Miền núi - không gian sáng tạo lý tưởng của thế hệ họa sĩ trẻ

Trích từ tác phẩm "Khu vườn trên mây" của họa sĩ Vũ Thùy Mai.

Phong phú về đề tài, chất liệu..., thế hệ họa sĩ trẻ đang miệt mài tái hiện không gian miền núi với tinh thần mới, vừa hoài niệm vừa đương đại. Trong những gam màu bừng sáng, thấp thoáng bóng người, dòng suối, mái nhà... là khát vọng tìm lại sự cân bằng giữa con người và thiên nhiên, giữa ký ức và hiện tại.

Trước thử thách của tự nhiên, nhiều họa sĩ trẻ đã chọn cách tương tác, lắng nghe sự sống bền bỉ đang hồi sinh. Họ vẽ về miền cao bằng thẳm sâu sức sống và niềm tin, đưa nghệ thuật trở thành tiếng nói cất lên đầy hy vọng. Có thể nhận thấy một xu hướng thú vị trong mỹ thuật Việt Nam, đó là ngày càng nhiều họa sĩ trẻ tìm về với miền núi như một hành trình cảm xúc, thẩm mỹ và trách nhiệm cộng đồng.

"Một sớm trên đỉnh Tà Xùa", tranh màu nước trên lụa của Vũ Thùy Mai.

Từ những dải ruộng bậc thang mùa lúa chín, những nếp nhà sàn ẩn trong sương, từng khuôn mặt khắc khổ mà hiền hậu của người dân tộc, họa sĩ trẻ đã nhìn thấy trong đó kho trữ lượng cảm xúc và bản sắc thuần khiết. Điều đó khiến các tác phẩm không còn ở trạng thái "vẽ về miền núi" mà là "sống trong miền núi", vẽ từ hơi thở, nhịp sống, mạch đất, hồn người.

Cùng với đó, nghệ thuật đương đại cũng mở biên độ để các họa sĩ trẻ thể hiện miền núi qua những bảng màu tươi, mạnh, thậm chí trừu tượng trong cách diễn đạt mới về sự chuyển mình của núi rừng.

"Bình yên", tranh sơn dầu của Trần Cường.

Với tác phẩm "Bình yên" (sơn dầu), họa sĩ Trần Cường chọn tái hiện hoa lá mùa xuân trên con đường núi nhỏ, nơi hoa trắng nở trên tán cây, con đường quanh co dẫn ánh nhìn vào sâu thẳm. Màu sắc trong tranh nhẹ mà sáng, có hơi ấm của sự sống mới. "Bình yên" mang một nội lực mềm, tựa lời an ủi thiết tha gửi tới vùng cao sau bão lũ. Họa sĩ dùng sơn dầu tinh tế, lớp màu mỏng, tạo độ trong, khiến người xem cảm thấy như đang hít thở không khí sau cơn mưa, khi núi vẫn ướt sương nhưng lòng người đã thôi lo âu.

Câu chuyện về loài hoa cúi nhìn đất mẹ trong tranh Trần Cường.

"Hạt nắng chiều" (sơn dầu) - một tác phẩm khác của anh lại mang đến bức tranh mang đầy suy tư và chiều sâu biểu cảm. Bằng bảng màu rực rỡ mà tiết chế, anh khắc họa hình ảnh loài hoa rực sáng trong nắng nhưng lại cúi đầu về đất mẹ như cử chỉ khiêm nhường, gợi nên triết lý về sự sống và cội nguồn.

Mỗi nhát cọ đều như thấm đẫm cảm xúc nhân sinh về cái đẹp từ dáng vẻ biết cúi mình, hướng về nơi sinh ra mình. Cách sử dụng ánh sáng của Trần Cường vừa mạnh mẽ vừa tinh tế, làm nổi bật sự giao hòa giữa kiêu hãnh và bình yên khi một "hạt nắng" cũng mang hơi ấm nhân bản giữa những ngày miền núi sau mưa.

