Cỗ máy giúp người liệt nói chuyện, lướt web bằng mắt của nhà khoa học Việt

(Dân trí) - Khi giọng nói không thể cất lên, bàn tay không thể viết, cơ thể bất động hoàn toàn, một người bệnh vẫn có thể trò chuyện, nhắn tin... chỉ bằng đôi mắt.

Một người liệt toàn thân, không thể cử động, không thể viết hay nói. Nhưng chỉ với một cái nhìn, họ có thể gõ chữ, gửi tin nhắn, đọc báo...

Đó không phải là điều kỳ diệu đến từ thế giới viễn tưởng, mà là chức năng thực sự của một thiết bị mang tên "BLife" – chiếc máy giao tiếp bằng mắt được phát triển bởi PGS.TS Lê Thanh Hà và nhóm nghiên cứu tại Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội.

Cỗ máy giúp người liệt nói chuyện, lướt web bằng mắt của nhà khoa học Việt (Video: Khánh Vi).

BLife sử dụng chuyển động mắt để điều khiển con trỏ chuột, giúp người bệnh nhập liệu bằng cách nhìn vào từng ký tự.

Mỗi ánh nhìn không chỉ là một tín hiệu điều khiển, mà còn là cách để người bệnh ALS – những người bị liệt toàn thân nhưng trí tuệ vẫn tỉnh táo – được trò chuyện, bày tỏ, sống lại với thế giới.

Người mắc ALS bị liệt toàn thân nhưng trí tuệ vẫn tỉnh táo.

"Bệnh ALS thuộc nhóm bệnh hiếm hiện chưa có thuốc đặc trị, tỷ lệ mắc không nhiều. Hiện tại chưa có thống kê chính thức, nhưng dựa vào các bài báo tôi đọc được, mỗi 100.000 người sẽ có 5,2 người bị mắc căn bệnh ALS. Đây là con số không nhiều để phát triển một sản phẩm thương mại.

Nếu bởi vậy mà không ai quan tâm đến họ, những người này sẽ không bao giờ được cất lại tiếng nói”, PGS Hà tâm sự.

PGS.TS Lê Thanh Hà hiện đang công tác tại trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội. Ông phụ trách phòng thí nghiệm tương tác người máy và chủ trì dự án “BLife - Sản phẩm hỗ trợ cho người bị tổn thương chức năng vận động”.

“Người thầy của tôi được cất tiếng nói một lần nữa”

Cách đây 5 năm, PGS Hà đến thăm người thầy chủ nhiệm từ thời đại học. Người thầy mắc căn bệnh ALS hiếm gặp, khi ở giai đoạn cuối toàn bộ cơ thể không thể cử động được. Tuy nhiên trí nhớ và tư duy giống như người bình thường.

“Dù bị liệt toàn thân, đôi mắt thầy vẫn di chuyển linh hoạt, tôi và các đồng nghiệp đã quyết tâm tận dụng chuyển động ấy để giúp thầy giao tiếp”, PGS Hà chia sẻ.

PGS.TS Lê Thanh Hà.

Đầu năm 2020, PGS Hà cùng nhóm nghiên cứu gấp rút làm sản phẩm đầu tay chỉ vỏn vẹn trong vòng 1 tháng. Anh và cộng sự ưu tiên công nghệ có sẵn, viết phần mềm một cách nhanh nhất để gửi tặng sản phẩm đến người thầy của mình.

“Hoàn thiện máy xong, chúng tôi đưa cho thầy dùng, câu đầu tiên thầy nói bằng máy: “Cảm ơn Hà và các bạn”, càng làm tôi có động lực để phát triển chiếc máy hơn”, PGS Hà bộc bạch.

PGS Hà chia sẻ thêm, chính người thầy đã cho nhóm nhiều lời khuyên, gợi ý để phát triển thêm các chức năng của chiếc máy.

“Khi trên đường trở về nhóm dự án có nói với nhau, chúng tôi làm nghiên cứu cũng nhiều, thậm chí là có sáng chế để đóng góp cho đời. Tuy nhiên đây là lần đầu tiên nghiên cứu của tôi được sử dụng một cách trực tiếp, người thầy của tôi được cất tiếng nói một lần nữa”, PGS Hà thổ lộ.

Không lâu sau, PGS Hà đăng ký sáng chế và tiếp tục cải thiện chiếc máy.

Cỗ máy giúp đôi mắt thay cánh tay, giọng nói

Thông qua chiếc máy, chuyển động của mắt sẽ trở thành tín hiệu.

Để khai thác được chuyển động của mắt chuyển thành tín hiệu trên màn hình, PGS Hà sử dụng camera chuyên dụng để bắt được tín hiệu số.

“Việc sử dụng mắt để thay chức năng của tay đã làm thay đổi tính chất tự nhiên của mắt. Bởi mắt của người chỉ dùng để nhìn và thu thập thông tin, bây giờ thêm cả điều khiển nữa thì rất mệt và nhanh mỏi.

Tôi tạo ra một cơ chế để giảm thiểu thời gian gõ và nhập chữ, tránh nhập chữ sai. Cấu trúc của tiếng Việt viết sao cho tiện lợi đã được tối ưu cho bàn phím khi gõ", PGS Hà phân tích.

