Công viên tưởng niệm nạn nhân COVID-19 tại TP.HCM: Nơi tưởng nhớ, sẻ chia, kết nối

tưởng niệm nạn nhân Covid-19 - Ảnh 1. — Người dân trong các con hẻm nhỏ ở phường 10, quận 4 cũ thắp nến tưởng niệm nạn nhân sau khi đại dịch kết thúc - Ảnh: TỰ TRUNG

Công viên tưởng niệm nạn nhân Covid-19 tại TP.HCM không chỉ là nơi để tưởng niệm. Đó sẽ là một không gian chữa lành, kết nối cộng đồng, nuôi dưỡng lòng biết ơn, truyền cảm hứng sống tử tế.

Không gian tưởng niệm: sâu lắng, không nặng nề hình thức

Công viên tưởng niệm nạn nhân COVID-19 tại TP.HCM: Nơi tưởng nhớ, sẻ chia, kết nối - Ảnh 2. — Ông Phan Thanh Bình (PGS.TS, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội; nguyên Giám đốc ĐH Quốc gia TP.HCM)

Đại dịch Covid-19 đã đi qua nhưng ký ức về nó vẫn ở lại. Đối với TP.HCM, đó không chỉ là một giai đoạn khó khăn mà là một vết hằn tinh thần, một khoảnh khắc lịch sử khốc liệt.

Một công viên tưởng niệm nạn nhân Covid-19 nếu được kiến tạo đúng cách, không chỉ là nơi để tưởng nhớ mà cần trở thành không gian sống của ký ức và hồi sinh. Nơi đó con người có thể lặng lẽ nhớ về người đã khuất nhưng cũng có thể bước tiếp với lòng biết ơn, mạnh mẽ và hy vọng.

Tinh thần cốt lõi của công trình không nằm ở sự đồ sộ hay phô trương mà nằm ở chiều sâu cảm xúc và sự gợi mở tinh tế. Một không gian không áp đặt cảm xúc, không tô vẽ quá mức nhưng đủ lặng, để ai cũng có thể chạm đến phần ký ức riêng của mình và cùng hòa vào dòng cảm xúc chung của TP.

Hòa vào thiên nhiên - tôn trọng ký ức đô thị

Khu đất số 1 Lý Thái Tổ với vị trí trung tâm, cây xanh cổ thụ và các biệt thự kiến trúc Pháp chính là một mảnh ký ức đô thị, rất phù hợp để hình thành công viên tưởng niệm.

Tôi đề xuất giữ nguyên ranh đất và diện tích hiện trạng, hạn chế tối đa phá vỡ cảnh quan. Các biệt thự cũ có thể cải tạo nhẹ để trở thành "nhà ký ức", "nhà tương lai" hoặc không gian cộng đồng, nơi lưu giữ câu chuyện đại dịch qua ảnh, thư tay, hiện vật hoặc tổ chức các hoạt động về sức khỏe, giáo dục và sự sẻ chia.

Vườn cây cổ thụ hiện hữu sẽ tạo thành một vành đai sinh thái bao quanh công viên, không chỉ giữ được màu xanh quý giá giữa lòng TP mà còn giúp không gian thêm phần yên tĩnh, mát lành và nâng cao giá trị trải nghiệm cho người dân.

Quan trọng hơn, công viên nên tận dụng các khoảng trống tự nhiên, mảng xanh, lối đi cũ, giữ được sự thân quen và mộc mạc, đúng với tinh thần "gợi mở, không can thiệp nhiều".

Mời người dân cả nước góp ý kiến cho công trình Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 ở TP.HCM

Công viên - không gian xanh của người dân TP.HCM

Một công viên tưởng niệm không nên "đóng khung" thành nơi trầm mặc. Ngược lại, cần được thiết kế như một công viên công cộng đích thực, nơi người dân có thể đến để đi dạo, nghỉ ngơi, đọc sách, chơi đùa, thiền định như cách con người sống cùng ký ức chứ không bị ám ảnh bởi nó.

Công viên nên có vùng tĩnh và vùng động hài hòa: có chỗ cho trẻ em chạy nhảy, có ghế đá dưới bóng cây để người già ngồi lại suy ngẫm, có khoảng sân nhỏ để sinh hoạt cộng đồng, cũng có không gian nghệ thuật cho người dân thưởng thức.

Một vài đề xuất về thiết kế

- Trục tưởng niệm - kết nối biểu tượng: Từ cổng đường Lý Thái Tổ tạo một trục chính dẫn sâu vào trong, nơi đặt tượng điêu khắc chính. Đề xuất đây là tác phẩm điêu khắc hiện đại, mang tính nghệ thuật cao, biểu tượng trừu tượng, không minh họa cụ thể. Mỗi người đến đây có thể tự diễn giải theo cảm xúc của chính mình.

- Hồ nước cảm xúc: Không gian nên có một hồ nước chảy tràn, phản chiếu mây trời, ánh sáng tạo cảm giác thanh lọc, lắng đọng, vừa nhẹ nhàng vừa sâu lắng.

- Âm thanh - ánh sáng - tĩnh lặng: Sử dụng âm nhạc không lời, âm thanh chữa lành phát nhẹ ở các điểm nghỉ chân. Kết hợp ánh sáng mặt trời ban ngày và chiếu sáng nghệ thuật về đêm.

- Không gian thiền định: Các góc ngồi đơn giản, lối đi nhỏ, mảng sỏi trắng... đủ để người dân ngồi lại hít thở, nhớ và biết ơn.

