Chủ động nắm bắt, định hướng đúng khi đưa AI vào giáo dục

Ngày 25-10, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phối hợp với Báo SGGP tổ chức tọa đàm “Đẩy mạnh ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục và đào tạo - Những lợi ích và thách thức”. Bên cạnh các tham luận trực tiếp tại tọa đàm, Báo SGGP còn ghi nhận nhiều ý kiến, đề xuất giải pháp với những phân tích đa chiều.

Báo SGGP trân trọng giới thiệu một số ý kiến tâm huyết của các nhà nghiên cứu, lãnh đạo các cơ sở giáo dục nhằm làm rõ hơn những vấn đề đặt ra trong nỗ lực đẩy mạnh ứng dụng AI trong giáo dục và đào tạo trong thời gian tới.

Tiết học thực hành tại phòng thí nghiệm của Trường Đại học Công nghiệp TPHCM. Ảnh: THANH HÙNG

GS-TSKH HOÀNG VĂN KIẾM, Cố vấn cấp cao CNTT Trường ĐH Quốc tế Sài Gòn:

AI đang làm thay đổi căn bản cách dạy và cách học ở bậc đại học

Trước đây, quá trình dạy - học chủ yếu xoay quanh việc truyền thụ tri thức có sẵn. Ngày nay, với AI, tri thức trở nên mở, động và tức thời, sinh viên có thể tiếp cận mọi nguồn dữ liệu và học liệu toàn cầu chỉ trong vài giây. Điều này buộc giảng viên phải chuyển vai trò từ “người truyền đạt” sang “người huấn luyện tư duy, cảm xúc và năng lực sáng tạo”.

AI hỗ trợ giảng dạy đại học qua nhiều hình thức như: phân tích dữ liệu học tập để thiết kế lộ trình học cá nhân hóa cho từng sinh viên; tạo ra nội dung giảng dạy, bài tập, mô phỏng thí nghiệm, tình huống thực hành theo thời gian thực; giúp giảng viên tiết kiệm thời gian hành chính, chấm bài, đánh giá để tập trung vào nghiên cứu và hướng dẫn học tập bậc cao.

Nhờ đó, quá trình giảng dạy ở đại học có thể tiến tới “học suốt đời cùng AI”: giảng viên - sinh viên - hệ thống thông minh cùng đồng kiến tạo tri thức.

Trong nghiên cứu khoa học, AI trở thành công cụ sáng tạo và đồng tác giả tri thức mới. AI đang thay đổi sâu sắc phương pháp nghiên cứu khoa học. Cụ thể, trong các lĩnh vực từ y học, kỹ thuật đến khoa học xã hội, AI có thể phân tích dữ liệu lớn, mô phỏng các mô hình phức tạp, tối ưu hóa giả thuyết và hỗ trợ công bố khoa học. Tuy nhiên, AI chỉ là công cụ, người nghiên cứu vẫn là trung tâm của sự sáng tạo, liêm chính và đạo đức khoa học.

Do đó, để sử dụng AI hiệu quả trong giáo dục đại học Việt Nam, các cơ sở đào tạo cần triển khai AI một cách chiến lược, bài bản và nhân văn, với 4 hướng trọng tâm: xây dựng chiến lược AI cấp trường; phát triển năng lực số cho giảng viên, sinh viên; tích hợp AI vào chương trình đào tạo; bảo đảm liêm chính và giá trị nhân văn, đại học phải giữ vững nguyên tắc trung thực, sáng tạo và trách nhiệm xã hội trong mọi ứng dụng AI, để công nghệ phục vụ con người, chứ không thay thế con người.

AI mở ra cơ hội để giáo dục đại học Việt Nam rút ngắn khoảng cách với thế giới, nếu chúng ta biết chủ động nắm bắt và định hướng đúng. Hãy giữ ngọn lửa người trong thế giới của máy. Khi con người biết giữ lại trong mình ánh sáng của đạo đức, cảm xúc và sự sáng tạo, thì mọi công nghệ, kể cả AI, sẽ trở thành người bạn đồng hành trong hành trình tiến hóa trí tuệ và tâm hồn nhân loại.