Ở hai tác phẩm mới nhất của họa sĩ Vũ Thùy Mai, "Khu vườn trên mây" (màu nước trên lụa) và "Một sớm trên đỉnh Tà Xùa" (màu nước trên lụa), người xem bắt gặp thế giới hội họa vừa thực vừa mơ và thiên nhiên miền sơn cước được tái hiện bằng ánh nhìn nữ tính, dịu dàng mà đầy nội lực.

"Khu vườn trên mây" tựa bản tình ca trong veo về miền cao. Hoa ban, cây mâm xôi, sườn núi xa xa… hiện lên mềm mại qua lớp lụa trong, tạo nên cảm giác sương khói bảng lảng, ẩn chứa nhịp thở ấm áp của sự sống. Vũ Thùy Mai vẫn trung thành với lối "di sản", sử dụng lụa như chất liệu gợi ký ức, gợi hơi thở của thời gian. Chị gửi vào tác phẩm cảm giác nâng niu, chữa lành khi cái đẹp vươn lên từ mong manh.

"Một sớm trên đỉnh Tà Xùa" là khúc dạo đầu của nắng. Cũng trên chất liệu lụa, họa sĩ mở ra khung cảnh mênh mang mây phủ, nhà sàn ẩn hiện, hoa chuối đỏ tươi, bình gốm mộc - những chi tiết vừa thân thuộc, vừa được cách điệu bằng nhịp cảm hiện đại. Sự hòa quyện giữa bản sắc dân tộc và cảm quan thẩm mỹ đương đại khiến tranh Vũ Thùy Mai trở nên khác biệt. Mây và hoa, đất và người tan vào nhau trong một thứ ánh sáng tinh khôi, khiến người xem như được trở về với vẻ đẹp nguyên sơ mà vững chãi sau bão giông.

"Cõi mây giăng", acrylic trên canvas của Phạm Thị Hồng Sâm.

Họa sĩ Phạm Thị Hồng Sâm lại dẫn người xem bước vào không gian phiêu lãng khác với "Cõi mây giăng" (acrylic trên canvas). Ở đó, mây là miền tâm tưởng. Những vệt trắng, xanh bồng bềnh phủ lên núi, phủ lên ký ức, tạo nên ánh sáng bảng lảng như mơ. Tranh Hồng Sâm có sức gợi mở đặc biệt, mời gọi người xem bước vào vùng cảm xúc khi mây là nơi trú ẩn cho tâm hồn.

Cùng hướng về miền cao bằng ánh nhìn nhân ái, Nguyễn Ngọc Diệp đem đến "Dìu tay" (mực, màu khoáng trên lụa). Một bức tranh nhỏ nhưng gây xúc động mạnh. Hình ảnh em bé với mái tóc bồng bềnh như cỏ cây, ánh mắt trong veo như cần mọi niềm yêu thương và nâng đỡ. Trên nền lụa mỏng, họa sĩ hướng về thứ ánh sáng dịu. "Dìu tay" còn là dìu dắt của nghệ thuật nâng con người khỏi những nỗi buồn, khỏi tro tàn của thiên tai để tìm lại hơi ấm nhân gian.

"Dìu tay" - tác phẩm thể hiện vẻ đẹp đầy nhân ái.

Khác với sự phiêu bồng của những bảng màu mềm, các họa sĩ nam thường có xu hướng mang đến cảm giác trở lại với tinh thần của đất đai nơi sau lũ, bùn còn vương mà mầm xanh đã nhú.

Họa sĩ Nguyễn Văn Hưng mang đến "Bình yên" (sơn dầu) là bức tranh rất đằm. Chú chó nhỏ ngồi trước hiên, đôi mắt hướng về khoảng sáng xa nơi có vạt nắng và xa xa là dáng váy xòe của người Mông thấp thoáng. Không có bi kịch, thảm cảnh, chỉ là khoảnh khắc thường nhật mà dấy lên cảm xúc nhân văn. Trong nét tĩnh lặng của miền núi, anh dựng nên một bình yên thường nhật của nếp sống vẫn tiếp tục chảy trôi.

