"ຄຶ" ຢູ່ ກວາງນາມ

ຢູ່ກວາງນາມ, ຊື່ຂອງໝູ່ບ້ານຫຼາຍແຫ່ງທີ່ເບິ່ງຄືວ່າບໍ່ມີຄວາມໝາຍໃນພາສາຫວຽດ ລ້ວນແຕ່ມີຄວາມຊົງຈຳຂອງຈຳປາເປັນຊັ້ນ. ພະຍາງເຫຼົ່ານີ້ແມ່ນຄ້າຍຄື "ເຄື່ອງໝາຍກໍາເນີດ" ທີ່ຖືກພິມໄວ້ໃນຊື່ສະຖານທີ່, ສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນເຖິງປະຫວັດສາດຂອງການແລກປ່ຽນວັດທະນະທໍາແລະການປະສົມພັນໃນຫຼາຍສະຕະວັດ.

Báo Đà Nẵng•12/10/2025

ຖອດລະຫັດຊື່ບ້ານ ດຸ້ຍຈຽງ

ໃນເສັ້ນທາງໄປຫາໝູ່ບ້ານ ດຸ້ຍຈ້ຽນ (ຕາແສງ ກວ໋າເຟືອກ, ເມືອງໜອງເຊີນ, ກວາງນາມ ເກົ່າ) ມີຫຼັກກິໂລແມັດໜຶ່ງທີ່ຂຽນວ່າ “ດຸ້ຍຈ້ຽນ”, ຂາດຕົວໜັງສື g. ສຳລັບຊາວເຜົ່າ ກວາງນາມ, ການອອກສຽງ “ຈຽນ” ຫຼື “ຈຽນ” ບໍ່ຕ່າງກັນ, ສະນັ້ນການສະກົດຄຳບໍ່ແມ່ນເລື່ອງທີ່ຕ້ອງສົນທະນາ. ສິ່ງທີ່ຄວນຈະກ່າວເຖິງແມ່ນຊື່ “ດຸ້ຍຈ້ຽນ”, ແມ່ນທັງແປກແລະຄຸ້ນເຄີຍ, ເຮັດໃຫ້ເກີດຄວາມຢາກຮູ້ຢາກເຫັນ ແລະ ເປີດເສັ້ນທາງທ່ອງທ່ຽວວັດທະນະທຳ.

ໝູ່ບ້ານ ດຸ້ຍຈ້ຽນ ມີຢູ່ແຂວງ ກວາງນາມ ມາແຕ່ສະໄໝບູຮານ. ບໍ່ມີໃຜຮູ້ຢ່າງແນ່ນອນວ່າບ້ານດັ່ງກ່າວຖືກສ້າງຕັ້ງຂື້ນເມື່ອໃດ, ແລະບໍ່ມີໃຜອະທິບາຍວ່າເປັນຫຍັງມັນຈຶ່ງມີຊື່ພິເສດດັ່ງກ່າວ. ຊື່ໝູ່ບ້ານ ກວາງນາມ ມີຊື່ໃນເພງພື້ນເມືອງວ່າ: “ຂ້ອຍແມ່ນຄົນຕ່າງດ້າວຈາກແດນໄກ/ຂ້ອຍມານີ້ເພື່ອຮ້ອງເພງ, ຂ້ອຍຮູ້ວ່າເຈົ້າມາຈາກເມືອງ ດຸ້ຍຈ້ຽນ/ ມື້ອື່ນຂ້ອຍກັບເມືອບິ່ງອຽນ/ ຂ້ອຍຮູ້ສຶກເສຍໃຈຕໍ່ພວກສາວທີ່ຢູ່ເບື້ອງຫຼັງມີຄ້ອງແຕ່ບໍ່ມີຄ້ອງ”.

