Giữ gìn đàn tính, điệu Then

Với bàn tay tài hoa và tâm huyết của người nghệ nhân, ông Hà Văn Nguyện ở thôn Kiên Lao, xã Quy Mông đã dành trọn cuộc đời gìn giữ và lan tỏa tinh hoa hát Then, đàn tính - di sản văn hóa quý báu của dân tộc Tày.

Sinh ra trong gia đình giàu truyền thống nghệ thuật, ông bà ngoại đều là những nghệ nhân đàn tính và chế tác nhạc cụ này, ông Hà Văn Nguyện đã bén duyên với cây đàn tính từ năm 12 tuổi.

Không chỉ học cách lên dây, chỉnh đàn theo các bài Then cổ, từ nhỏ, ông Nguyện đã tập chế tác từng bộ phận đơn giản của đàn, cùng với việc học các điệu Then, bài dậm.

Để làm được cây đàn tính cần sự kiên trì và đôi bàn tay khéo léo.

Đến nay, dù không nhớ hết số lượng đàn đã làm ra, nhưng niềm vui và hạnh phúc lớn nhất của ông là đã trao tặng khoảng 100 cây đàn tính cho các câu lạc bộ hát Then và người thân, góp phần bảo tồn, biểu diễn và lan tỏa văn hóa dân tộc Tày.

Với nghệ nhân Hà Văn Nguyện, chế tác đàn tính là cả quá trình học tập và nghiên cứu. Để chế tác được đàn cần sự tỉ mỉ và khéo léo của đôi bàn tay.

Chế tác đàn tính có rất nhiều công đoạn, từ tạo phôi gỗ cho đến tạo hình của cần đàn, sau đó mới chế mặt đàn, bầu đàn. Trong chế tác đàn tính, tất cả công đoạn đều phải tỉ mỉ.

Nghệ nhân Hà Văn Nguyện, thôn Kiên Lao, xã Quy Mông.

Đàn do Nghệ nhân Hà Văn Nguyện chế tác nổi tiếng trong vùng bởi đàn rất nhẹ, có âm sắc chuẩn, ngân vang, trầm bổng, được nhiều khách hàng ưa chuộng. Tất cả công đoạn đều làm thủ công, đục đẽo chuẩn xác.

Đặc biệt, việc chỉnh lỗ cho bầu đàn đòi hỏi phải có đôi tai nhạy bén, cảm thụ âm thanh tốt; dây đàn đúng chủng loại, kích cỡ thật chuẩn cho cả 3 dây. Do đó, muốn có cây đàn tốt, thanh âm chuẩn thì nghệ nhân phải biết hát các điệu Then, hiểu về những quãng âm, nhạc lý cơ bản.

Theo ông Nguyện, đây là một nghề đặc biệt vì công việc của người thợ là gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Không chỉ là nghệ nhân tài hoa, ông Nguyện còn là người thầy tâm huyết, trao truyền tình yêu với đàn tính, điệu hát Then cho nhiều thế hệ. Ông Hà Minh Hợp ở thôn Đồng Cát là một ví dụ điển hình.

Năm nay gần 70 tuổi, ông Hợp vẫn miệt mài với đàn tính và những điệu Then. Dù học đàn từ năm 12 tuổi nhưng vì không được học bài bản nên ông chưa thuộc nhiều điệu.

Năm 2014, ông được xã mời tham gia lớp truyền dạy hát Then, đàn tính của ông Nguyện. Nhờ sự truyền dạy tận tình, đến nay ông Hợp đã thuộc lòng các điệu Then, chế tác đàn tính thành thạo và hiểu sâu sắc giá trị văn hóa dân tộc.

Nghệ nhân Hà Văn Nguyện hướng dẫn thành viên Câu lạc bộ hát Then, đàn tính biểu diễn đàn tính.

Ông Nguyện cũng tích cực truyền lửa đam mê với đàn tính, làn điệu Then cho thế hệ trẻ.

Anh Bùi Hoàng Lực, thôn Kiên Lao chia sẻ: "Tiếng đàn tính rất hay, khiến tôi muốn học để giữ gìn, phát huy nét đẹp của văn hóa dân tộc mình".

Nhiều năm qua, tiếng đàn của ông Nguyện luôn là điểm nhấn trong các lễ hội địa phương, hội diễn cấp tỉnh, xã và được công chúng đón nhận nồng nhiệt. Bên cạnh tài năng đàn hát, ông Nguyện còn có năng khiếu sáng tác. Các bài Then được ông biến tấu theo chủ đề ca ngợi quê hương, tình yêu đôi lứa, lao động... trở nên gần gũi, dễ nhớ với các thành viên Câu lạc bộ hát Then, đàn tính của xã.

Chị Hà Thị Huyền Trang chia sẻ: "Tôi mới tham gia câu lạc bộ nhưng đã say mê với những câu hát, tiếng đàn và hiểu sâu hơn về văn hóa dân tộc. Tôi thường xuyên tham gia giao lưu, biểu diễn để lan tỏa giá trị văn hóa Tày đến với du khách".

Trong căn nhà sàn của ông Nguyện, ngày ngày vẫn vang lên những tiếng đàn tính, điệu Then.

Với Nghệ nhân Hà Văn Nguyện, hát Then, đàn tính đã trở thành tâm huyết và trách nhiệm với văn hóa dân tộc. Ông luôn tâm niệm truyền dạy cho thế hệ trẻ để gìn giữ di sản văn hóa cha ông để lại, giúp cây đàn tính và những làn điệu Then tiếp tục phát huy giá trị trong đời sống tinh thần của người dân.

Nguồn: https://baolaocai.vn/giu-gin-dan-tinh-dieu-then-post886402.html