Chiếc máy giao tiếp bằng cách dùng mắt để điều khiển con trỏ chuột trên màn hình để gõ các ký tự rồi phát ra loa.

Ngoài ra còn có thể tương tác được với trình duyệt web, từ đó người dùng kết nối lại với xã hội qua việc sử dụng Email, Zalo, Facebook, xem video, đọc báo…

“Để tối ưu không gian di chuyển của mắt, tỷ lệ khung hình cũng phải được tối ưu, thiết lập phần mềm cũng rất cơ bản, chỉ có vài phím thao tác nhanh và một công tắc để bật, tắt máy.

Để tối ưu không gian di chuyển của mắt, tỷ lệ khung hình cũng phải được tối ưu.

Thân đỡ máy có thể tùy chỉnh độ cao, tư thế để bệnh nhân có thể sử dụng cả trong lúc nằm, ngồi…”, PGS Hà thông tin.

Ban đầu, sản phẩm được định hướng cho những người mắc căn bệnh ALS, tuy nhiên sau khi phát triển, PGS Hà nhận thấy có thể áp dụng cho nhiều đối tượng.

“Nói về việc chăm sóc sức khỏe, mỗi người đều có một căn bệnh, triệu chứng khác nhau, một công nghệ không thể áp dụng cho tất cả, tính chuyên biệt của chiếc máy là phục vụ cho người mắc bệnh ALS giai đoạn cuối.

Giao diện của cỗ máy khá đơn giản để thuận tiện cho đối tượng sử dụng đặc biệt.

Tuy nhiên công nghệ này vẫn có thể áp dụng cho những người bị bệnh khác như đột quỵ, rối loạn chức năng đọc và viết, tăng động giảm chú ý…”, PGS Hà thông tin thêm.

Khoa học vị nhân sinh

Qua quá trình làm việc và hỗ trợ nhiều bệnh nhân, PGS Hà có rất nhiều câu chuyện muốn kể.

“Hơn 5 năm cải tiến, đồng hành cùng nhiều bệnh nhân, tôi nhận lại những giá trị tinh thần vượt lên trên vật chất từ chiếc máy tưởng như vô tri với người bình thường này”, PGS Hà nhấn mạnh.

PGS Hà là dân khoa học, ngoài những bài báo hàn lâm hay những câu lệnh khô khan trên máy tính, anh hoàn toàn không nghĩ sau này sẽ viết một quyển sách.

“Tôi không phải dân viết văn, những câu chuyện ngoài chuyên môn khoa học tôi viết không thuận tay. Tuy nhiên qua quá trình làm việc và hỗ trợ nhiều bệnh nhân thì tôi có rất nhiều câu chuyện muốn kể.

Tôi quan sát được sự thống khổ của người bệnh do căn bệnh, điều kiện kinh tế, những nhận thức của gia đình và cộng đồng về căn bệnh này. Nếu bệnh nhân không được chia sẻ qua cỗ máy, những câu chuyện đấy sẽ mãi không bao giờ được kể”, PGS Hà chia sẻ.

Qua đó, cứ mỗi lần hỗ trợ một người bệnh, chuyên gia này lại trò chuyện cùng bệnh nhân, vừa giúp họ làm quen với máy vừa lắng nghe những mảnh đời đã lâu không được cất tiếng nói.

“Có rất nhiều sự hỗ trợ để tôi viết được quyển sách Mắt Nói, trong đó phải là sự đồng ý của 10 mảnh đời - 10 nhân vật đầu tiên tôi hỗ trợ được.

Mỗi nhân vật đều có một câu chuyện khác nhau, nhưng có một điểm chung rằng họ đều khao khát được nói, được chia sẻ khi tâm trí của bệnh nhân ALS đã phải im lặng quá lâu”, PGS Hà cho biết.

PGS Hà kể thêm, căn bệnh ALS khi khởi phát, các tế bào neuron vận động ở não và tủy sống dần chết đi, khiến người bệnh mất khả năng điều khiển cơ bắp dù não bộ vẫn hoàn toàn minh mẫn, trí nhớ và nhận thức không bị ảnh hưởng.

"Mỗi nhân vật đều có một câu chuyện khác nhau, nhưng có một điểm chung rằng họ đều khao khát được nói, được chia sẻ khi tâm trí của bệnh nhân ALS đã phải im lặng quá lâu”, PGS Hà cho biết.

“Họ giống như bị “nhốt” vào trong cơ thể bất động, không thể diễn đạt cảm giác đau, đói, khát hay khó chịu, gây khổ sở cho cả người bệnh và gia đình người bệnh.

Bởi việc chăm sóc của gia đình bệnh nhân vô cùng khó khăn, vì dù người bệnh vẫn tỉnh táo, gia đình không thể hiểu họ đang cần gì. Áp lực tâm lý đè nặng lên người bệnh ALS cũng như người chăm sóc, bởi nỗi đau và sự bất lực luôn hiện hữu mỗi ngày”, PGS Hà bày tỏ.

Ảnh: Đỗ Ngọc Lưu

Video: Khánh Vi

Nguồn: https://dantri.com.vn/khoa-hoc/co-may-giup-nguoi-liet-noi-chuyen-luot-web-bang-mat-cua-nha-khoa-hoc-viet-20250618181915228.htm