GS-TS LÊ ANH VINH, Viện trưởng Viện Khoa học giáo dục Việt Nam:

Công nghệ cần giải quyết triệt để vấn đề của giáo dục

Kết quả khảo sát về mức độ sẵn sàng của học sinh Việt Nam đối với AI do Viện Khoa học giáo dục Việt Nam thực hiện vào cuối năm 2024 cho biết, hơn 87% học sinh THCS có hiểu biết về AI.

Tuy nhiên, chỉ có 17% học sinh ứng dụng AI rất hiệu quả, 50% học sinh ứng dụng hiệu quả, hơn 30% còn lại cảm thấy bình thường hoặc ứng dụng không hiệu quả. Trong đó, một số khó khăn học sinh gặp phải khi sử dụng Al gồm: thiếu kiến thức và kỹ năng về AI; thiếu trang thiết bị, công nghệ; thiếu hướng dẫn từ giáo viên…

Đối với giáo viên, kết quả khảo sát cho thấy, 76% giáo viên cho biết từng sử dụng AI trong giảng dạy. Trong đó, một tỷ lệ đáng lo ngại là có 30,95% giáo viên phân vân về hiệu quả sử dụng; hơn 20% giáo viên chưa tự tin khi ứng dụng AI trong giáo dục.

Tôi cho rằng, công nghệ hiện nay chưa giải quyết triệt để các vấn đề của giáo dục mà mới giải quyết vấn đề của công nghệ. Đơn cử, giáo viên sử dụng AI chấm bài cho học sinh trong khi người học không có nhu cầu chấm bài thi bằng máy. Một ví dụ khác, hiện nay học sinh và giáo viên sử dụng công cụ AI để tiết kiệm thời gian soạn bài giảng, làm bài tập.

Tuy nhiên, nếu không sử dụng một cách thông minh, đúng mục đích, việc ứng dụng không mang lại hiệu quả thiết thực đối với giảng dạy và học tập. Từ thực tế đó, triển khai AI trong giáo dục phổ thông cần dựa trên 3 trụ cột chính: khung chính sách nhất quán (đảm bảo yêu cầu về đạo đức, an toàn dữ liệu và định hướng dài hạn); chương trình giảng dạy, tài liệu học tập toàn diện, linh hoạt; nguồn lực con người và tài chính.

Đặc biệt, các chính sách cần ưu tiên tập trung xây dựng khung năng lực AI cho học sinh và giáo viên; hướng dẫn ứng dụng AI trong giảng dạy và đầu tư vào hạ tầng số nhằm thu hẹp khoảng cách vùng miền.

TS LÊ THỊ THANH MAI, nguyên Trưởng Ban Công tác sinh viên (ĐHQG TPHCM):

Người học phải làm chủ AI

Nếu không có nền tảng đạo đức số, AI dễ trượt khỏi quỹ đạo học tập, biến thành “thầy bói ảo”. Ngược lại, khi được định hướng đúng, AI sẽ trở thành đòn bẩy nâng cao tri thức, thúc đẩy sáng tạo và góp phần đào tạo thế hệ công dân số bản lĩnh.

Do đó, giải pháp đặt ra trong môi trường số từ giảng đường đại học theo tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22-8-2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo đó là: Tích hợp giáo dục đạo đức số: giúp sinh viên phân biệt tri thức khoa học với mê tín, biết kiểm chứng thông tin; Tăng cường hỗ trợ tâm lý: đặc biệt cho sinh viên khối sức khỏe hoặc những em chịu áp lực học tập, thi cử, tìm việc - để AI không trở thành “lá số tinh thần”; Đào tạo đội ngũ giáo viên thành thạo AI: không chỉ để giảng dạy mà còn định hướng nghề nghiệp, giải tỏa áp lực cho học sinh, sinh viên, góp phần thực hiện cá nhân hóa việc phân luồng học sinh.

AI đã bước vào giảng đường đại học. Câu hỏi không còn là “dùng hay không dùng”, mà là dùng thế nào cho đúng để trở thành công dân số bản lĩnh và nhân văn. Và đó cũng chính là thước đo để các trường đại học tự soi chiếu trong hành trình thực hiện Nghị quyết 71 vì sự phát triển bền vững của đất nước.

