Chiến lược phát triển đội ngũ trí thức: Định vị lại lực lượng sản xuất đặc biệt trong thời kỳ mới

Đây là bước đi quan trọng nhằm hoàn thiện một văn kiện mang tầm chiến lược quốc gia, đặt nền móng cho việc định vị lại vai trò của đội ngũ trí thức - lực lượng sản xuất đặc biệt trong sự nghiệp phát triển nhanh và bền vững của đất nước.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Vụ trưởng Vụ Khoa học Xã hội, Nhân văn và Tự nhiên Trần Quốc Cường cho biết, việc xây dựng Chiến lược quốc gia về phát triển đội ngũ trí thức là nhiệm vụ được Chính phủ giao cho Bộ KH&CN theo Nghị quyết số 107/NQ-CP ngày 09/7/2024 ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/11/2023 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ trí thức đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững trong giai đoạn mới. Trên cơ sở các hợp phần Chiến lược phát triển đội ngũ trí thức của các Bộ, ngành, địa phương, Bộ KH&CN đã xây dựng dự thảo Chiến lược quốc gia về phát triển đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. "Đây không chỉ là nhiệm vụ chuyên môn mà còn là sứ mệnh chính trị, bởi phát triển đội ngũ trí thức chính là đầu tư cho tương lai phát triển độc lập, tự cường, sáng tạo của đất nước", ông Trần Quốc Cường nhấn mạnh.

Theo ông Trần Quốc Cường, Dự thảo Chiến lược được Bộ KH&CN khởi động từ năm 2020, với quá trình chuẩn bị công phu, nghiêm túc, có sự tham gia của các chuyên gia đầu ngành, cơ quan nghiên cứu, đại diện bộ, ngành, địa phương. Đến nay, Dự thảo đã được cập nhật nội dung mới nhất theo các nghị quyết của Đảng và Nhà nước ban hành trong giai đoạn 2023-2025 như: Nghị quyết số 45-NQ/TW; Nghị quyết số 57-NQ/TW; Nghị quyết số 66-NQ/TW; Nghị quyết số 107/NQ-CP và các định hướng mới trong dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo.

Bộ cũng đã tiến hành tổng hợp các hợp phần về Chiến lược do các Bộ xây dựng bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, đồng thời khắc phục những điểm chưa rõ về phạm vi, phân loại trí thức, cơ chế phối hợp liên ngành, trách nhiệm tổ chức thực hiện. Dự thảo cũng bổ sung các giải pháp đặc thù trong bối cảnh kinh tế số, xã hội số và chuyển đổi mô hình phát triển đất nước dựa trên đổi mới sáng tạo.

Chiến lược phát triển đội ngũ trí thức: Định vị lại lực lượng sản xuất đặc biệt trong thời kỳ mới - Ảnh 3. — *Vụ trưởng Vụ Khoa học Xã hội, Nhân văn và Tự nhiên Trần Quốc Cường phát biểu khai mạc Hội thảo*.

Dự thảo Chiến lược xác định bốn quan điểm phát triển xuyên suốt: (1) Trí thức là lực lượng đặc biệt quan trọng trong phát triển đất nước; (2) Phát triển đội ngũ trí thức là nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài, chiến lược; (3) Phát triển đội ngũ trí thức cấp chiến lược là then chốt; (4) Bảo đảm tự do học thuật, dân chủ trong nghiên cứu và sáng tạo.

Một trong những điểm đổi mới quan trọng của Dự thảo lần này là tư duy phát triển trí thức không chỉ ở khía cạnh quản lý hành chính, mà chuyển sang mô hình "quản trị phát triển" theo năng lực, hiệu quả và định hướng chiến lược quốc gia. Đội ngũ trí thức được định vị là "lực lượng sản xuất đặc biệt", có mặt trên mọi lĩnh vực - từ khoa học, giáo dục, văn hóa, chính sách công, kinh tế số, đổi mới sáng tạo đến an ninh quốc phòng và giữ vai trò then chốt trong kiến tạo quốc gia phát triển. Dự thảo cũng nêu rõ khái niệm mới về trí thức; phát triển trí thức toàn diện về số lượng - chất lượng - cơ cấu - hiệu quả đóng góp; gắn phát triển trí thức với thực tiễn và mục tiêu chiến lược của quốc gia; thiết lập hệ sinh thái phát triển trí thức toàn diện; Tích hợp, liên thông chính sách giữa các lĩnh vực; Phát triển mạng lưới trí thức toàn cầu.

