khỏe mạnh.

Kết quả thử nghiệm trên chuột cho thấy, các khối u tuyến tiền liệt và bàng quang lớn đã bị loại bỏ hoàn toàn mà không làm tổn thương các mô lành.

Khi kết hợp cùng thuốc ức chế điểm kiểm soát miễn dịch, hiệu quả càng được tăng cường. Đáng chú ý, chuột không cần trải qua giai đoạn hóa trị chuẩn bị trước như trong các liệu pháp CAR-T truyền thống.

Hy vọng mới cho cuộc chiến chống ung thư

Theo nhóm nghiên cứu, thành công này không chỉ nằm ở khả năng tiêu diệt khối u rắn, mà còn chứng minh rằng con người có thể “lập trình” hệ miễn dịch để tấn công chính xác từng loại ung thư mà không gây tổn hại đến cơ thể.

Giáo sư Jun Ishihara cho biết: “Chúng tôi không chỉ tạo ra một phương pháp điều trị mới, mà còn chứng minh rằng có thể điều khiển môi trường vi mô của khối u theo cách an toàn và hiệu quả hơn bao giờ hết”.

Dù vậy, giới khoa học vẫn tỏ ra thận trọng. Cho đến nay, nghiên cứu mới chỉ được thử nghiệm trên chuột, một mô hình hữu ích nhưng chưa phản ánh đầy đủ sự phức tạp của cơ thể người.

Nhóm của Ishihara và Sasaki hiện đang tiến hành thử nghiệm trên người với phiên bản tế bào CAR-T cơ bản. Nếu chứng minh được tính an toàn, họ sẽ thử nghiệm loại “bom Velcro” hoàn chỉnh trong giai đoạn tiếp theo.

Các chuyên gia dự đoán, toàn bộ quá trình thử nghiệm lâm sàng có thể kéo dài nhiều năm và tiêu tốn hàng trăm triệu USD. Tuy nhiên, nếu thành công, “bom Velcro” sẽ mở ra một kỷ nguyên mới trong điều trị ung thư.

Nghiên cứu đã được công bố trên tạp chí Nature Biomedical Engineering và được đánh giá là một trong những tiến bộ đáng chú ý nhất trong lĩnh vực liệu pháp miễn dịch hiện đại.

Nguồn: https://dantri.com.vn/suc-khoe/cach-moi-giup-te-bao-mien-dich-bam-dinh-va-tieu-diet-khoi-u-ran-20251031070109435.htm