Hơi thở thời gian trong nét xưa

Ở làng Phương Độ, xã Phú Bình, giữa những ngôi nhà mới xây cao tầng khang trang, vẫn tồn tại không ít nhà cổ với dấu tích của một thời xưa cũ. Những ngôi nhà này không chỉ là nơi che mưa che nắng, mà còn lưu giữ hồn cốt văn hóa và lối sống của cư dân Bắc Bộ xưa.

Ngôi nhà cổ của gia đình ông Nguyễn Khắc Nghiên gần như vẫn được giữ nguyên vẹn đến ngày nay.

Chạm vào quá khứ

Ngôi nhà cổ của gia đình ông Nguyễn Khắc Nghiên, 78 tuổi, ở xóm Đoàn Kết 3, là một minh chứng sống động cho tình yêu và sự trân trọng quá khứ. Căn nhà của gia đình ông Nghiên được dựng từ năm 1939 theo lối ba gian chồng rường - kết cấu kiến trúc gỗ cổ truyền đặc trưng, hoàn toàn thủ công bằng gỗ lim, đá và gỗ xoan. Đây là căn nhà thuộc hàng cổ nhất ở làng Phương Độ còn tồn tại cho đến ngày nay.

Khi bước chân qua cổng vòm theo kiến trúc Bắc Bộ xưa, chúng tôi như lạc vào một không gian riêng, với khoảng sân rộng rợp bóng cây. Trong vườn là những cây ăn quả và cây cảnh xanh ngát, tỏa mùi hương dịu nhẹ của hoa lá, vừa làm đẹp không gian vừa nhắc về lối sống gần gũi với thiên nhiên của ông cha.

Trong sân, những viên gạch cũ đã lộ dấu thời gian. Từng bước chân như chạm vào ký ức, dẫn bước vào ngôi nhà chính nằm trang nghiêm phía trong.

Bên trong nhà, mỗi chi tiết từ cửa chính, vách gỗ, cột, kèo đều được chạm khắc tỉ mỉ bằng tay. Các họa tiết hình hoa lá, mây nước hay hình rồng phượng, dù đã mờ màu theo năm tháng, nhưng vẫn gợi lên vẻ đẹp tinh xảo và nhắc nhớ về sự khéo léo, tỉ mỉ của những người thợ mộc lành nghề của làng Phương Độ.

Giữa gian nhà, ban thờ trang nghiêm cùng bức hoành phi sơn son thếp vàng tỏa ánh sáng ấm áp. Mùi hương trầm thoang thoảng lan trong nhà, nhắc nhở về lòng hiếu kính và đạo lý uống nước nhớ nguồn của người Việt.

Ông Nghiên kể lại: Ngôi nhà này được dựng từ thời ông nội tôi, đến tôi là đời thứ ba. Đến nay, các chi tiết trong nhà vẫn được gia đình giữ nguyên vẹn.

Quan sát một vòng căn nhà, cảm nhận đầu tiên của chúng tôi là sự tĩnh lặng và gần gũi. Những viên gạch lát sàn đã lõm theo thời gian. Trên các kệ, những bộ bát đĩa cổ được sắp xếp cẩn thận, cùng những cuốn sách chữ Hán, chữ Nôm. Mỗi món đồ đều gợi nhắc về đời sống của các thế hệ đi trước.

Mái ngói đỏ au, những thanh gỗ lim nâu sẫm, cùng các cột kèo chạm trổ tinh xảo, vẫn hiện rõ nét cổ kính và trang nghiêm. Ánh sáng len qua cửa sổ, soi rọi từng đường vân gỗ, làm nổi bật vẻ đẹp cổ kính của căn nhà.

Gìn giữ cho đời sau

Trong nhà ông Nguyễn Khắc Nghiên còn nhiều đồ vật cổ có tuổi đời cả trăm năm.

Ông Nghiên chia sẻ: Cả ngôi nhà và đồ đạc bên trong đều được gom góp và gìn giữ qua nhiều đời. Vì vậy, năm 2010, có người trả giá đến gần 3 tỷ đồng, sau đó cũng có nhiều người trả giá cao, nhưng tôi không bán. Tôi muốn giữ lại ngôi nhà của gia đình và luôn dặn con cháu cố gắng gìn giữ đến khi không sửa được nữa hẵng thôi.

Trong căn nhà đã tồn tại gần 9 thập kỷ, gia đình ông Nghiên vẫn duy trì những nếp sống, sinh hoạt như thời các cụ. Từ việc thờ cúng tổ tiên, bố trí đồ đạc đến thói quen trong bữa cơm gia đình đều được truyền đời và lưu giữ tỉ mỉ. Hằng ngày, bà Trần Thị Kim, vợ ông, vẫn nấu những bữa cơm đậm hương vị xưa, cùng con cháu quây quần quanh mâm cơm, trò chuyện và sẻ chia.

Con trai ông Nghiên, anh Nguyễn Khắc Hiển, nói: Dù bận rộn, chúng tôi vẫn thích về căn nhà này. Nó không chỉ là nơi ở mà còn là chốn để tìm về cội nguồn, để thấy mình gắn bó với truyền thống.

Ngôi nhà cổ của gia đình ông Nghiên là một lát cắt sống động về văn hóa làng quê Bắc Bộ. Nó không chỉ lưu giữ kiến trúc và vật dụng, mà còn phản ánh cách sống, cách nghĩ và tình cảm của con người với quá khứ. Giữa nhịp sống hiện đại, nơi những ngôi nhà mới mọc san sát, căn nhà ba gian chồng rường vẫn đứng vững, như một chứng tích của thời gian. Những câu chuyện xưa vẫn vang vọng trong từng thanh gỗ, từng viên gạch, từng nếp sinh hoạt bình dị.

Không chỉ giữ gìn nhà cổ, ông Nghiên còn đóng góp cho Bảo tàng tỉnh nhiều công cụ lao động sản xuất nghề trồng lúa nước của người Việt. Đây là cách ông vừa gìn giữ ký ức, vừa kết nối quá khứ với hiện tại, để lớp trẻ hiểu hơn về đời sống lao động, sinh hoạt của ông cha.

Việc gìn giữ một ngôi nhà gần trăm năm tuổi không chỉ là giữ vật chất mà còn là bảo tồn hồn cốt, lối sống và ký ức. Qua sự kiên trì của gia đình ông Nghiên, chúng tôi như thấy được giá trị của truyền thống, sự gắn bó giữa thế hệ này với thế hệ trước và sức sống bền bỉ của văn hóa dân tộc. Và nhờ những con người như ông Nguyễn Khắc Nghiên, những giá trị truyền thống sẽ còn tồn tại, vững bền, nối dài từ quá khứ tới tương lai.

Nguồn: https://baothainguyen.vn/van-hoa/202512/hoi-tho-thoi-gian-trong-net-xua-55e4cdd/