Ông CAO ĐỨC KHOA, Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Du (phường Bến Thành, TPHCM):

Xây dựng quy tắc ứng xử số

Trong bối cảnh thế giới đang bước vào thời kỳ bùng nổ AI, giáo dục phổ thông Việt Nam đối mặt với thách thức mới là không chỉ trang bị kiến thức cho học sinh mà còn phải chuẩn bị cho các em năng lực thích ứng và làm chủ công nghệ AI.

Tôi cho rằng “sẵn sàng cho kỷ nguyên AI” không chỉ là đầu tư cơ sở vật chất, mà quan trọng hơn là xây dựng năng lực con người - từ giáo viên, học sinh cho đến cộng đồng nhà trường.

Theo đó, lớp học ngày nay không chỉ có bảng đen, phấn trắng và sách giấy. Mỗi học sinh đều có thể học qua nền tảng trực tuyến, tương tác với trợ lý ảo, tra cứu thông tin chỉ trong vài giây.

AI đang góp phần hình thành một thế hệ học sinh số, những học sinh nhanh nhạy, thích khám phá, dễ tiếp cận tri thức, nhưng cũng dễ bị cuốn vào “vòng xoáy” công nghệ nếu thiếu định hướng, dễ lệ thuộc vào công cụ. Nhiều em quen dùng ứng dụng để tra cứu, giải bài tập, thậm chí viết lại đoạn văn mẫu mà không cần tư duy sáng tạo.

Khi AI có thể gợi ý bài viết, bài thuyết trình hay phân tích dữ liệu, ranh giới giữa “tự học” và “sao chép” trở nên mờ nhạt. Thay vì trao đổi trực tiếp, nhiều em chọn “hỏi AI”, khiến mối quan hệ thầy - trò trở nên xa cách hơn. Điều này đặt ra yêu cầu phải song hành giữa dạy học bằng công nghệ và dạy học bằng cảm xúc.

Do đó, nhà trường cần chủ động xây dựng quy tắc ứng xử số, hướng dẫn học sinh sử dụng AI đúng mục đích: hỗ trợ học, không học thay. Các quy tắc này có thể quy định rõ phạm vi dùng công cụ AI trong làm bài, chia sẻ thông tin và tương tác trên môi trường mạng.

Cùng với đó, việc giáo dục “đạo đức công nghệ” cần được tích hợp vào các môn học kỹ năng sống, giáo dục công dân số, giúp học sinh hiểu rằng công nghệ chỉ là phương tiện, còn con người mới là chủ thể sáng tạo.

Để các trường phổ thông thực sự “sẵn sàng cho kỷ nguyên AI”, tôi cho rằng cần có 3 yếu tố quan trọng: chính sách và định hướng rõ ràng từ ngành giáo dục và tuyên giáo, giúp nhà trường tự tin đổi mới; sự đồng hành của các doanh nghiệp công nghệ, cung cấp công cụ và giải pháp thiết thực cho các trường học; sự ủng hộ của phụ huynh và xã hội, để việc ứng dụng AI trở thành một phần trong quá trình giáo dục toàn diện, không chỉ đơn thuần là công nghệ.

LỜI CẢM ƠN

Tọa đàm “Đẩy mạnh ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục và đào tạo - Những lợi ích và thách thức” đã diễn ra thuận lợi và thành công tốt đẹp, Ban tổ chức trân trọng cảm ơn sự quan tâm, đồng hành và hỗ trợ của quý đơn vị trường học, doanh nghiệp, gồm: Tập đoàn EMG Education, Tập đoàn FPT, Công ty cổ phần Lê Bảo Minh, Trường Đại học Công nghiệp TPHCM, Trường Đại học Văn Hiến, Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển Giáo dục Phương Nam, Công ty cổ phần Giáo dục KDI, Công ty TNHH Tư vấn và Đào tạo Đại Dương (Tin học Đại Dương), Công ty cổ phần Dịch vụ Di động Trực Tuyến (Ví điện tử Momo).

THANH HÙNG - THU TÂM ghi

Nguồn: https://www.sggp.org.vn/chu-dong-nam-bat-dinh-huong-dung-khi-dua-ai-vao-giao-duc-post820105.html