Đề xuất mô hình “siêu đô thị đa cực” cho TP Hồ Chí Minh

Mô hình hợp nhất mở ra cơ hội phát triển mới

Ngày 28/10, Viện Nghiên cứu Kinh tế – Xã hội (RISE), Trường Đại học Sài Gòn phối hợp Quỹ Konrad Adenauer Stiftung (KAS) Việt Nam (CHLB Đức) tổ chức Hội thảo quốc tế "Mô hình điều phối – phát triển tích hợp và cơ chế vận hành cho TP Hồ Chí Minh mới".

Tham dự có bà Andrea Suhl, Tổng lãnh sự Cộng hòa Liên bang Đức tại TP Hồ Chí Minh; ông Lewe Paul, Trưởng đại diện Tổ chức KAS Việt Nam cùng nhiều nhà khoa học, chuyên gia trong và ngoài nước.

PGS.TS Nguyễn Phan Thu Hằng, Viện trưởng Viện RISE, cho biết sau khi hợp nhất không gian hành chính và kinh tế, TP Hồ Chí Minh mới chính thức hình thành – trở thành đô thị vùng tích hợp đầu tiên của Việt Nam. Mô hình này mở ra nhiều cơ hội phát triển, song cũng đặt ra thách thức lớn về cơ chế điều phối, để các vùng chức năng – từ khu đô thị trung tâm, khu công nghiệp, đến cảng biển, logistics và vùng sinh thái – phát triển hài hòa, đồng bộ.

Hội thảo tập trung thảo luận các mô hình quốc tế về điều phối vùng và phát triển tích hợp, đặc biệt qua các nghiên cứu của Đại học Passau (CHLB Đức), nhằm rút ra bài học cho TP Hồ Chí Minh trong việc định hình cơ chế vận hành mới.

Thể chế mở – nền tảng cho đô thị học hỏi và thích ứng

TS Nguyễn Thành Phong, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện RISE, nhấn mạnh: sau khi hợp nhất không gian hành chính và kinh tế giữa TP Hồ Chí Minh, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, một thực thể hoàn toàn mới đã ra đời – TP Hồ Chí Minh mới, với mô hình hai cấp hành chính (thành phố và phường/xã/đặc khu). Bộ máy tinh gọn hơn, quyền hạn mở rộng hơn, nhưng bài toán điều hành trở nên phức tạp hơn nhiều.

Theo ông, mỗi đô thị trong lịch sử đều được định hình bởi một mô hình thể chế. Với TP Hồ Chí Minh mới, nhiệm vụ quan trọng không chỉ là tái tổ chức không gian hay đầu tư hạ tầng, mà là tái cấu trúc phương thức vận hành chính quyền đô thị trong bối cảnh mới – nơi điều phối và phát triển tích hợp đòi hỏi tư duy hệ thống, minh bạch và linh hoạt.

Ông đưa ra ba định hướng chính cho mô hình điều phối mới: Một là, thể chế cần được thiết kế như một hệ thống mở, cho phép Nhà nước, doanh nghiệp, viện – trường và người dân cùng tham gia vào chu trình chính sách. Thành phố cần trở thành không gian hợp tác, thử nghiệm và phản hồi liên tục thông qua các công cụ như sandbox chính sách, dữ liệu mở hay diễn đàn phản biện định kỳ.

Hai là, cơ chế điều phối phải dựa trên hạ tầng dữ liệu tích hợp và không gian thông tin thống nhất. Việc thành lập Trung tâm Điều phối và Dữ liệu vùng đô thị (UDCC) sẽ là bước then chốt giúp điều hành theo thời gian thực, ra quyết định dựa trên bằng chứng, tăng hiệu quả quản trị và giảm xung đột thể chế.

