GS thiết kế App Sạt lở Việt Nam, một tiếng chuông có thể cứu mạng người

Trao đổi với phóng viên Tri thức và Cuộc sống, GS. TS. Đỗ Minh Đức, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐH Quốc gia Hà Nội) cho hay, xuất phát từ thực tế nhiều vụ sạt lở kinh hoàng ở vùng núi, ông và các cộng sự đã phát triển ứng dụng “Sạt lở Việt Nam” trên nền tảng AI, IoT và dữ liệu lớn nhằm cung cấp cảnh báo thời thực, hướng dẫn ứng phó và giúp người dân, chính quyền cùng giảm thiểu rủi ro thiên tai.

Cảnh báo chi tiết tới từng thôn bản

“Xuất phát từ các bài học đau xót như Trà Leng (2020), Mù Cang Chải (2017) hay những tác động nặng nề của bão Yagi năm 2024, chúng tôi muốn biến dữ liệu thành hành động”, GS. Đức chia sẻ về lý do ông và các cộng sự thiết kế App “Sạt lở Việt Nam”.

GS.TS. Đỗ Minh Đức, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐH Quốc gia Hà Nội). Ảnh NVCC.

GS. Đức cho biết, ứng dụng cập nhật dữ liệu 20 phút/lần, bao phủ toàn bộ vùng đất dốc Việt Nam, thể hiện thông tin chi tiết tới từng vị trí, khu dân cư, thôn bản chứ không chỉ là bản đồ chung chung. Đây là khác biệt quan trọng, khi cảnh báo tới mức “Cao” hoặc “Rất cao”, người dân tại thôn, từng bản cụ thể sẽ biết chính xác khu vực nào cần di chuyển.

Cụ thể, ứng dụng phân loại mức độ nguy cơ thành ba cấp: Trung bình, Cao và Rất cao.

Ở mức Trung bình: Cảnh báo có thể xảy ra sạt lở cục bộ, chủ yếu có quy mô nhỏ. Chủ động cảnh giác đối với các khu vực nguy hiểm. Đề phòng tại các taluy cao hơn 6m, mái dốc mới khai đào hoặc đã từng phát sinh trượt lở. Lưu ý theo dõi bản tin giờ tiếp theo. Gửi thông tin cho các đối tượng có liên quan.

Mức Cao: Cảnh báo nguy cơ sạt lở, lũ quét nhiều khả năng xảy ra trên thực tế. Triển khai phương án ứng phó (đã được chuẩn bị và xây dựng cụ thể từ trước cho từng vị trí), không để người và tài sản ở lân cận vùng trũng thấp ven sông, suối, dòng chảy tạm thời và các khu vực mái dốc nguy hiểm (cao hơn 6m, dốc trên 45 độ), khi trượt lớn từ mức Trung Bình trở lên, hạn chế phương tiện qua lại ở khu vực, đoạn đường nguy cơ cao. Lưu ý theo dõi bản tin giờ tiếp theo. Thông thường nguy cơ cao có thể tiếp diễn 3-6 giờ ngay cả khi mưa đã dừng hẳn.

Khi đạt mức Rất cao: Sạt lở, lũ quét xảy ra trên thực tế, có thể quy mô lớn. Cần triển khai phương án ứng phó cho từng trường hợp cụ thể. Kết hợp với thông tin khi trượt lớn từ mức cao trở lên, di chuyển người dân trong vùng nguy hiểm đến nơi an toàn; cấm người, phương tiện lưu thông qua các đoạn đường, các mái dốc nguy hiểm. Nguy cơ rất cao có thể tiếp diễn 6-12 giờ hoặc dài hơn, ngay cả khi mưa đã dừng hẳn.

Ứng dụng có chế độ thông báo âm thanh khi vào vùng nguy hiểm hoặc mưa lớn, với tần suất khác nhau khi di chuyển hoặc đứng yên.

“Chúng tôi thiết kế tần suất cảnh báo khác nhau khi di chuyển và khi đứng yên. Khi di chuyển sẽ nhắc lại khoảng 15–17 giây/lần; khi đứng yên là 1 phút/lần, để đảm bảo người đang lái xe hay làm việc ngoài trời vẫn nhận được cảnh báo kịp thời. Ứng dụng còn phân biệt cảnh báo mưa lớn riêng, với nhắc nhở khi tổng lượng mưa vượt ngưỡng định sẵn (ví dụ >50 mm/ngày cho cảnh báo mưa lớn), giúp dự báo nguy cơ lũ quét, nghẽn dòng” GS. Đức cho hay.

