Hoàn thiện khung pháp lý về cấp giấy phép môi trường

Chiều nay, 28/10, thảo luận tại Hội trường về kết quả giám sát chuyên đề “việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành”, Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang Lý Thị Lan đã chỉ rõ những hạn chế, bất cập và kiến nghị các giải pháp hoàn thiện khung pháp lý về cấp giấy phép môi trường.

Cần tháo gỡ vướng mắc về cấp giấy phép môi trường

ĐBQH Lý Thị Lan (Tuyên Quang) phát biểu tại Hội trường. Ảnh. Quang Khánh

Đồng tình với Báo cáo giám sát của Đoàn Giám sát Quốc hội về việc thực hiện chính sách, pháp luật bảo vệ tài nguyên và môi trường, đại biểu Lý Thị Lan đánh giá cao Báo cáo được chuẩn bị công phu, phản ánh đúng thực tiễn.

Để việc triển khai, thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường tốt hơn, đạt hiệu quả cao, đại biểu Lý Thị Lan cho rằng, cần tháo gỡ vướng mắc liên quan đến công tác cấp giấy phép môi trường (GPMT). Đây là một khâu còn nhiều vướng mắc, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý nhà nước.

Bày tỏ quan điểm quy định pháp lý còn chồng chéo, thiếu thống nhất và khó áp dụng, đại biểu lấy dẫn chứng, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã có bước cải cách lớn khi tích hợp nhiều loại giấy phép môi trường thành một giấy phép thống nhất. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai cho thấy một số quy định tại Nghị định số 08/2022/NĐ-CP và Nghị định số 05/2025/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung) vẫn chưa tháo gỡ được các vướng mắc trong hồ sơ, quy trình và thẩm quyền cấp phép.

Cụ thể, về biểu mẫu hồ sơ, mẫu “Báo cáo đề xuất cấp GPMT” còn trùng lặp với hồ sơ đánh giá tác động môi trường (ĐTM), làm tăng khối lượng thủ tục cho doanh nghiệp. Về thời gian cấp phép, Luật quy định từ 30 - 45 ngày kể từ khi nhận đủ hồ sơ hợp lệ, nhưng thực tế thường kéo dài hơn. Nguyên nhân chủ yếu là do hồ sơ phức tạp, yêu cầu nhiều thông tin kỹ thuật, đính kèm biên bản công trình bảo vệ môi trường. Đồng thời, theo Nghị định 05/2025/NĐ-CP, vẫn tồn tại 3 mẫu báo cáo khác nhau cho từng loại dự án, khiến doanh nghiệp mất nhiều thời gian hoàn thiện hồ sơ.

Đối với các dự án cải tạo, mở rộng hoặc cơ sở cũ, việc đối chiếu hồ sơ gốc rất khó khăn, dẫn đến chậm trễ trong quá trình thẩm định. Có thể chi phí tuân thủ vẫn cao do hầu hết cơ sở phải thuê đơn vị tư vấn lập hồ sơ, thực hiện quan trắc môi trường 3 đợt, đầu tư bổ sung công trình xử lý chất thải trước khi được cấp phép. Bên cạnh đó, việc xác định đối tượng phải cấp GPMT vẫn thiếu thống nhất giữa các địa phương.

Đại biểu cũng nêu rõ, theo Điều 39 Luật Bảo vệ môi trường 2020, chỉ các cơ sở có phát sinh chất thải vượt ngưỡng mới phải cấp phép. Tuy nhiên, hướng dẫn tại các nghị định còn chung chung, chưa xác định rõ tiêu chí quy mô dự án, dẫn đến tình trạng nơi yêu cầu, nơi không, gây lúng túng trong thực hiện. Ngoài ra, quy trình thẩm định vẫn còn nhiều bước trung gian, yêu cầu chỉnh sửa và bổ sung lặp lại. Nhiều cơ sở đã có báo cáo ĐTM hoặc kết quả quan trắc định kỳ, nhưng khi xin cấp phép vẫn phải đánh giá lại nguồn thải và lập hồ sơ mới, gây trùng lặp, tốn kém và kéo dài tiến độ cấp phép.

Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang tại Kỳ họp thứ Mười, Quốc hội Khóa XV. Ảnh. Quang Khánh

Phân cấp cho cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh

Cùng với vướng mắc trên, đại biểu Lý Thị Lan cho rằng, nhiều địa phương thiếu cán bộ chuyên môn, thiếu chuyên gia thẩm định kỹ thuật; cơ sở vật chất quan trắc còn hạn chế. Hồ sơ của doanh nghiệp phải bổ sung nhiều lần, kéo dài thời gian, làm giảm niềm tin của nhà đầu tư. Thực tế này đặt ra yêu cầu cần cho phép địa phương được thuê chuyên gia, tổ chức tư vấn độc lập hoặc hội đồng thẩm định liên vùng, có cơ chế tài chính rõ ràng. Đồng thời đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu cho cán bộ môi trường cấp tỉnh, cấp xã, đáp ứng yêu cầu chuyên môn.

