Giải mã thất bại của xe tăng Nga trên chiến trường Ukraine

Nga có nhiều xe tăng hơn, hiện đại và đa dạng chủng loại hơn

Với nhiều chủng loại hơn đối thủ và lợi thế về số lượng, lực lượng xe tăng của Nga dường như sẽ hủy diệt Ukraine trên chiến trường. Nhưng sau một năm tham chiến, siêu cường này đã mắc phải những sai lầm trên mặt trận tăng thiết giáp, dẫn đến thiệt hại nặng nề ngoài dự kiến.

Một chiếc T-72 của Nga được binh lính Ukraine chất lên xe tải bên ngoài thị trấn Izyum (Ukraine) ngày 24/9/2022 - Ảnh: AP

Mặc dù cuộc vây hãm tàn khốc ở Bakhmut (miền đông Ukraine) chưa được phân định bằng trận đấu tăng, nhưng các trận chiến xe tăng trước đấy giữa đôi bên đã thu hút sự chú ý của quốc tế. Trong đó có cả việc Ukraine sử dụng xe tăng Nga bị bỏ rơi để hỗ trợ cuộc phản công ở Kharkiv năm ngoái, và để giải vây cho Vuhledar vào đầu năm nay.

Theo Mark Cancian, một đại tá Thủy quân lục chiến Mỹ đã nghỉ hưu và là cố vấn cấp cao của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), dù các hình thái chiến tranh hiện đại có nhiều khác biệt so với trước đây thì sức mạnh to lớn của xe bọc thép trên chiến trường vẫn rất quan trọng. Xe tăng đem lại sự cơ động, hỏa lực và khả năng bảo vệ cho bộ binh tùng thiết.

Nhưng khi nói đến xe tăng, những tính năng thực tế chỉ là một phần. Theo Jeffrey Edmonds, một chuyên gia về Nga tại Trung tâm Phân tích Hải quân của Mỹ, một trong những khả năng chính của xe tăng là tác động tâm lý mà chúng gây ra cho kẻ thù, được gọi là "hiệu ứng sốc".

Dù mang tính biểu tượng hay không, chiến tranh xe tăng vẫn là một khía cạnh quan trọng của cuộc xung đột đang diễn ra đối với cả hai bên. Lúc này, Nga được cho là đang “vét sạch” các kho chứa để bổ sung cho lực lượng tăng đang giảm sút nghiêm trọng còn Ukraine thì tiếp tục đẩy mạnh chiến dịch vận động để được viện trợ thêm.

Trong suốt cuộc chiến, Nga chủ yếu dựa vào 4 mẫu xe tăng: T-64, T-72, T-80 và T-90, với T-72 chiếm phần lớn, nhờ số lượng đông đảo được sản xuất từ thời Liên Xô và các bản cập nhật hiện đại hơn vẫn có giá trị tác chiến đáng kể.

Nga sản xuất nhiều vào T-72 trong Chiến tranh Lạnh và có vô số bản nâng cấp sau đó khiến khả năng của mẫu xe này có thể sánh ngang hoặc thậm chí vượt trội so với lớp kế nhiệm trực tiếp của nó, chiếc T-80.

Theo Jeffrey Edmonds, thiết kế xe tăng Nga là sản phẩm của những bài học kinh nghiệm trong Thế chiến II, và do đó, chúng có xu hướng nhỏ hơn, nhẹ hơn so với xe tăng phương Tây, cũng như thấp hơn. Điều này khiến xe tăng Nga khó bị bắn trúng hơn, nhưng cũng kém mạnh mẽ khi chạm trán một đối thủ to lớn và được bọc thép dày hơn của NATO.

Theo Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), Nga đã tung vào cuộc chiến khoảng 3.000 xe tăng, gần gấp đôi số lượng của Ukraine. Tuy Ukraine cũng sở hữu T-64 và T-72 song các phiên bản Nga của những chiến xa này, đặc biệt là T-72B3 và T-72B3M, tiên tiến hơn nhờ nhiều năm nâng cấp, điều mà Ukraine không bao giờ có lý do để thực hiện.

