Chiếc bẫy từ rừng
Vẫn cái nắng hanh tưởng chừng gây giòn vỡ tất cả. Vẫn đâu đó, trên đường đi, trong làn gió đặc trưng, thi thoảng cát bụi nhảy múa, thốc lên từng đợt như tên gọi cũ của nơi này đã bị trại đi theo năm tháng, từ truy phong sang Tuy Phong. Bỏ qua những bụi cây nằm chỏng chơ gốc, những vết bùn in trên cây cối tình cờ gặp, không ai nghĩ các xã của huyện Tuy Phong cũ vừa trải qua trận mưa dị thường đến 461 mm trong đêm khuya 3/12, tạo ra đỉnh lũ quét từ núi cao Phan Dũng xuống cửa biển Liên Hương chỉ trong 1 giờ đồng hồ.
Vì chợ Liên Hương vẫn đầy đủ rau củ quả, không có cảnh khan hiếm, giá tăng gấp 5 - 6 như ở các chợ bị ảnh hưởng lũ trong tỉnh. Ai đó nói, để biết một vùng quê sau lũ như thế nào thì ra chợ nơi đó xem, quả là chí lý. Những người buôn bán ở chợ Liên Hương đều nói cùng 1 nội dung rằng, chỉ những diện tích nằm ven sông ra cửa biển mới bị thiệt hại, còn những vùng khác không ảnh hưởng nhiều nên rau củ trong vùng vẫn còn để mang ra chợ bán.
Chúng tôi đi ngược theo vết lũ về hướng Phan Dũng, nơi có hồ Phan Dũng, từ khi xuất hiện đã quyết định chuyển nước xuống các hồ ở đồng bằng vùng Tuy Phong cũ, tạo ra những mùa vụ sản xuất trong cố gắng chia nước của ngành thủy lợi. Nhưng những ngày này, hồ thủy lợi lại thành “tội đồ” trong suy nghĩ một số người, khi nhắc đến. Sau 6 ngày lũ xảy ra, quang cảnh xung quanh 2 chiếc cầu mà người ta hay gọi là cầu đôi ở Phan Dũng, vẫn còn in lại sự khốc liệt của đêm hôm đó. Lòng sông rộng và sâu so với mặt đường đi như có ai rạch nát. Nước vẫn còn chảy loạn xạ, vì nơi đây nhập 2 dòng từ suối Tân Lê qua đập Phùm và suối Phan Dũng trước khi đổ vào sông Lòng Sông, về hồ chứa sông Lòng Sông rồi theo dòng ra biển.
“Cứ như có bẫy, 15 giờ chiều ngày 3/12, nhìn phía núi xa thấy trời đen kịt, sấm chớp là biết có mưa núi. 17 giờ, nước sông sau nhà chảy nhiều dần lên. 20 giờ tối, nước giật thấp nên yên tâm. Nhưng ai ngờ 23 - 24 giờ đêm, mưa như trút và nước từ đâu đã ào lênh láng trên đường, vào nhà”, ông Nguyễn Phước Bảo Luyện có nhà ở gần cầu, đối diện Bia tưởng niệm di tích Cây Dầu 3 nói. Vốn là nhân viên bảo vệ rừng lâu năm của Ban Quản lý rừng Lòng Sông - Đá Bạc, ông Luyện rành từng góc rừng ở Phan Dũng. Ở tuổi 68, đã định cư ở La Bá, Phan Dũng từ năm 1997 nên ông cũng từng chứng kiến cơn lũ năm 2008, khốc liệt không kém gì lũ năm nay. Nhưng khi ấy chưa có hồ Phan Dũng, nên không có cơ sở đổ lỗi như bây giờ. Với người hiểu vùng rừng này, năm đó ông đã tìm ra bí mật gây lũ.
Rừng Phan Dũng vốn toàn cây lá rậm, nên hàng năm, lượng lá đổ xuống nhiều. Cứ đến mùa khô, để tránh cháy rừng, đơn vị ông lại ra quân vệ sinh rừng, cản lửa rất nhọc. Địa hình hiện ra, có chỗ 2 vách đá dựng đứng, gần nhau, lá rụng tích tụ có thể hình thành như một tấm ngăn, nước mưa dồn về vô tình tạo ra những ao, những túi đựng nước. Và khi nước nhiều sẽ tự bứt phá, ào xuống phía dưới. “Mấy ngày qua, tôi chưa lên rừng xem lại nhưng với thời gian nước sông sau nhà bị giật thấp vào lúc 20 giờ tối 3/12 là có thể nghi ngờ lúc ấy phía rừng đã tạo ra những ao, túi, đập giữ nước giả. Rồi đến khuya, mưa đậm đã khiến chúng bục ra, ào xuống cùng xả lũ của hồ Phan Dũng”, ông Luyện khẳng định. Đồng thời, cũng phân tích thêm là sông Lòng Sông đúng như tên gọi, trơ đáy quanh năm và cạn so với 2 bên bờ nên không gom hết nước khi lũ về. Mà nơi này, từ mốc năm 2008 đến nay, phải cách 18 năm mới có lũ lại. Thêm nữa, hôm đó đúng rằm tháng 10, triều cường ở cửa Liên Hương dâng trào theo quy luật.