Bên cạnh các nhóm giải pháp chung như: Đổi mới công tác lãnh đạo, quản lý phát triển đội ngũ trí thức; Hoàn thiện thể chế, chính sách thu hút, sử dụng, đãi ngộ; Nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển năng lực; Tăng cường đầu tư tài chính, cơ sở vật chất; Xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về đội ngũ trí thức; Nâng cao nhận thức xã hội và tôn vinh trí thức, Chiến lược cũng đề xuất các giải pháp chuyên biệt cho từng nhóm ngành. Trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, trọng tâm là xây dựng nhóm nghiên cứu mạnh, phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, liên kết viện - trường - doanh nghiệp. Trong lĩnh vực y tế, giáo dục là phát triển đại học nghiên cứu, bệnh viện trọng điểm, mở rộng đào tạo STEM. Với văn hóa nghệ thuật là chính sách bảo vệ quyền tác giả, đầu tư sáng tác, hỗ trợ nghệ nhân dân tộc thiểu số. Các nhóm trí thức khác như trí thức trong doanh nghiệp, trí thức quân đội, trí thức làm chính sách công, trí thức hội nghề nghiệp và trí thức Việt Nam ở nước ngoài đều có các chính sách thiết kế riêng theo hướng cụ thể, thực tiễn, khả thi và hội nhập…

Chia sẻ tại Hội thảo, GS.TSKH. Đặng Vũ Minh, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, nguyên Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) bày tỏ nhất trí với Dự thảo Chiến lược. Tuy nhiên, cần khai thác kinh nghiệm đào tạo, sử dụng cán bộ khoa học được đào tạo ở nước ngoài, sử dụng cán bộ đúng chuyên môn để phát huy tối đa năng lực; đồng thời đề xuất tăng quyền tự chủ cho viện, trường; tạo điều kiện để các nhà khoa học cao tuổi tiếp tục cống hiến.

PGS.TS. Lê Minh Thông, nguyên Trợ lý Chủ tịch Quốc hội đề xuất làm rõ khái niệm "trí thức", tách biệt với "trí thức tinh hoa", từ đó thiết kế chính sách tương ứng, đồng thời lưu ý đến môi trường làm việc số và khả năng vận hành trong môi trường số của trí thức.

Đại diện VUSTA và Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) thống nhất, Chiến lược cần được nâng tầm, bám sát Nghị quyết 57-NQ/TW để tạo thành một hệ sinh thái chính sách đồng bộ, liên thông giữa các lĩnh vực.

Nguyên Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Văn Tùng đề nghị cần tiếp tục rà soát, làm rõ khái niệm "trí thức" trong Chiến lược để bảo đảm thống nhất và có căn cứ xây dựng chính sách phù hợp; đồng thời, xác định rõ yêu cầu về năng lực hội nhập và làm việc trong môi trường quốc tế của đội ngũ trí thức theo từng ngành, từng lĩnh vực, từ đó xây dựng các chỉ tiêu cụ thể, khả thi. Bên cạnh đó, cần lưu ý việc tăng cường cơ chế tự chủ cho các tổ chức KH&CN, cả công lập và ngoài công lập nhằm phát huy tối đa năng lực sáng tạo và chủ động thích ứng với yêu cầu mới.

Tại Hội thảo, các đại biểu đã tập trung trao đổi, thảo luận, góp ý về vai trò, sứ mệnh và định vị của đội ngũ trí thức trong thời kỳ phát triển mới; Định hướng chính sách và giải pháp đột phá phát triển đội ngũ trí thức; Phân công tổ chức thực hiện và cơ chế phối hợp liên ngành; Cơ chế huy động và sử dụng nguồn lực cho phát triển trí thức... nhằm hoàn thiện dự thảo Chiến lược quốc gia phát triển đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Chiến lược phát triển đội ngũ trí thức: Định vị lại lực lượng sản xuất đặc biệt trong thời kỳ mới - Ảnh 4.

Các đại biểu trao đổi, thảo luận tại Hội thảo.

Phát biểu kết luận Hội thảo, ông Trần Quốc Cường ghi nhận và đánh giá cao các ý kiến đóng góp tâm huyết, xác đáng của các đại biểu; đồng thời khẳng định Bộ sẽ tiếp thu đầy đủ để hoàn thiện Chiến lược theo hướng toàn diện, khả thi, gắn kết chặt chẽ với các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là mục tiêu phát triển nhanh và bền vững trong thời kỳ mới. Đây không chỉ là Chiến lược phát triển đội ngũ trí thức, mà còn là chiến lược đầu tư cho tương lai của đất nước - bảo đảm vị thế Việt Nam trong kỷ nguyên tri thức, đổi mới sáng tạo và hội nhập toàn cầu.

Trung tâm Truyền thông KH&CN

Nguồn: https://mst.gov.vn/chien-luoc-phat-trien-doi-ngu-tri-thuc-dinh-vi-lai-luc-luong-san-xuat-dac-biet-trong-thoi-ky-moi-197250623214654578.htm