Giải mã Trường Lũy ví như “Vạn lý trường thành” của miền Trung Việt Nam

(Dân trí) - Di tích Trường Lũy với tầm vóc vĩ đại và giá trị nhiều mặt đã được các nhà nghiên cứu ví như “Vạn lý trường thành” của miền Trung Việt Nam.

Ngày 25/8, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai phối hợp với Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ tổ chức hội thảo Nghiên cứu giá trị và định hướng bảo tồn, phát huy giá trị di tích Trường Lũy tỉnh Gia Lai, đồng thời báo cáo sơ bộ kết quả khai quật khảo cổ di tích này.

Theo ông Huỳnh Văn Lợi, Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai, Trường Lũy là một hệ thống di tích phức hợp gồm lũy, đường cổ, hào và hệ thống đồn/bảo.

Toàn tuyến kéo dài khoảng 127km từ Quảng Ngãi đến Bình Định cũ (nay là Gia Lai). Trong đó, đoạn đi qua địa phận Gia Lai dài 14,4km, nhưng cũng có nhà nghiên cứu nhận định dài khoảng 19km.

Ông Huỳnh Văn Lợi, Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai, phát biểu tại hội thảo (Ảnh: Doãn Công).

Sử liệu cho thấy Trường Lũy được hình thành từ thế kỷ XVI với hệ thống đồn, bảo trấn giữ. Đến thời các chúa Nguyễn, đặc biệt dưới triều Nguyễn vào năm 1819 khi Tả quân Lê Văn Duyệt chỉ huy xây dựng, công trình được hoàn thiện quy mô lớn.

Kết quả khai quật tháng 6 qua, tại các điểm như đồn Dông Hầm, đồn H4, đồn An Quang (Gia Lai) cho thấy kỹ thuật xây dựng rất sáng tạo, thích ứng cao. Vật liệu chủ yếu là đất và đá, có đoạn hoàn toàn bằng đá, có đoạn kết hợp đắp đất bên trong, kè đá bên ngoài. Một số đồn có vết tích của lối ra vào và hệ thống chòi canh ở các góc tường.

Ông Lợi cho rằng, di tích Trường Lũy với tầm vóc vĩ đại và giá trị nhiều mặt đã được các nhà nghiên cứu ví như một “Vạn lý trường thành” của miền Trung Việt Nam.

Các nhà nghiên cứu khảo sát Cửa đồn, xã An Hoà, tỉnh Gia Lai (Ảnh: Thanh Trà).

Tiến sĩ Nguyễn Khánh Trung Kiên, Phó Viện trưởng Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam), cho hay Trường Lũy tỉnh Gia Lai là công trình thành lũy đặc biệt, có phạm vi kéo dài hơn 120km từ huyện Trà Bồng cũ (Quảng Ngãi) đến huyện An Lão cũ (Gia Lai) chạy dọc theo sườn phía Đông của dãy Trường Sơn theo hướng Bắc - Nam.

Công trình được xây dựng chủ yếu bằng đất và đá, đóng vai trò là một hệ thống phòng thủ quy mô lớn, hình thành từ thời các chúa Nguyễn, được hoàn thiện dưới triều vua Gia Long.

Tuy nhiên, các kết quả khảo cổ khoa học và điều tra dân tộc học gần đây cho thấy, quá trình hình thành Trường Lũy có thể bắt đầu sớm hơn, kéo dài từ đầu thế kỷ XVII.

Tiến sĩ Kiên khẳng định, hội thảo lần này tái khẳng định và làm sáng tỏ hơn giá trị to lớn của di tích Trường Lũy Gia Lai trên nhiều phương diện. Đây không chỉ là một công trình phòng thủ quân sự đơn thuần mà là minh chứng cho tư duy chiến lược của cha ông trong việc quản lý vùng biên viễn, bảo vệ an ninh quốc gia.

Tiến sĩ Nguyễn Khánh Trung Kiên, Phó Viện trưởng Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ, báo cáo sơ bộ kết quả khai quật khảo cổ di tích Trường Lũy Gia Lai (Ảnh: Doãn Công).

Đồng quan điểm, Tiến sĩ Huỳnh Văn Phúc, Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ cũng cho rằng Trường Lũy được xây dựng với mục đích chính là giữ gìn trật tự an ninh xã hội, ngăn chặn sự quấy phá và cướp bóc xảy ra ở vùng núi và bảo vệ cuộc sống bình yên của người dân.

Tại hội thảo, các nhà nghiên cứu cũng chỉ ra nhiệm vụ cấp bách của tỉnh Gia Lai, đó là nhanh chóng hoàn thiện hồ sơ khoa học để đề nghị xếp hạng Trường Lũy Gia Lai là di tích cấp quốc gia. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng nhất để triển khai các biện pháp bảo vệ và phát huy hiệu quả di tích.

Phát biểu tại hội thảo, bà Nguyễn Thị Thanh Lịch, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai, đánh giá cao những nghiên cứu sơ bộ ban đầu về Trường Lũy Gia Lai, đồng thời ghi nhận những khuyến nghị của các nhà nghiên cứu, từ đó tỉnh có kế hoạch sớm xây dựng hồ sơ để xếp hạng di tích.

Đoạn Trường Lũy tỉnh Quảng Ngãi dài 113km, đi qua các địa bàn Trà Bồng, Sơn Tịnh, Sơn Hà, Tư Nghĩa, Minh Long, Nghĩa Hành, Ba Tơ, Đức Phổ, được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích cấp quốc gia ngày 9/3/2011.

Nguồn: https://dantri.com.vn/du-lich/giai-ma-truong-luy-vi-nhu-van-ly-truong-thanh-cua-mien-trung-viet-nam-20250825163023285.htm