Điều may khác lạ
Ông Luyện còn kể những chuyện khác thuộc về bí mật của rừng, quy luật sau một thời gian nhất định là xảy ra lũ, khi vùng Tuy Phong cũ vốn dĩ khô hạn nhất nước. Điều ông nói bỗng gợi lại quá trình lịch sử mà Trung ương và tỉnh đã nỗ lực giải hạn nơi đây qua việc cho xây dựng các hồ chứa, hệ thống kênh mương theo kiểu nối mạng thủy lợi để san sẻ nước. Thực tế, hàng năm, các hồ thủy lợi gồm: Lòng Sông, Phan Dũng, Đá Bạc để tích nước đầy hồ rất khó, thường chỉ ở khoảng 60 - 80%. Thế nên, các cánh đồng ở đây đều bị luân phiên bỏ vụ.
Tôi chợt nhớ, cuộc nói chuyện của những người buôn bán ở chợ Liên Hương hồi sáng: “Lúa ở nhà tui đang chín, mưa lớn nhưng không thiệt hại gì. Cũng may chứ vụ mùa năm ngoái không có nước phải bỏ hoang đất. Tết đến, đong gạo bỏ khạp mất bộn tiền”, “Tối hôm trước nghe mưa đậm, tui nghĩ thôi vậy là y chang năm ngoái, tiếp tục phải đong gạo. Nhưng may quá, sáng lên thăm đồng không bị gì hết…”. Họ đang nói về lúa ở đồng Tuy Tịnh của xã Liên Hương.
Chúng tôi theo tuyến kênh Tà Mú - Suối Măng - Cây Cà dài 42 km và dừng ở Km 37 để ngắm cánh đồng Tuy Tịnh đang trải thảm vàng bên dưới. Đang vào mùa gặt lúa, cánh đồng rộng 840 ha nhộn nhịp người qua kẻ lại nói cười rộn rã. Hương lúa tươi ngai ngái loang trong không gian. Hình như được mùa, một vài người dự đoán khoảng 6 - 7 tạ/sào. Giá lúa không cao nhưng có gạo để ăn tết nên vui. Điều này cũng tương tự hình ảnh gặt lúa rất ngộ nghĩnh ở Phan Dũng, xã Tuy Phong mà chúng tôi bắt gặp trong chuyến đi. Không biết có phải vì hôm ấy là ngày nghỉ không mà trên cánh đồng lúa, thanh thiếu niên tụ tập xem máy gặt, máy cuộn rơm rất đông. Cứ mỗi lần các loại máy này đi qua là chúng lại di chuyển theo xem. Việc ra đồng thay vì lên nương rẫy ít nhiều cho thấy, vụ mùa năm nay đồng bào Raglai... ở Phan Dũng sản xuất 143 ha lúa và đều được mùa, khi dự báo đạt 4 - 5 tạ/sào.
Không chỉ thế, ở xã Vĩnh Hảo cũng có hơn 170 ha lúa đang vào mùa thu hoạch. Riêng khu vực đồng Cây Cà có 927 ha lúa mùa đã gặt xong, nhờ gieo sớm và cũng là nơi thu hoạch vụ mùa đầu tiên trong tỉnh. Đây là minh chứng rõ nhất về sự nỗ lực của thủy lợi Tuy Phong trong tích nước, san sẻ nước tới các vùng sản xuất và đồng hành với người dân tạo ra mùa vàng.
Không ai nghĩ, cây lúa chín vốn mong manh trải qua những giờ mưa kỷ lục vậy nhưng vẫn không hư hại. Và cũng không ai nghĩ, có một mùa vàng với 2.300 ha lúa đã “vượt” lũ rất kỳ lạ như thế ở các xã thuộc Tuy Phong cũ, để người dân vùng thiếu nước này có gạo ăn trong dịp tết tới. Là điều may khác lạ. “Nơi đây năm nào chẳng có thiên tai ghé thăm. Thiên tai bao năm qua là hạn hán, là bỏ vụ sản xuất. Còn thiên tai năm nay là lũ nhưng vẫn có lúa về nhà...”, câu nói đúc kết ấy của 1 nông dân trên cánh đồng Tuy Tịnh khiến tôi như bừng tỉnh về câu chuyện được, mất trong cuộc sống này.
Nguồn: https://baolamdong.vn/mua-vang-vuot-lu-410116.html
Bình luận (0)