ບັນດາບົດເພງເກົ່າໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ, ຊື່ຂອງສະຖານທີ່ Đụi Chieng ແມ່ນຕິດພັນກັບເຄື່ອງດົນຕີພື້ນເມືອງທີ່ຄຸ້ນເຄີຍກັບຊາວຫວຽດນາມ ຄື: ຄ້ອງ ແລະ ຕີກອງ. ແຕ່ແນ່ນອນວ່າຄວາມບັງເອີນນີ້ໄດ້ເປີດເລື່ອງຍາວນານກ່ຽວກັບຕົ້ນກຳເນີດ ແລະ ຄວາມໝາຍດ້ານວັດທະນະທຳທີ່ເຊື່ອງໄວ້ທາງຫຼັງຊື່ໝູ່ບ້ານ.

ນັກພາສາສາດໄດ້ຖອດລະຫັດສອງຄໍາ "Dụi Chieng" ແລະເປັນເລື່ອງແປກທີ່, ພວກມັນບໍ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບເຄື່ອງດົນຕີທີ່ຄຸ້ນເຄີຍດັ່ງທີ່ຫຼາຍຄົນຄິດຜິດ. ແທນທີ່ຈະ, ນີ້ແມ່ນການແປຂອງ Juh cheng ໃນ Cham ບູຮານ. ໃນຄວາມຫມາຍຂອງ Cham, juh ຫມາຍຄວາມວ່າ "ວົງ", cheng ຫມາຍຄວາມວ່າດິນຫຼືພື້ນທີ່ປິດລ້ອມ. ປະສົມປະສານ, Juh cheng ຖືກໃຊ້ເພື່ອພັນລະນາພື້ນທີ່ທີ່ຢູ່ອາໄສທີ່ມີພື້ນທີ່ເປັນຮູບໂຄ້ງ, ຄ້າຍຄືວົງແຫວນຫຼືວົງແຫວນທີ່ຕັ້ງຢູ່ຕີນພູ.

ການປ່ຽນການອອກສຽງຈາກ ຈູ່ຈຽງ ໄປເປັນ “ດຸ້ຍຈຽງ” ຍັງສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງກົດໝາຍຂອງຫວຽດນາມ ການຕັ້ງຊື່ສະຖານທີ່ຊາວເຜົ່າຈຳຄື: ຊາວຫວຽດນາມ ໄດ້ເພີ່ມພະຍັນຊະນະຕົ້ນ “d-” ເພື່ອເຮັດໃຫ້ການອອກສຽງງ່າຍຂຶ້ນ, ພ້ອມກັນນັ້ນກໍໄດ້ປັບຕົວສະຫງວນໃຫ້ເໝາະສົມກັບພາສາທ້ອງຖິ່ນ. ຍ້ອນເຫດນັ້ນ, ຊື່ຂອງສະຖານທີ່ນີ້ມີມາເປັນເວລາຫຼາຍຮ້ອຍປີ, ເຖິງແມ່ນວ່າຄວາມໝາຍຂອງຊາວເຜົ່າຈຳໄດ້ຄ່ອຍໆຈາງລົງໃນຄວາມຊົງຈຳຂອງຊຸມຊົນ.

ແທ້ຈິງແລ້ວ, ທີ່ຕັ້ງຂອງ Dui Chieng ໃນທຸກມື້ນີ້ແມ່ນຊື່ເກົ່າຂອງ Juh Cheng. ໝູ່ບ້ານຕັ້ງຢູ່ເທິງພູຫຼັງໜຶ່ງ, ມີແມ່ນ້ຳທີ່ມີລົມພັດຢູ່ທາງໜ້າ, ຄ້າຍຄືແຂນປິດລ້ອມບ້ານ. ຮູບພາບຈາກດາວທຽມຍັງສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າໝູ່ບ້ານດ້ຽນຈ່ຽງບໍ່ມີຮູບຮ່າງເປັນຄ້ອງຫຼືຄ້ອງ. ຊາວບ້ານແຫ່ງນີ້ລ້ວນແຕ່ແມ່ນ ຊາວກະສິກອນ , ບໍ່ກ່ຽວພັນກັບອາຊີບຫລໍ່ທອງແດງເຮັດຄ້ອງຄືໝູ່ບ້ານຟູ໋ກວກແຂວງດ້ຽນບຽນ. ການປຽບທຽບນີ້ເຮັດໃຫ້ສົມມຸດຕິຖານຂອງຊົນເຜົ່າ Cham ຂອງສະຖານທີ່ນີ້ເຂັ້ມແຂງຕື່ມອີກ.

