Kênh đào nhân tạo dọc biên giới dài nhất Việt Nam nối An Giang với Kiên Giang đã hơn 200 tuổi

Với chiều dài hơn 90km, bắt đầu từ TP.Châu Đốc, tỉnh An Giang đến TP.Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang, kênh Vĩnh Tế là kênh đào nhân tạo khu vực biên giới dài nhất Việt Nam. Đây cũng là con kênh nhân tạo có từ xa xưa và tới nay đã qua hơn 200 năm.

Hơn 200 năm qua, kênh Vĩnh Tế phát huy nhiều lợi ích; nhất là trong phát triển kinh tế - xã hội khu vực ĐBSCL, có vai trò quan trọng trong khai hoang phục hóa vựa lúa miền Tây.

Theo một số nhà nghiên cứu, công trình kênh Vĩnh Tế (được đào từ 1819) có vai trò quan trọng trong công cuộc khai thác vùng Tứ Giác Long Xuyên. 

Năm 1988, kênh Vĩnh Tế đã trở thành kênh mẹ kết hợp với kênh T4, T5, T6 và một số kênh khác tạo nên mạng lưới thủy lợi dày đặc đưa nước ngọt từ sông Hậu vào sâu trong vùng Tứ giác Long Xuyên; cung cấp nước tưới tiêu ổn định, rửa phèn, dẫn phù sa, tăng cường độ phì nhiêu cho đất, cải thiện điều kiện canh tác, làm cây lúa sinh trưởng tốt và cho năng suất cao.

Kênh Vĩnh Tế cung cấp nước tưới cho khoảng 144.000ha trên tổng số gần 400.000ha đất nông nghiệp, từ đó đã giúp người nông dân có thể làm từ 1 đến 3 vụ lúa/năm…

Nhờ kênh Vĩnh Tế, Tứ giác Long Xuyên từ một vùng hoang hóa, nhiễm phèn nặng đã trở thành vùng trù phú, trọng điểm sản xuất lương thực của ĐBSCL và cả nước; với diện tích gieo trồng lúa từ 350.000-400.000ha, tổng sản lượng đạt khoảng 5-6 triệu tấn/năm (chiếm khoảng 25% sản lượng của cả vùng ĐBSCL).

Những cánh đồng trù phú bên dòng kênh Vĩnh Tế. Ảnh: H.C

Tháng 11/2024, tỉnh An Giang đã tổ chức lễ kỷ niệm 200 năm hoàn thành kênh Vĩnh Tế (1824 - 2024) và đón nhận bằng xác lập kỷ lục Việt Nam "Kênh đào thủ công khu vực biên giới dài nhất Việt Nam".

Ông Lê Thanh Long - Nông dân Việt Nam xuất sắc 2024 (ở ấp Tân Hòa, xã Tân Lợi, thị xã Tịnh biên, tỉnh An Giang), có 600 công ruộng, cho biết: Vùng đất này trước đây là một vùng đất hoang hóa, phèn nặng không trồng cấy gì được. 

Đến khi dự án nghiên cứu hệ thống nông nghiệp Đồng Tháp Mười do Thủ tướng Võ Văn Kiệt khởi xướng được triển khai, chỉ trong vòng 3 năm (từ năm 1997 - 1999), 3 tuyến kênh T4, T5, T6 đã hoàn thành, nối liền từ kênh Vĩnh Tế băng qua vùng Tứ giác Long Xuyên, xuyên qua 2 tỉnh là An Giang và Kiên Giang đổ thẳng ra biển Tây.

 
Từ đó, diện tích đất của tôi như được thay máu. Đồng ruộng được tháo chua, rửa phèn, thoát lũ… và nước ngọt, phù sa bắt đầu tràn đồng. Cũng từ đó, năng suất lúa của tôi và người dân vùng này tăng lên qua từng mùa vụ, hiện đạt trên 6 - 8 tấn/ha/vụ".

Theo ông Lê Hồng Quang - Bí thư Tỉnh ủy An Giang, kênh Vĩnh Tế là một công trình lịch sử vĩ đại ở ĐBSCL đầu thế kỷ XIX, là niềm tự hào của triều Nguyễn, được ghi tên vào Cao Đỉnh ở Huế. 

Trải qua 2 thế kỷ, kênh Vĩnh Tế luôn giữ vai trò đặc biệt quan trọng trên nhiều phương diện. Trước hết, đó là tuyến giao thông huyết mạch, kết nối các vùng, tạo điều kiện thuận lợi cho vận chuyển hàng hóa; đem lại nhiều nguồn lợi cho cư dân vùng; cung cấp nước ngọt phù sa vun đắp cho ruộng đồng An Giang, cả vùng Tứ giác Long Xuyên và toàn bộ diện tích tiếp giáp Campuchia. 

Đặc biệt, kênh Vĩnh Tế còn đóng vai trò như một tuyến phòng thủ tự nhiên vững chắc để bảo vệ biên giới Tây Nam của Tổ quốc.

Ngày nay, bên cạnh vai trò quan trọng trong việc tưới tiêu, cung cấp nguồn nước cho sản xuất nông nghiệp, kênh Vĩnh Tế còn là tuyến giao thông thủy huyết mạch, kết nối các vùng, tạo điều kiện thuận lợi cho vận chuyển hàng hóa và giao lưu văn hóa.

Kênh Vĩnh Tế đoạn đi qua tỉnh Kiên Giang ngày nay. Ảnh: Phương Vũ

Quyết định 1369 ngày 15/11/2023 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch tỉnh An Giang thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã xác định kênh Vĩnh Tế nằm trên hành lang biên giới từ tỉnh Long An đến tỉnh Kiên Giang, chủ trương phát triển kinh tế cửa khẩu gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh. 

Kênh này tạo nên hành lang kinh tế nối liền các cửa khẩu quốc tế, như: Tịnh Biên, Vĩnh Xương (An Giang) với cảng biển Hà Tiên (Kiên Giang). 

Qua đó, thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển thương mại biên giới, tạo điều kiện cho việc xuất nhập khẩu hàng hóa, nông sản một cách nhanh chóng và tiết kiệm.

Thời gian qua, để khai thác hiệu quả kênh Vĩnh Tế, tỉnh An Giang và Kiên Giang đã nhiều lần cải tạo, nâng cấp tuyến kênh Vĩnh Tế để đảm bảo thông thương hàng hóa và phục vụ sản xuất nông nghiệp. 

Tỉnh An Giang đã xây dựng hồ trữ nước ngọt Tha La và Trà Sư bên dòng kênh Vĩnh Tế, gắn với thủy lợi phục vụ liên kết sản xuất cho khoảng 30.000ha đất nông nghiệp trong vùng Tứ giác Long Xuyên (gồm tỉnh An Giang, tỉnh Kiên Giang và TP Cần Thơ); ứng phó với hạn hán, mặn xâm nhập, giúp tăng hiệu quả sản xuất và nâng cao thu nhập cho người nông dân.

Theo Bộ NNPTNT, vùng Tứ giác Long Xuyên là khu vực trọng điểm thực hiện triển khai Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL. Đến 2030, dự kiến sẽ có 300.000ha lúa chất lượng cao được triển khai tại vùng này. 

Nguồn: https://danviet.vn/kenh-dao-nhan-tao-doc-bien-gioi-dai-nhat-viet-nam-noi-an-giang-voi-kien-giang-da-hon-200-tuoi-2025012117363398.htm