Một điểm nhấn khác của ứng dụng, theo GS Đức là khả năng thiết lập bán kính theo dõi mưa. Người dùng có thể chọn từ 100 m đến 3.000 km tùy nhu cầu. Ở vùng đồi núi, khuyến nghị theo dõi lượng mưa trong bán kính 3.000–5.000 mét để phát hiện xu hướng bất thường trên lưu vực cục bộ.

Ứng dụng cũng cung cấp thông tin lượng mưa theo các cửa sổ thời gian: 1 giờ, 3 giờ, 6 giờ, 24 giờ, và đưa ra ngưỡng cảnh báo dựa trên nghiên cứu: 180 mm/24h; 60 mm/1h; 90–100 mm/3h; 110–120 mm/6h. Những con số này phản ánh thực nghiệm ở nhiều khu vực Việt Nam và giúp đánh giá nguy cơ trượt và lũ quét.

Vài thao tác nhỏ, giảm hàng loạt rủi ro lớn

GS. Đức cho biết, ứng dụng “Sạt lở Việt Nam” hiện có trên cả Google Play (Android) và Apple Store (iOS). Sau khi tải về, người dùng cần cập nhật dữ liệu ngay khi mở app để đảm bảo thông tin mới nhất.

Một số hình ảnh về app Sạt lở Việt Nam. Ảnh: NVCC.

Tại giao diện chính, người dùng có thể xác định vị trí thiết bị, theo dõi các điểm cảnh báo nguy cơ sạt lở xung quanh, hoặc tìm kiếm theo tỉnh, xã, thôn bản. Ứng dụng cho phép thiết lập bán kính cảnh báo tùy ý, từ 100 mét đến 3.000 km, phù hợp cho cả khu dân cư nhỏ lẫn khu vực đồi núi rộng lớn.

Khi bật chế độ cảnh báo mưa, hệ thống sẽ thông báo nếu lượng mưa vượt 50mm/ngày hoặc ngưỡng nguy hiểm theo giờ. Theo nghiên cứu tại Việt Nam, ngưỡng mưa dễ gây sạt lở thường là 180mm/24h hoặc mưa ngắn hạn 60mm/1h, 90-100mm/3h, 110-120mm/6h. Khi nhiều tiêu chí đồng thời vượt ngưỡng, rủi ro tăng mạnh, đòi hỏi phản ứng nhanh chóng.

Ứng dụng cũng hỗ trợ các loại bản đồ khác nhau, như Google Map, ảnh vệ tinh hoặc địa hình 3D, giúp người dùng định vị địa hình thực tế. Ngoài ra, chức năng dẫn đường và tìm kiếm điểm nguy cơ xung quanh hỗ trợ người dùng, cơ quan cứu hộ và chính quyền trong việc xác định, theo dõi, kiểm tra khu vực nguy hiểm trong tình huống khẩn cấp.

“Chúng tôi mong muốn mỗi người dân vùng núi, mỗi lái xe đường đèo, mỗi cán bộ phòng chống thiên tai đều cài và thành thạo ứng dụng này. Vì thiên tai là điều không thể tránh, nhưng hậu quả có thể giảm đi rất nhiều nếu con người chủ động”, GS Đức nhấn mạnh.

GS Đức lưu ý, khi nhận cảnh báo mức Cao hoặc Rất cao, người dùng cần kích hoạt phương án ứng phó đã chuẩn bị trước, theo dõi thông tin từng giờ và chỉ trở lại khu vực khi không còn cảnh báo nguy cơ.

Theo GS Đỗ Minh Đức, ứng dụng là công cụ hỗ trợ, không thay thế bản tin chính thức, nhưng có lợi thế lớn, đó là thời gian cập nhật nhanh, độ phân giải vị trí cao, và khả năng tích hợp nhiều loại bản đồ. Khi cảnh báo bật lên, người dân sẽ biết khu vực có nguy cơ, mức độ ảnh hưởng và phạm vi xung quanh, từ đó chủ động di chuyển hoặc thông báo cho người khác.

“Thiên tai là yếu tố bất khả kháng, nhưng mức độ thiệt hại phần lớn phụ thuộc vào hành vi và sự chủ động của con người. Việc cài đặt và sử dụng thành thạo ứng dụng “Sạt lở Việt Nam” không chỉ giúp mỗi cá nhân, gia đình an toàn hơn mà còn góp phần giảm thiểu tổn thất cho cộng đồng”, GS. Đỗ Minh Đức nói.

Nguồn: https://khoahocdoisong.vn/gs-thiet-ke-app-sat-lo-viet-nam-mot-tieng-chuong-co-the-cuu-mang-nguoi-post2149064350.html