Nhưng số lượng không làm nên chiến thắng

Trên lý thuyết, xe tăng Nga chắc chắn có thông số kỹ thuật tốt hơn. Nhưng chiến trường lại cho thấy một câu chuyện khác.

Những người lính đi giữa những chiếc xe tăng Nga bị phá hủy ở Bucha, ngoại ô Kiev, Ukraine, ngày 3/4/2022. Ảnh: AP

"Khả năng sát thương của xe tăng phụ thuộc vào nhiều thứ hơn là bản thân chiếc chiến xa ấy”, chuyên gia Mỹ, Edmonds nói. “Điều đó phụ thuộc vào tổ lái, nhưng cũng phụ thuộc vào cách chiếc xe tăng phù hợp với chiến trường ra sao và cách nó tích hợp với các thành phần chiến đấu khác như thế nào”.

Quân đội Nga không chỉ gặp khó khăn trong việc sử dụng hợp lý các xe tăng của mình mà còn phải trải qua một thời gian khó khăn khi cố gắng duy trì chúng. IISS và Oryx, một nền tảng phân tích tình báo mã nguồn mở, ước tính rằng Nga đã mất khoảng một nửa số xe tăng, tức hơn 1.500 xe kể từ khi bắt đầu cuộc xung đột.

Theo Cancian và Edmonds, một phần quan trọng của chiến tranh xe tăng hiệu quả là sử dụng các phương tiện này trong sự phối hợp với bộ binh, hỗ trợ trên không, pháo binh và công binh, trong kiểu hiệp đồng tác chiến gọi là ‘phối hợp vũ khí’”. Mà Nga đang thực hiện điều này không tốt, do khả năng kết nối giữa các lực lượng của họ khá yếu.

Trong một trong những ví dụ sớm nhất là khi Nga cử một đoàn xe tăng không được bảo vệ tiến thẳng vào một cuộc phục kích ở Bucha hồi tháng 4 năm ngoái. Sau đó, vào đầu năm nay, người Nga đã lặp lại sai lầm tương tự ở Vuhledar, dẫn tới mất hơn 100 xe tăng, một vài trong số đó đã được nhìn thấy cháy đen trong tuyết lạnh tại Ukraine.

Theo cựu đại tá Mỹ Mark Cancian, người Nga đáng ra nên cử một đội bộ binh đi trước xe tăng để dọn địa hình cho các phương tiện tiến tới và trinh sát các điểm có thể tấn công. Nhưng kiểu phối hợp tác chiến đó cần được đào tạo, và theo đánh giá của chuyên gia phân tích Hải quân Mỹ, Edmonds thì “quân Nga tham gia vào việc này với trình độ huấn luyện chiến thuật thấp hơn chúng tôi nghĩ”.

Sự gắn kết giữa những người lính Nga khó có thể cải thiện khi các trích dẫn của tình báo phương Tây cho thấy, Nga chịu hơn 220.000 thương vong trong cuộc chiến. Con số đáng kinh ngạc đó càng làm trầm trọng thêm vấn đề chất lượng nhân sự trong quân đội Nga.

Nga không chỉ còn quá ít lính để tổ chức các đơn vị bộ binh cần thiết phối hợp với xe tăng, họ dường như cũng cạn kiệt nhân lực để vận hành số chiến xa còn lại. Tại Vuhledar đầu năm nay, lính Ukraine cho biết họ đã bắt được một bác sĩ quân y của Nga bị buộc phải lái xe tăng.

Ngoài ra, còn một yếu tố nữa cũng rất quan trọng khi nói về thiệt hại của xe tăng Nga, đó là việc Ukraine được viện trợ một số lượng cực lớn các vũ khí chống tăng hiện đại từ phương Tây. Trong số này, tên lửa chống tăng Javelin, với lối tấn công bổ nhào xuống tháp pháo, là thứ vũ khí gây thiệt hại nhiều nhất cho xe tăng Nga. Ước tính, phương Tây đã viện trợ cho Ukraine khoảng 8.000 tên lửa Javelin, một con số đủ lớn để suy ra những tổn thất khủng khiếp thế nào với đối phương.