ພູມີຊື່ມາຈາກພາສາຈາມບູຮານ.

ບໍ່ໄກຈາກ Duoi Chieng ແມ່ນສະຖານທີ່ຊື່ Ca Tang. ຄ້າຍກັບກໍລະນີຂອງ Duoi Chieng, ຄຳວ່າ “Ca Tang” ແມ່ນຄົນກວາງນາມຂຽນດ້ວຍຕົວພະຍັນຊະນະ “g” ບາງເທື່ອກໍບໍ່ມີ. ບັນທຶກພູມສາດ ກວາງນາມ - ດ່າໜັງ ອະທິບາຍວ່າ: “ກາຕັງ: ເປັນພູສູງຄືກຳແພງໃຫຍ່ ແລ່ນຈາກທິດຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ຫາ ຕາເວັນຕົກສ່ຽງເໜືອ, ເປັນເຂດແດນທຳມະຊາດລະຫວ່າງ 2 ຕາແສງ ກວ໋າຈຶງ ແລະ ເກນິງ ທາງທິດຕາເວັນຕົກຂອງເມືອງ ກວ໋າງ (ປະຈຸບັນແມ່ນເມືອງ ໜອງເຊີນ), ກ່າຕັງ ຕັ້ງຢູ່ໃກ້ກັບຝັ່ງຂວາຂອງແມ່ນ້ຳ Thu Bon ແລະເຂົ້າໃຈເປັນພາສາຫວຽດວ່າ “ກຳແພງ”.

ໃນຂະນະນັ້ນ, ນັກກະວີ ເຕືອງລິງ ໄດ້ໃຊ້ຄຳວ່າ “Ca Tan” ແລະ ເພິ່ນມີຄວາມຄິດເຫັນຄືກັນວ່າ: “ພູ Ca Tan ແມ່ນສາຂາຂອງເຂດ Truong Son, ຮູບຮ່າງຂອງພູເປັນຄືກຳແພງດ້ານຫລັງທີ່ສະຫງ່າຜ່າເຜີຍ ແລະ ແຂງແຮງ, ຕັ້ງສູງແຕ່ທິດຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ໄປຫາທິດຕາເວັນຕົກສຽງເໜືອຂອງໝູ່ບ້ານ Truong Phuoc, ປະຈຸບັນຢູ່ຕາແສງ Que Trung, ເມືອງ Que Son”.

ເຖິງຢ່າງໃດກໍຕາມ, ຕາມທັດສະນະຂອງນັກວິຊາການ, Ca Tang ບໍ່ແມ່ນຄຳເວົ້າຂອງຫວຽດນາມທີ່ບໍລິສຸດ. ນັກຄົ້ນຄ້ວາ Bui Trong Ngoan ເຊື່ອວ່າ, ຊື່ສະຖານທີ່ “Ca Tang” ອາດຈະມາຈາກຄຳວ່າ ຄາຕັງ ໃນພາສາຈາມ, ເຊິ່ງເປັນຄຳເວົ້າທີ່ມີລັກສະນະພິເສດ. ໃນສະພາບການຕັ້ງຊື່ພູດອຍຢູ່ ກວາງນາມ - ດ່ານັງ, ເຊິ່ງມັກອີງໃສ່ລັກສະນະຮູບຮ່າງສະເພາະ (ເຊັ່ນ: ຮົ່ງເງ້ຍ, ໂມດຽວ, ໂກງອານ, ຫາຍວັນ, ເທືອກລິງ...), ຄຳອະທິບາຍຕາມກາຕັງ 1 (ຫໍປາກກາ) ຫຼື ກວາງ 2 (ກະຕ່ານ້ອຍ) ມີພື້ນຖານທີ່ໜ້າເຊື່ອຖືທີ່ສຸດ.