Cũng từ góc nhìn thiên nhiên, Đỗ Văn Tiệp chọn hình ảnh đặc biệt trong "Mỏm cá heo" (sơn dầu). Đỉnh núi nhọn dựng giữa trời, sắc độ mạnh mẽ và lạ lẫm gợi hình tượng vừa rừng vừa biển. Họa sĩ không tả cảnh mà tạc lại dáng đứng của đất, nơi núi như sinh thể đang hướng về phía trước. Từ mỏm núi ấy, người xem như thấy cả sức bền và vẻ kiêu hãnh của miền biên viễn, miền đất dù qua bao thử thách vẫn hiên ngang trong dáng núi, dáng người.

Đoàn Xuân Tùng với "Ngày tháng mây" (sơn dầu) lại mang đến cảm xúc trong trẻo, đầy sức sống. Toàn sắc xanh ngập tràn khung toan, từ sắc lá đến dải núi, như một bản giao hưởng của hy vọng. Tranh của anh gợi nhớ đến tinh thần lạc quan bền bỉ của người miền núi: sau mọi khó khăn, cây lại mọc, người lại gieo hạt và mây vẫn trôi như lời nhắn gửi âm thầm, mãnh liệt.

"Ngày tháng mây" với vẻ đẹp phóng khoáng, yên bình.

Trong "Sống lưng cha" (sơn dầu), họa sĩ Nguyễn Mạnh Cường vẽ sống núi giữa biển mây - ẩn dụ đầy xúc cảm. Dáng núi mạnh mẽ, uốn lượn, gợi dáng người cha cõng cả bản làng trên vai. Đó vừa là hình tượng phong cảnh, cũng biểu tượng cho sự bao dung, của tinh thần gánh vác. Từ hội họa, họa sĩ khắc họa nhân cách của đất, của con người miền núi cứng cỏi mà yêu thương.

"Đường về bản" (sơn dầu) của Nguyễn Tiến Dũng mang đến một hình ảnh khiến ai ở xa cũng thấy mình đang trở lại quê nhà. Con đường uốn quanh, vệt nắng loang trên mái nhà, hơi khói bếp bảng lảng… hòa quyện thành cảm xúc sum họp. Họa sĩ thực ra đã vẽ ký ức của bao người từng rời núi nhưng vẫn mang trong tim mùi đất, tiếng khèn, hơi ấm lửa chiều.

Nhìn rộng ra, dễ nhận thấy trong thế hệ họa sĩ trẻ hôm nay đang hình thành hướng đi đáng quý: Họ sống cùng những gì mình vẽ. Các họa sĩ trong nhóm "Mây tháng năm" kể trên cũng như nhiều nhóm họa sĩ đã cùng nhau lên miền núi, vừa sáng tác vừa tổ chức các hoạt động gây quỹ, trao học bổng, tặng tranh cho trường học, trẻ em vùng cao. Hành trình cầm cọ của họ không tách rời đời sống mà trở thành một phần của sự hồi sinh sau thiên tai, gieo lại niềm tin bằng sắc màu, đường nét.

Chính từ hoạt động nghề nghiệp ấy, qua mỗi bản làng, triền núi, sông suối còn đục ngầu sau lũ... họ tìm thấy chất liệu nghệ thuật và quan trọng hơn nữa đó là ý nghĩa của việc làm người nghệ sĩ. Mỗi bức tranh ra đời để nối dài thêm sự sẻ chia, an ủi, đưa con người chạm tới con người trong yêu thương, hy vọng.

MAI LỮ

Nguồn: https://nhandan.vn/mien-nui-khong-gian-sang-tao-ly-tuong-cua-the-he-hoa-si-tre-post917050.html