Những sai lầm và hạn chế đã khiến lực lượng thiết giáp Nga phải trả giá đắt, buộc nước này phải dựa vào những chiếc xe tăng cũ hơn từ kho lưu trữ, bao gồm T-62 cũng như T-55 và T-54, một số trong đó được sản xuất từ những năm 1940.

Những thay thế hàng chục năm tuổi này dĩ nhiên chậm chạp hơn và thiếu khả năng kiểm soát hỏa lực của xe tăng hiện đại. Ukraine, trong khi đó, đã góp phần vào nguồn cung cạn kiệt của Nga, khi thu được nhiều xe T-72, T-80 và thậm chí cả một số T-90 từ đối phương. Theo tình báo phương Tây, Ukraine chỉ thiệt hại từ 500-700 xe tăng, thấp hơn nhiều so với phía Nga.

Cán cân tùy thuộc vào các xe tăng phương Tây

Sau nhiều tháng vận động từ chính Tổng thống Volodymyr Zelenskyy, Ukraine cuối cùng đã bảo đảm lời hứa viện trợ xe tăng từ một số nước phương Tây vào đầu năm nay.

Mỹ đã cam kết gửi Ukraine 31 xe tăng M1A1 Abrams trong những tháng tới; Vương quốc Anh đang chuẩn bị 14 xe tăng Challenger 2 để gửi cho Kiev; Đức hứa gửi 14 xe tăng Leopard 2 trong khi một số quốc gia châu Âu khác, như Ba Lan, đã chuyển giao các xe tăng Leopard 2 của họ cho Ukraine.

Một chiếc M1A1 Abrams, loại tăng chiến đấu chủ lực Mỹ hứa gửi cho Ukraine, đang khai hỏa. Ảnh: Getty Images

“Những chiến xa của phương Tây có khả năng kiểm soát hỏa lực và khả năng vận hành tốt hơn T-72 của Nga”, cựu đại tá Cancian nói. “Chúng đều lớn hơn hầu hết các xe tăng Nga và có khả năng sống sót cao hơn nhờ lớp giáp tiên tiến”.

“Ba loại xe tăng phương Tây kể trên về cơ bản là tương đương nhau, có thể nâng cấp đáng kể sức mạnh cho lực lượng thiết giáp Ukraine”, Cancian nhận định, mặc dù ông này cũng không rõ khi nào xe tăng phương Tây sẽ đến hoặc cuối cùng chúng sẽ đóng vai trò gì trong các cuộc tấn công trong tương lai của Ukraine.

Trong khi đó, chuyên gia phân tích của Hải quân Mỹ, Edmonds nói với Business Insider rằng ông dự đoán Ukraine sẽ tổ chức nhiều cuộc tấn công mùa xuân hoặc mùa hè, có thể sẽ là một nỗ lực đánh thọc sâu làm đảo lộn phòng tuyến của quân Nga, nếu được hỗ trợ bởi một lực lượng xe tăng lớn.

Nhưng số lượng xe tăng phương Tây sắp chuyển giao tới Kiev chỉ chưa đến 150 xe và số lượng này khó có thể thay đổi cục diện chiến tranh. “Ngay cả khi những xe tăng phương Tây thực sự tốt, thì số lượng cũng quá nhỏ để thay đổi cơ bản tương quan so sánh trong cuộc chiến xe tăng", Edmonds nói. “Cán cân sẽ chỉ đảo chiều nếu Ukraine nhận được nhiều hơn nữa các xe tăng hiện đại của phương Tây. Mà điều này còn phải chờ những diễn biến ở phía trước”.

Nguyễn Khánh

Nguồn: https://www.congluan.vn/giai-ma-that-bai-cua-xe-tang-nga-tren-chien-truong-ukraine-post242204.html