ຖ້າຫາກວ່າ ກາຕັງຖືກເຂົ້າໃຈໃນນາມ “ກະຕ່ານ້ອຍ”, ນີ້ກໍສາມາດຖືວ່າເປັນການປຽບທຽບໃຫ້ແກ່ຮູບວົງມົນຂອງພູທີ່ມີຮູບກະຕ່າເປັນຮູບຮ່າງທີ່ໜ້າເຊື່ອຖືທີ່ສຸດ. ມັນສະທ້ອນເຖິງທັດສະນະຄະຕິທີ່ອຸດົມສົມບູນຂອງປະຊາຊົນ Cham ໃນການຕັ້ງຊື່ພູເຂົາຕາມທິວທັດທໍາມະຊາດອ້ອມຂ້າງ.

ສະຖານທີ່ກາຍເປັນພິພິທະພັນຂອງຄວາມຊົງຈໍາວັດທະນະທໍາ

ລຽບຕາມສອງຝັ່ງແມ່ນ້ຳ Thu Bon, ຈາກສາຍນ້ຳລົງໄປຮອດເຂດ My Son ແລະ Tra Kieu, ມີຊື່ສະຖານທີ່ຫຼາຍແຫ່ງທີ່ເບິ່ງຄືວ່າບໍ່ມີຄວາມໝາຍໃນພາສາຫວຽດນາມ, ເຊັ່ນ: Ty Se, Truom, Kem, Ram, Ri, Lieu, Phuong Ranh, Da La, Cam La, ແຕ່ເມື່ອຖືກຈັດໃສ່ໃນແງ່ຂອງພາສາ ຈາມ, ແຕ່ລະບ່ອນ, ຊື່ຂອງແຕ່ລະບ່ອນລ້ວນແຕ່ສະແດງເຖິງຄວາມໝາຍທາງດ້ານວັດທະນະທຳທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະຂອງຊາວເຜົ່າມົ້ງ.

ກໍລະນີປົກກະຕິແມ່ນບ້ານເຊ, ຕັ້ງຢູ່ຝັ່ງຊ້າຍຂອງແມ່ນ້ໍາ Thu Bon, ຕາແສງ Que Lam, ເມືອງໜອງເຊີນ. ໃນພາສາຫວຽດສະໄໝໃໝ່, “se” ບໍ່ຄ່ອຍມີຄວາມໝາຍຫຍັງເລີຍ, ແຕ່ໃນພາສາຈາມ, ຄຳນີ້ອຸດົມໄປດ້ວຍຄວາມສາມາດໃນການສະແດງອອກ. ມັນສາມາດຫມາຍເຖິງຊື່ສະຖານທີ່ທີ່ຊີ້ບອກສະຖານທີ່ທີ່ຢູ່ອາໄສ, ຫຼືມັນສາມາດເປັນຊື່ນ້ໍາທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບອົງປະກອບຂອງນ້ໍາເຊັ່ນ: Khe Se, Ben Se. ຄໍາອະທິບາຍອີກອັນຫນຶ່ງມາຈາກຄໍາ Cham chheh / sseh, ຊຶ່ງຫມາຍຄວາມວ່າ "ງາມ".

ດັ່ງນັ້ນ, ສະຖານທີ່ຕັ້ງຊື່ Sé ບໍ່ພຽງແຕ່ເປັນສັນຍາລັກທາງພູມສາດເທົ່ານັ້ນ, ແຕ່ຍັງເປັນຫຼັກຖານທາງດ້ານພາສາສາດທີ່ສະທ້ອນເຖິງວິທີການທີ່ຊາວເຜົ່າມົ້ງບູຮານຮັບຮູ້ ແລະຕັ້ງຊື່ໃຫ້ພູມສັນຖານອີກດ້ວຍ. ຜ່ານນັ້ນ, ພວກຂ້າພະເຈົ້າໄດ້ຮັບຮູ້ວ່າ ການອອກແບບບໍ່ພຽງແຕ່ແມ່ນເພື່ອແນໃສ່ກຳນົດເຂດອະວະກາດເທົ່ານັ້ນ, ຫາກຍັງສະແດງໃຫ້ເຫັນຄວາມຮັບຮູ້ທີ່ສວຍງາມຂອງເຂດພູດອຍ, ແມ່ນ້ຳຢູ່ລຽບຕາມແມ່ນ້ຳ Thu Bon ໃນເມື່ອກ່ອນ.

