Giải quyết bài toán khan hiếm nhân lực trình độ cao

So với giai đoạn trước năm 2000, vùng chỉ có duy nhất Trường Đại học Cần Thơ, đến thời điểm hiện tại, ĐBSCL sở hữu 17 cơ sở đại học chính thức, cùng một số phân hiệu và nhiều học viện cao đẳng có uy tín. Tuy vậy, tình trạng thiếu hụt lao động được đào tạo bài bản và có năng lực chuyên môn cao vẫn là vấn đề bức xúc.

Báo cáo từ Trường Đại học Trà Vinh tại Vĩnh Long chỉ ra rằng dù sở hữu nguồn lực lao động phong phú về mặt số lượng, khu vực ĐBSCL nói chung và Vĩnh Long nói riêng đang gặp phải nhiều khó khăn liên quan đến trình độ và cơ cấu nguồn nhân lực.

Tỷ lệ người lao động có chứng chỉ đào tạo trong vùng chỉ ở mức 14,9%, trong khi tỷ lệ sở hữu bằng đại học hoặc cao hơn chỉ đạt 6,8%, con số thấp nhất toàn quốc. Khoảng 40,8% lao động có thời gian làm việc từ 40 đến 48 giờ mỗi tuần, và 31% làm việc vượt quá 48 giờ hàng tuần. Đáng lưu ý, tỷ lệ người lao động hưởng lương nhưng không có hợp đồng lao động ở vùng nông thôn cao hơn đô thị (9,3% đối với 6,6%).

Mặc dù có quy mô lực lượng lao động lớn, nền kinh tế Vĩnh Long đang phải đối mặt với khoảng cách lớn giữa năng lực lao động hiện hữu và yêu cầu của các ngành kinh tế ưu tiên. Các tổ chức kinh doanh, đặc biệt những doanh nghiệp có nguồn vốn từ nước ngoài, thường xuyên gặp trở ngại khi tìm kiếm nhân sự có trình độ cao, thành thạo ngoại ngữ và sở hữu kỹ năng chuyên môn.

Điều này phản ánh sự thiếu liên kết nghiêm trọng giữa hệ thống giáo dục - đào tạo và yêu cầu của thị trường việc làm. Nguồn nhân lực hiện tại tuy dồi dào nhưng thiếu những kỹ năng mà các lĩnh vực kinh tế hiện đại như năng lượng sạch, logistics và công nghiệp chế biến đòi hỏi.

Bà Võ Thị Thu Hương, Phó Giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) – Chi nhánh ĐBSCL cho hay: Từ 2019 đến 2023, năng suất lao động trong nông nghiệp của ĐBSCL chỉ tăng 51%, trong khi vùng Đồng bằng Sông Hồng đạt mức tăng trưởng 123% nhờ ứng dụng công nghệ tiên tiến. Số lượng doanh nghiệp mới thành lập hàng năm tại ĐBSCL còn khá hạn chế. Tỷ suất lợi nhuận thấp dẫn đến thu nhập thấp và cơ hội việc làm không nhiều. Vùng ĐSBCL đang đối diện với hiện tượng người lao động di chuyển đến các khu vực khác để tìm kiếm việc làm.

Khảo sát 150 doanh nghiệp thành viên VCCI năm 2025 cho thấy 43,6% doanh nghiệp có nhu cầu thực hiện chuyển đổi xanh nhưng thiếu nguồn nhân lực chuyên môn. Về mong muốn được hỗ trợ, các doanh nghiệp mong muốn được đào tạo nhân lực (54,7%) và kết nối với chuyên gia (42,5%). Con số này phản ánh việc nguồn nhân lực cần được đầu tư thêm thời gian để hoàn thiện khả năng chuyển đổi sang mô hình kinh tế xanh.

PGS.TS Lương Minh Cừ, Hiệu trưởng Trường Đại học Cửu Long nhấn mạnh nhà trường luôn chủ trương đào tạo phải gắn với thực tiễn. Hơn 150 doanh nghiệp, công ty, đối tác trong và ngoài nước đã ký kết hợp tác đào tạo, thực tập, tuyển dụng với nhà trường thông qua Trung tâm Hỗ trợ khởi nghiệp, Trung tâm du học và việc làm quốc tế; trên 90% sinh viên tốt nghiệp có việc, nhiều ngành đạt trên mức 95%. Trường Đại học Cửu Long đã chủ động triển khai nhiều chương trình hợp tác quốc tế: tiếp nhận gần 700 sinh viên quốc tế từ Lào, Campuchia, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Sri Lanka, Đài Loan (Trung Quốc) đến học tập, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Để giải quyết sự chênh lệch giữa cung và cầu, Trường Đại học Trà Vinh cũng đề xuất cần chuyển dịch mạnh mẽ mô hình đào tạo theo hướng đón đầu xu hướng phát triển kinh tế, tập trung nguồn lực vào các ngành kinh tế trọng điểm tỉnh đã xác định: Công nghiệp năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời), Logistics, Nông nghiệp công nghệ cao và Công nghiệp chế biến nông sản, Du lịch sinh thái và biển. Việc này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ với doanh nghiệp ngay từ khâu thiết kế chương trình.

Theo PGS.TS Trần Trung Tính, Hiệu trưởng Đại học Cần Thơ, nhà trường đang định hướng phát triển chương trình đào tạo chất lượng cao, xuất sắc và tài năng cho các ngành chiến lược trong kỷ nguyên cách mạng công nghiệp 4.0. Đại học Cần Thơ đặt mục tiêu đạt quy mô 60.000-70.000 học viên vào năm 2030, trong đó các chuyên ngành thuộc STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học) chiếm 50% tổng số học viên.

Đồng thời, trường triển khai hợp tác đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao ở bậc đại học và sau đại học; nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo và cán bộ kỹ thuật. Ưu tiên các lĩnh vực công nghệ trọng yếu như công nghệ kỹ thuật, công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo, vi mạch bán dẫn, công nghệ sinh học, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và chế biến.

Vừa qua, Sở Khoa học và Công nghệ TP Cần Thơ đã ký kết thỏa thuận hợp tác đào tạo nhân lực ngành điện tử và vi mạch bán dẫn với Trường Bách khoa (Đại học Cần Thơ), Trường Đại học Kỹ thuật - Công nghệ Cần Thơ và Công ty Cổ phần Giáo dục quốc tế Sun Edu.

Ông Ngô Anh Tín, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ nhận định việc ký kết này giúp TP Cần Thơ theo kịp xu hướng phát triển công nghệ cao của thế giới, tạo điều kiện thu hút đầu tư và khẳng định vai trò trung tâm khoa học - công nghệ của Cần Thơ.

Nguồn: https://cand.com.vn/giao-duc/giai-quyet-bai-toan-khan-hiem-nhan-luc-trinh-do-cao-i784890/