Cũng theo đại biểu, tại Điều 43 Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định thẩm quyền cấp GPMT thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), UBND hoặc Chủ tịch UBND tỉnh tùy quy mô dự án. Các dự án nhóm A, có yếu tố liên tỉnh, có nguy cơ ô nhiễm cao do Bộ thẩm định là phù hợp. Tuy nhiên, với các dự án nhóm B, C, dự án trong khu, cụm công nghiệp, cơ sở sản xuất, chế biến, chăn nuôi quy mô vừa, việc vẫn phải trình UBND hoặc Chủ tịch UBND tỉnh phê duyệt là chưa hợp lý. Bởi Sở Nông nghiệp và Môi trường - cơ quan chuyên môn trực tiếp thẩm định đã có đủ năng lực và chịu trách nhiệm nội dung.

Đại biểu phân tích, cách phân cấp hiện nay làm kéo dài tiến độ cấp phép, tăng tầng nấc hành chính, trong khi các dự án này chiếm tỷ trọng lớn và có tính lặp lại cao. Do đó, cần phân cấp mạnh cho cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh để rút ngắn thời gian, tăng tính chủ động và nâng cao trách nhiệm quản lý tại chỗ.

Mặt khác, phần lớn hồ sơ GPMT vẫn xử lý thủ công, doanh nghiệp phải nộp bản giấy, đi lại nhiều lần. Hệ thống dữ liệu cấp phép chưa kết nối với Hệ thống thông tin môi trường (VEMIS) và quan trắc tự động, khiến việc giám sát, cảnh báo vi phạm còn hạn chế. Do đó, cần đẩy mạnh chuyển đổi số trong toàn bộ quy trình cấp - giám sát - hậu kiểm, tạo nền tảng quản lý hiện đại, minh bạch và thuận lợi cho doanh nghiệp.

Xây dựng công cụ thẩm định cấp GPMT tự động dựa trên dữ liệu điện tử

Từ những vấn đề nêu trên, đại biểu Lý Thị Lan đề nghị rà soát, sửa đổi, hoàn thiện khung pháp lý về cấp Giấy phép môi trường, bảo đảm đồng bộ giữa Luật Bảo vệ môi trường 2020, Nghị định số 08/2022/NĐ-CP và Nghị định 05/2025/NĐ-CP theo phụ lục III kèm theo báo cáo giám sát của Đoàn giám sát, trong đó quy định rõ hồ sơ, tiêu chí kỹ thuật và thời hạn cấp phép; đơn giản hóa quy trình, biểu mẫu đề xuất cấp GPMT, sự đẩy mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, dựa trên đăng ký tự nguyện và cam kết đáp ứng quy định quy chuẩn về xả thải ra môi trường của chủ đầu tư dự án để cấp GPMT để đẩy nhanh tiến độ cấp GPMT cho các dự án đầu tư. Đồng thời, tăng cường kiểm tra, giám sát việc tuân thủ nội dung GPMT của cơ quan cấp phép.

Cùng với đó, rà soát, xác định đối tượng thực sự cần kiểm soát bằng công cụ GPMT để quy định đối tượng phải cấp GPMT, không quy định quá rộng như hiện nay; tập trung chỉ nên cấp GPMT đối với các dự án đầu tư thuộc danh mục có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường xả thải ra môi trường quy mô công suất lớn, công suất trung bình theo quy định của Chính phủ.

Đại biểu đề nghị xây dựng công cụ thẩm định cấp GPMT tự động dựa trên dữ liệu điện tử, phân cấp thẩm quyền cấp GPMT cho cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh đối với dự án nhóm B, C và cơ sở sản xuất quy mô vừa, thay vì trình UBND hoặc Chủ tịch UBND tỉnh ký để đẩy nhanh tiến độ cấp GPMT. Đồng thời, đẩy mạnh chuyển đổi số và xây dựng cơ sở dữ liệu điện tử quốc gia về GPMT, kết nối với hệ thống quan trắc tự động để giám sát, cảnh báo sớm vi phạm; tăng cường nguồn lực, nhân lực, chuyển đổi số trong toàn bộ quy trình cấp - giám sát - hậu kiểm GPMT, bảo đảm công khai, minh bạch và kiểm soát được rủi ro môi trường ngay từ giai đoạn cấp phép.

Đại biểu Lý Thị Lan khẳng định, việc tháo gỡ kịp thời những vướng mắc này sẽ giúp Luật Bảo vệ môi trường thực sự đi vào cuộc sống, tạo môi trường đầu tư thuận lợi, bảo đảm phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường, hướng tới tăng trưởng xanh và bền vững.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/hoan-thien-khung-phap-ly-ve-cap-giay-phep-moi-truong-10393345.html