'Căng mình' ứng phó với lũ: Lũ về nhanh đe dọa vùng sản xuất (Bài 1)

Sau nhiều năm “vắng bóng” lũ lớn, người dân vùng Đồng Tháp Mười dần quen với sản xuất 3 vụ liên tục, bất chấp khuyến cáo của ngành chức năng. Đợt lũ năm 2025 bất ngờ dâng cao nhanh, khiến hàng trăm hécta lúa, cây ăn trái và hoa màu bị nhấn chìm, nhiều tuyến đê bao “oằn mình” chống chịu. Ngành chức năng tỉnh cùng địa phương và người dân “căng mình” ứng phó, bảo vệ sản xuất và ổn định sinh kế vùng đầu nguồn.

Bài 1: Lũ về nhanh đe dọa vùng sản xuất

Hơn 10 năm lũ không cao, nhiều nông dân ở vùng Đồng Tháp Mười “xé rào” xuống giống vụ lúa Thu Đông, thậm chí gieo sạ ngoài vùng đê bao. Khi nước lũ năm 2025 dâng nhanh, người dân không kịp trở tay, dẫn đến thiệt hại nặng nề.

Nhiều diện tích lúa vụ Thu Đông bị ngập sâu do nước lũ dâng nhanh

“Xé rào” xuống giống vụ lúa thu đông

Tại xã Khánh Hưng, thực hiện chỉ đạo của Sở Nông nghiệp và Môi trường, UBND xã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn nông dân thu hoạch sớm vụ Hè Thu, đồng thời khuyến cáo không xuống giống vụ Thu Đông để tránh rủi ro do lũ và triều cường. Tuy nhiên, do nhiều năm liền mực nước lũ ở mức thấp, nhiều hộ dân vẫn tự phát gieo sạ hơn 1.260ha lúa vụ Thu Đông. Đến ngày 20/10/2025, toàn xã đã thu hoạch 871ha, còn lại khoảng 390ha đang trong giai đoạn chín, dự kiến thu hoạch trong 10-20 ngày tới.

Ông Nguyễn Thành Khoang - Phó Trưởng phòng Kinh tế xã Khánh Hưng, cho biết: “Nhiều tuyến đê có cao trình thấp, chỉ đủ bảo vệ vụ Hè Thu, chưa đáp ứng yêu cầu chống lũ lớn. Hiện mới có khoảng 6.000ha lúa nằm trong vùng đê bao an toàn, phần còn lại người dân phải bơm chống úng, gia cố tạm khi nước dâng cao. Xã đang kiến nghị tỉnh đầu tư nâng cấp, hoàn thiện hệ thống đê bao để bảo vệ sản xuất, ổn định sinh kế cho nông dân vùng trũng”.

Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Minh Lâm (thứ 2, phải qua) kiểm tra công tác phòng, chống lũ tại phường Kiến Tường

Tại ấp Rọc Đô, khoảng 150ha lúa chín bị ngập do mưa lớn kết hợp nước lũ từ thượng nguồn đổ về. Người dân phải huy động hàng chục máy bơm hoạt động suốt ngày đêm để cứu lúa, chi phí sản xuất tăng cao.

Còn tại xã Tuyên Bình, dù chính quyền không khuyến khích sản xuất vụ Thu Đông nhưng nông dân vẫn gieo sạ gần 4.000ha. Mấy ngày qua, nước lũ dâng nhanh khiến hàng trăm hécta lúa bị đe dọa. Gần 2.300ha lúa Thu Đông ở xã Hưng Điền, trong đó có 1.500ha đang giai đoạn trổ - chín cũng bị ảnh hưởng nặng bởi nước lũ.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, vụ Thu Đông 2025, nông dân vùng Đồng Tháp Mười gieo sạ hơn 74.200ha lúa, đã thu hoạch gần 28.700ha, còn lại 45.600ha đang trổ, đẻ nhánh hoặc chín. Thống kê ban đầu cho thấy, toàn tỉnh có hơn 633ha lúa, cây ăn trái và rau màu bị thiệt hại, trong đó hơn 500ha lúa mất trắng, chủ yếu ở vùng trũng.

Tuân thủ lịch thời vụ, giảm thiểu thiệt hại

Chính quyền và người dân xã Vĩnh Thạnh nỗ lực gia cố đoạn đê bao bị vỡ (Ảnh địa phương cung cấp)

Vùng Đồng Tháp Mười vốn được xem là vùng trũng của tỉnh. Sau mỗi vụ Hè Thu, người dân thường duy trì tập quán “ngâm lũ” giúp cải tạo đất, rửa phèn, tiêu diệt mầm bệnh, bồi đắp phù sa, giúp đất tơi xốp, tăng độ phì nhiêu cho đất. Có thể nói, “đón lũ, lấy phù sa” từng là một phần trong nhịp sống canh tác lâu đời của cư dân vùng lũ.

Nhưng trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, thời tiết diễn biến thất thường, dòng chảy từ thượng nguồn sông Mekong không còn ổn định như trước, việc chủ quan, gieo sạ trái khuyến cáo đã khiến người dân phải trả giá đắt. Cả hệ thống chính trị phải vào cuộc, ngày đêm đắp đê, bơm nước, gia cố bờ bao để cứu hàng ngàn hécta lúa trước nguy cơ ngập úng.

Những năm gần đây, hệ thống quan trắc, cảnh báo khí tượng thủy văn được đầu tư, dự báo chính xác hơn về mực nước, thời điểm và diễn biến lũ. Từ đó, ngành Nông nghiệp và chính quyền địa phương có thể thông tin sớm, cảnh báo kịp thời cho người dân, tạo cơ sở để điều chỉnh lịch thời vụ hợp lý, thu hoạch trong “khoảng an toàn”.

Theo các chuyên gia, để thích ứng hiệu quả, người dân cần chuyển từ “sản xuất theo thói quen” sang “sản xuất theo dự báo và khuyến cáo kỹ thuật”. Chính quyền cần tiếp tục phát huy vai trò trong tuyên truyền, hướng dẫn kỹ thuật, xây dựng mô hình “đồng ruộng an toàn với lũ”, hỗ trợ người dân gia cố đê bao, kênh, mương, chuẩn bị máy bơm tiêu úng trước mùa mưa./.

Tuân thủ lịch thời vụ, kết hợp ứng dụng công nghệ dự báo và các biện pháp thủy lợi không chỉ giúp bảo vệ sản xuất mà còn góp phần khôi phục, duy trì tập quán “ngâm lũ” truyền thống - một phương thức canh tác hài hòa với tự nhiên, thích ứng thông minh trong thời đại biến đổi khí hậu.

(còn tiếp)

Thanh Tùng

Bài 2: ĐÊ BAO "OẰN MÌNH" NGĂN LŨ

Nguồn: https://baolongan.vn/cang-minh-ung-pho-voi-lu-lu-ve-nhanh-de-doa-vung-san-xuat-bai-1--a205352.html