ສາມາດເວົ້າໄດ້ວ່າຕົວຢ່າງຂ້າງເທິງນີ້ພຽງແຕ່ຢຸດຢູ່ intuition ພື້ນເມືອງ, ການສັງເກດຮູບແບບທໍາມະຊາດເພື່ອປຽບທຽບບາງເອກະສານຈໍາກັດກ່ຽວກັບພາສາ Cham ບູຮານ. ເພື່ອເຂົ້າໃຈຄຸນຄ່າຂອງເຂົາເຈົ້າ, ຕ້ອງວາງຊື່ໃນວິທີພາສາສາດ ແລະ ວັດທະນະທຳ, ຖືວ່າເປັນ “ຫໍພິພິທະພັນຄວາມຊົງຈຳ” ທີ່ປົກປັກຮັກສາຮ່ອງຮອຍໃນອະດີດ. ພະຍາງທີ່ເບິ່ງຄືວ່າບໍ່ມີຄວາມຫມາຍໃນພາສາຫວຽດນາມ ຕົວຈິງແລ້ວເປີດລະບົບເຄື່ອງໝາຍຈໍາປາທັງໝົດ, ໂດຍຜ່ານນັ້ນພວກເຮົາສາມາດອ່ານປະຫວັດຄວາມເປັນມາຂອງຊຸມຊົນທີ່ເຄີຍມີຊີວິດຢູ່ໃນດິນແດນແຫ່ງນີ້.

ຊາວເຜົ່າຈຳເວົ້າເປັນພາສາກວາງ

ໃນຂະບວນການເຊື່ອມໂຍງເຂົ້າກັນ, ການແປພາສາຫວຽດນາມ ແລະ ການປ່ຽນຊື່ສະຖານທີ່ຊາວເຜົ່າຈຳຂອງຫວຽດນາມ ບໍ່ໄດ້ລົບລ້າງຕົ້ນກຳເນີດຂອງຕົນ, ແຕ່ບາງເທື່ອກໍ່ໄດ້ຊ່ວຍໃຫ້ເຂົາເຈົ້າຢູ່ລອດມາເປັນເວລາດົນນານ. ຍ້ອນການຜັນແປດັ່ງກ່າວ, ຊື່ຂອງສະຖານທີ່ ແລະ ຊື່ໝູ່ບ້ານຫຼາຍແຫ່ງໄດ້ຫຼຸດພົ້ນອອກຈາກຄວາມສ່ຽງທີ່ຈະສູນເສຍໄປພ້ອມກັບຂະບວນການຫຼຸດລົງບົດບາດຂອງພາສາຈາມຢູ່ກວາງນາມ. ດ້ວຍເຫດນັ້ນ, ມາຮອດທຸກວັນນີ້ ພວກເຮົາຍັງສາມາດຊອກຮູ້ຂໍ້ຄຶດໄດ້ຄື: ເຄື່ອງດົນຕີ ດ່ຽນຈຽນ, ເຊິ່ງຄິດວ່າຕິດພັນກັບເຄື່ອງດົນຕີ, ແຕ່ຕົວຈິງແມ່ນມາຈາກ ຈູ່ຈ່ຽງ; a polysemous Cà Tang; ຫຼື Sé, ເປັນ Liêu, ພະຍາງທີ່ເບິ່ງຄືວ່າບໍ່ມີຄວາມຫມາຍແຕ່ປະກອບດ້ວຍຄວາມຮັບຮູ້ກ່ຽວກັບຄວາມງາມແລະຄວາມຊົງຈໍາຂອງຊຸມຊົນ.