Ba là, mô hình điều phối cần đặt con người và tri thức ở trung tâm. TP Hồ Chí Minh mới nên trở thành một "hệ thống học tập thể chế" – nơi mỗi thí điểm chính sách đều tạo ra dữ liệu và bài học để hoàn thiện. "Năng lực học hỏi là thước đo của một đô thị hiện đại và là bảo chứng cho phát triển bền vững", ông Phong nhấn mạnh.

Cần mô hình điều phối "siêu đô thị đa cực"

Từ góc nhìn chính sách, ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, Giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright Việt Nam, cho rằng sau hợp nhất, TP Hồ Chí Minh mới trở thành siêu đô thị thống nhất có quy mô và mức độ tích hợp cao nhất cả nước, bao trùm gần như toàn bộ vùng lõi phát triển Đông Nam Bộ, chỉ trừ tỉnh Đồng Nai cũ.

Khu vực này tập trung phần lớn trung tâm tài chính, công nghiệp, logistics, năng lượng và cảng biển chiến lược của Việt Nam, tạo nên không gian đô thị liên kết năng động nhất cả nước. Việc hợp nhất ba địa phương có liên kết tự nhiên về sản xuất và hạ tầng giúp xóa bỏ ranh giới hành chính, tạo điều kiện xây dựng mô hình quản trị phát triển ở cấp "siêu đô thị" – có tầm bao quát và năng lực tổ chức lớn hơn nhiều.

Đề xuất mô hình “siêu đô thị đa cực” cho TP Hồ Chí Minh mới - Ảnh 1. — Hội thảo quốc tế "Mô hình điều phối – phát triển tích hợp và cơ chế vận hành cho TP Hồ Chí Minh mới". Ảnh: UBND TP Hồ Chí Minh.

Tuy nhiên, ông Tuấn nhận định: "Sự hợp nhất hành chính không tự động tạo ra một cơ chế quản trị hiện đại". Hệ thống quy hoạch, đầu tư công và dữ liệu hiện vẫn phân tán theo mô hình cũ, gây hạn chế cho việc ra quyết định thống nhất.

Vì vậy, yêu cầu cấp thiết hiện nay là thiết lập mô hình điều phối siêu đô thị đa cực, trong đó quy hoạch không gian, hạ tầng, đầu tư công và dịch vụ đô thị được tích hợp trong một hệ thống quản lý thống nhất, linh hoạt theo chức năng.

Theo ông, mô hình này nên được thiết kế theo cấu trúc "trục – cực – vệ tinh", với mỗi cực phát triển được xác định rõ vai trò, nhiệm vụ và cơ chế phối hợp trong tổng thể vận hành chung của Thành phố. Khi đó, TP Hồ Chí Minh mới có thể phát huy đầy đủ lợi thế hợp nhất, vừa bảo đảm tính thống nhất thể chế, vừa duy trì năng lực vận hành linh hoạt – hiệu quả, qua đó khẳng định vị thế trung tâm kinh tế, tài chính hàng đầu và cửa ngõ hội nhập quốc tế của Việt Nam trong giai đoạn tới.

Kết thúc hội thảo, các chuyên gia thống nhất rằng quá trình chuyển đổi của TP Hồ Chí Minh mới đòi hỏi cách tiếp cận thể chế "học hỏi liên tục", tích hợp dữ liệu và chia sẻ tri thức giữa các cấp chính quyền, doanh nghiệp và người dân.

Một đô thị chỉ thực sự hiện đại khi biết sử dụng công nghệ, dữ liệu và phản hồi xã hội để điều hành, ra quyết định dựa trên bằng chứng và luôn điều chỉnh theo thực tiễn. Đây cũng chính là tinh thần của mô hình "siêu đô thị đa cực" mà TP Hồ Chí Minh mới đang hướng đến – hiện đại, thích ứng và dẫn dắt sự phát triển vùng.

Nguồn: https://vtv.vn/de-xuat-mo-hinh-sieu-do-thi-da-cuc-cho-tp-ho-chi-minh-10025102909401245.htm