Luật pháp đi trước, mở đường

Sáng nay, 22/11, Diễn đàn xây dựng pháp luật đầu tiên sẽ được Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức với chủ đề “Hoàn thiện thể chế, pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”. Đây là sự kiện có ý nghĩa quan trọng, khẳng định quyết tâm của Quốc hội trong đổi mới tư duy lập pháp, chuyển từ "quản lý" sang "kiến tạo phát triển", như tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm: luật pháp đi trước, mở đường, đặc biệt là ở những lĩnh vực khó, đòi hỏi phải đi tắt, đón đầu.

Diễn đàn được tổ chức ngay sau thành công của Diễn đàn đầu tiên của Quốc hội về hoạt động giám sát vào tháng 8/2025 và ngay trong Kỳ họp thứ Mười - Kỳ họp "lịch sử của lịch sử" với khối lượng công tác lập pháp nhiều nhất từ trước đến nay. Điều này thể hiện cam kết mạnh mẽ của Quốc hội trong việc thiết lập các cơ chế đối thoại chính sách mới, tăng tính công khai, minh bạch và tiếp thu sâu rộng ý kiến từ cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp, các địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và giới học thuật.

Việc lãnh đạo cấp cao của Quốc hội và Chính phủ trực tiếp tham dự và chủ trì Diễn đàn cũng cho thấy quyết tâm chính trị ở mức cao nhất của cả Quốc hội và Chính phủ trong việc đặt đổi mới tư duy lập pháp ở vị trí trung tâm của cải cách thể chế.

Diễn đàn là dịp để đánh giá toàn diện công tác lập pháp từ đầu nhiệm kỳ Khóa XV đến nay, tập trung vào đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, nhận diện những kết quả nổi bật, rút ra kinh nghiệm và các mô hình hiệu quả để tiếp tục phát huy; đồng thời thảo luận các hạn chế, yêu cầu tiếp tục hoàn thiện, bổ sung lý luận - thực tiễn nhằm nâng cao chất lượng lập pháp trong thời gian tới.

Với nguồn thông tin phong phú, đa chiều từ thực tiễn, Diễn đàn cũng sẽ góp phần quan trọng để xây dựng Định hướng lập pháp nhiệm kỳ Khóa XVI của Quốc hội với tầm nhìn chiến lược, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững.

Theo chương trình, Diễn đàn sẽ tập trung thảo luận 5 chủ đề cũng là 5 trụ cột của cải cách thể chế.

Một là, thể chế cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đây là điểm nghẽn nhưng đồng thời cũng là “cửa mở” để đi tắt, đón đầu. Câu hỏi đặt ra là, liệu các nhà lập pháp có dám chấp nhận rủi ro, sẵn sàng ban hành các đạo luật với tinh thần cởi mở, linh hoạt để giải phóng nguồn lực, mở đường cho các mô hình kinh tế mới như AI, dữ liệu lớn, công nghệ sinh học, Blockchain, Fintech… và vô số những mô hình công nghệ, kinh tế số mới có thể xuất hiện trong tương lai nhờ khoa học, công nghệ hay không? Hay đâu đó, vẫn còn sự e ngại mở quá sẽ có thể mất kiểm soát nên quy định pháp luật cũng cầm chừng, nửa muốn đột phá, nửa lại muốn an toàn?

Hai là, đổi mới, hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam gắn với xây dựng Định hướng lập pháp nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XVI. Luật pháp phải thống nhất, minh bạch, dễ dự báo. Đây là nền tảng cho sự ổn định và khả năng hoạch định dài hạn của doanh nghiệp và người dân. Việc gắn với xây dựng định hướng chương trình xây dựng pháp luật Khóa XVI cho thấy Quốc hội quyết tâm hoàn thiện kiến trúc pháp luật đồng bộ, khắc phục tình trạng chồng chéo và phân tán.

Ba là, pháp luật về kinh tế thị trường định hướng XHCN. Mục tiêu trọng tâm là kiến tạo môi trường cạnh tranh công bằng, hấp dẫn, giảm chi phí tuân thủ, bảo đảm quyền sở hữu tài sản và quyền tự do kinh doanh hợp pháp; tăng tính ổn định của chính sách để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Bốn là, phân cấp, phân quyền rõ ràng, tạo động lực cho địa phương. Kinh nghiệm thực tiễn cho thấy nhiều ách tắc phát sinh từ sự chồng chéo thẩm quyền. Và như vậy, minh định trách nhiệm, tránh cơ chế “xin - cho”, trao quyền gắn với trách nhiệm giải trình... phải là nguyên tắc xuyên suốt trong xây dựng pháp luật.

Năm là, đột phá về chất lượng nguồn nhân lực pháp luật. Một hệ thống pháp luật hiện đại chỉ có thể hình thành khi đội ngũ xây dựng và thực thi pháp luật đủ năng lực, bản lĩnh và đạo đức công vụ. Nâng cao chất lượng nhân lực, từ khâu soạn thảo tới thực thi là điều kiện tiên quyết bảo đảm chất lượng, hiệu lực của luật.

Từ các chủ đề được lựa chọn thảo luận tại Diễn đàn có thể thấy ba yêu cầu trọng yếu trong hoạt động lập pháp thời gian tới.

Thứ nhất, nâng cao năng lực dự báo và tầm nhìn dài hạn của pháp luật. Pháp luật không thể chỉ theo sau thực tiễn; ở những lĩnh vực như công nghệ, môi trường, tài chính số, dữ liệu…, tư duy lập pháp phải đi trước một bước, chuẩn bị cho tương lai thay vì chỉ xử lý cái đã xảy ra.

Thứ hai, bảo đảm sự đồng bộ, nhất quán, tương thích giữa các đạo luật. Một hệ thống pháp luật tốt không chỉ là nhiều đạo luật tốt, mà là tổng thể liên kết chặt chẽ, không gây xung đột hay tạo khoảng trống pháp lý.

Thứ ba, bảo đảm thực thi hiệu quả thông qua phân quyền hợp lý và nhân lực chất lượng cao. Luật muốn đi vào cuộc sống phải có cơ chế thực thi khả thi, rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm - đây cũng là yêu cầu nhất quán trong cải cách thủ tục và tổ chức bộ máy.

Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ Nhất là dấu mốc quan trọng trong hành trình đổi mới tư duy lập pháp của Quốc hội. Việc thiết lập cơ chế đối thoại mở, tiếp thu phản biện liên ngành và thúc đẩy tư duy kiến tạo phát triển cho thấy Quốc hội đang chủ động “tự làm mới mình” để đáp ứng yêu cầu của kỷ nguyên chuyển đổi sâu rộng.

Với những định hướng lớn được xác lập, có thể kỳ vọng một giai đoạn lập pháp mới: minh bạch hơn, linh hoạt hơn và thực sự kiến tạo, đưa pháp luật trở thành động lực quan trọng phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/luat-phap-di-truoc-mo-duong-10396637.html