- Quảng trường cộng đồng: Một khoảng sân mở vừa đủ để tổ chức các hoạt động tưởng niệm định kỳ, triển lãm hoặc sinh hoạt cộng đồng.

Tên công viên - khái quát ý tưởng

Công viên nên có một tên mang tính gợi mở, không quá cụ thể cũng không lạnh lẽo như một bản ghi chép quá khứ. Đó có thể ngắn gọn "Công viên tưởng nhớ", hay "Công viên nghĩa tình", thể hiện tinh thần: vừa hướng về những người đã khuất vừa dành cho người đang sống.

Một cái tên dung dị, đời thường nhưng đủ chiều sâu để người dân nhắc đến mỗi ngày mà không nặng lòng, mà thêm quý cuộc sống.

Xã hội hóa - công trình của lòng người

Một công viên mang giá trị tinh thần như thế này nên được xem như công trình của cộng đồng và có thể triển khai thông qua hình thức xã hội hóa.

Không chỉ giảm gánh nặng ngân sách nhà nước, việc kêu gọi đóng góp tự nguyện từ doanh nghiệp, người dân... cũng sẽ giúp tăng sự gắn bó, đồng hành và đồng cảm từ người dân với chính công trình tưởng niệm này.

Có thể đặt tại công viên một tấm bảng đơn giản nhưng trang trọng, ghi tên những tập thể, cá nhân đã "đồng hành cùng ký ức", như một lời cảm ơn và gìn giữ lòng tốt.

Phân kỳ thực hiện

- Giai đoạn 1: đến Tết Nguyên đán hoàn thiện các hạng mục chính như trục tưởng niệm, hồ nước, một vài biệt thự cải tạo, hệ thống ánh sáng, chỗ ngồi tĩnh tâm... Đây là thời điểm rất ý nghĩa để công viên mở cửa khi gia đình sum họp, TP có thêm một mảng xanh tưởng niệm.

- Giai đoạn 2: năm 2026 hoàn thiện toàn bộ không gian còn lại. Đây cũng là cột mốc năm năm từ đỉnh dịch, đủ để nhìn lại và ghi nhận một cách sâu sắc những gì chúng ta đã cùng nhau đi qua.

Ông Đoàn Hoài Trung (Chủ tịch Hội Nhiếp ảnh TP.HCM):

Tượng đài của tinh thần kiên cường

Công viên tưởng niệm nạn nhân Covid-19 tại TP.HCM: Nơi tưởng nhớ, sẻ chia, kết nối - Ảnh 3. — Ông Đoàn Hoài Trung

Xây dựng đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 là hành động rất đúng để chúng ta tưởng nhớ, tri ân những người đã hy sinh trong đại nạn COVID-19. Trong đó nổi bật là lực lượng y bác sĩ dũng cảm quên thân mình cứu chữa bệnh nhân và qua đời.

Ngoài lực lượng y bác sĩ thì những thành phần khác trong cộng đồng cũng tham gia hỗ trợ bà con không may mắc bệnh cũng hy sinh. Đó là những con người không màng hiểm nguy chỉ dấn thân vì mục đích cứu người.

Cá nhân tôi nghĩ tượng đài không nên quá u buồn mà phải toát lên được tinh thần, sự kiên cường của người dân TP.HCM chúng ta trong cơn đại nạn. Tượng đài nên tập trung được các tầng lớp nhân dân như là nốt trầm nhưng cũng đầy khí phách của người dân TP, bền bỉ vượt qua đại dịch mà không hề bi lụy.

Dù đây là những năm tháng đau thương nhưng đã để lại bài học lớn về sự đoàn kết của dân tộc. Chính sự đoàn kết này đã giúp chúng ta nắm tay nhau vượt qua thử thách kinh khủng.

Kiến trúc sư Nguyễn Trường Lưu (Chủ tịch Liên hiệp Các hội văn học nghệ thuật TP.HCM, Chủ tịch Hội Kiến trúc sư TP):

Nên tổ chức cuộc thi ý tưởng kiến trúc

Công viên tưởng niệm nạn nhân Covid-19 tại TP.HCM: Nơi tưởng nhớ, sẻ chia, kết nối - Ảnh 4. — Kiến trúc sư Nguyễn Trường Lưu

Về chủ trương xây dựng một công trình tượng đài, đài tưởng niệm hay một biểu tượng kiến trúc để tưởng nhớ các nạn nhân COVID-19, tôi cho đó là một việc làm hết sức có ý nghĩa. Trong dịch bệnh COVID-19, TP.HCM chịu nhiều mất mát về con người và kinh tế nhất cả nước. Việc có một khu tưởng niệm tại đây càng có ý nghĩa đặc biệt.

Sau dịch COVID-19, lãnh đạo TP đã đặt vấn đề xây dựng biểu tượng, nhà tưởng nhớ các nạn nhân của đại dịch. Việc xây dựng đài tưởng niệm ở khu đất số 1 Lý Thái Tổ là hợp lý.

Vấn đề ở chỗ chúng ta thiết kế tượng đài, đài tưởng niệm theo quan điểm nào? Dưới góc độ cá nhân, tôi nghĩ TP nên xây dựng công viên cây xanh hỗn hợp nhiều chức năng, trong đó có nội dụng đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19 (công viên này không phải là công viên chuyên đề).

Cũng nên thiết kế một không gian tưởng niệm bao gồm cụm công trình: tượng đài hay đài tưởng niệm; nhà lưu niệm (có văn bia); có không gian hành lễ và công viên... Đây là một việc hết sức ý nghĩa, TP nên tổ chức cuộc thi kiến trúc để có nhiều ý tưởng tốt nhất.