ຊື່ຂອງສະຖານທີ່ ແລະໝູ່ບ້ານຕ່າງໆໃນແຂວງກວາງນາມ ສາມາດປຽບທຽບໄດ້ກັບ “ຮອຍດ່າງສີຄ້ອຍ” ທີ່ຕິດຢູ່ໃນຕົວຂອງປະຫວັດສາດຈໍາປາ: ທັງຈະແຈ້ງ ແລະ ບໍ່ຊັດເຈນ, ທັງຢູ່ໃນພາສາປະຈໍາວັນ ແລະ ຄ້າຍຄືສຽງສະທ້ອນທີ່ຫ່າງໄກຂອງອາລະຍະທໍາທີ່ຫົດຫູ່ໃນອະດີດ. ຊື່ຂອງແຕ່ລະສະຖານທີ່ບໍ່ພຽງແຕ່ເປັນສັນຍາລັກທາງພູມສັນຖານເທົ່ານັ້ນ, ແຕ່ຍັງເປັນພະຍານເຖິງການຢູ່ຮ່ວມກັນແລະການແລກປ່ຽນວັດທະນະທໍາ, ເປັນຕ່ອນອັນລ້ໍາຄ່າຂອງປະຫວັດສາດ.

ສະນັ້ນ, ການປົກປັກຮັກສາບັນດາຊື່ສະຖານທີ່ຂອງຊາວເຜົ່າຈຳບໍ່ພຽງແຕ່ແມ່ນການຮັກສາບັນດາຊື່ເທົ່ານັ້ນ, ຫາກຍັງແມ່ນການປົກປັກຮັກສາມໍລະດົກວັດທະນະທຳທີ່ບໍ່ມີຮູບຮ່າງ. ເນື່ອງຈາກວ່າຢູ່ໃນພະຍາງຂະຫນາດນ້ອຍເຫຼົ່ານັ້ນແມ່ນຄວາມຊົງຈໍາລວມແລະການຮັບຮູ້ຂອງຊາວບູຮານ. ຖ້າມື້ຫນຶ່ງຊື່ສະຖານທີ່ເຫຼົ່ານີ້ຫາຍໄປຫມົດ, ປະຫວັດສາດແລະວັດທະນະທໍາທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບພວກມັນກໍ່ຈະຖືກປິດບັງຕາມເວລາ. ສະນັ້ນ, ນີ້ບໍ່ພຽງແຕ່ແມ່ນຄວາມເປັນຫ່ວງຂອງນັກຄົ້ນຄ້ວາພາສາສາດເທົ່ານັ້ນ, ຫາກຍັງຕ້ອງກາຍເປັນໂຄງການກວ້າງຂວາງຄື: ຄົ້ນຄ້ວາ, ຈັດຕັ້ງ ແລະ ປະຕິບັດບັນດາມາດຕະການປົກປັກຮັກສາລະບົບຊື່ສະຖານທີ່ດັ້ງເດີມຂອງຊາວເຜົ່າຈຳຢູ່ເຂດກວາງຊີ.

ຮັກສາຊື່ສະຖານທີ່ແມ່ນການຮັກສາຈິດວິນຍານຂອງດິນແດນກວາງນາມ, ຈິດວິນຍານທີ່ຖອກເທຈາກຫຼາຍຊັ້ນຂອງຄວາມຊົງຈຳຂອງຊຸມຊົນ, ຈາກການແລກປ່ຽນ ແລະ ດັດແປງ, ຈາກຂົວວັດທະນະທຳທີ່ໄດ້ເຊື່ອມຕໍ່ປະຊາຊົນຢູ່ທີ່ນີ້.
ສັດຕະວັດແລ້ວ

ທີ່ມາ: https://baodanang.vn/vet-cham-o-xu-quang-3306081.html