Mười năm kiến tạo công nghiệp hỗ trợ phát triển xanh:[Bài 2]Vươn lên nấc thang mới

Mười năm qua, công nghiệp hỗ trợ (CNHT) đã trở thành một trong những lĩnh vực then chốt trong chiến lược công nghiệp hóa quốc gia.

Thay đổi nhận thức, chủ động xanh hóa chuỗi sản xuất

Sau 10 năm, chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ có phạm vi và quy mô ngày càng được mở rộng. Chương trình được nhiều tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ và chế biến, chế tạo trên khắp cả nước quan tâm và tích cực tham gia, đặc biệt trong các hoạt động hỗ trợ kỹ thuật chuyên sâu như quản trị sản xuất, quản lý chất lượng, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và đổi mới, ứng dụng công nghệ vào sản xuất.

Sau khi tham gia các hoạt động của chương trình, một tỷ lệ lớn trong số 6.000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực đã thực sự có sự thay đổi, chuyển mình theo chiều hướng tích cực. Doanh nghiệp có khả năng tăng năng suất và hiệu suất sản xuất đồng thời cắt giảm chi phí, tiết kiệm nguồn lực, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp cũng như mở ra nhiều cơ hội tìm kiếm khách hàng, đối tác tiềm năng mới.

Năng lực cung ứng trong nước của CNHT mới đáp ứng khoảng 10% nhu cầu. Ảnh minh họa.

Đáng chú ý, sau mười năm triển khai các chương trình phát triển CNHT, điểm thay đổi rõ nét nhất không chỉ nằm ở công nghệ hay quy mô sản xuất, mà chính là nhận thức của doanh nghiệp về chuyển đổi xanh. Các doanh nghiệp không còn xem tiêu chuẩn môi trường là yêu cầu phụ trong sản xuất mà là yếu tố sống còn để tồn tại trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Sự chuyển dịch diễn ra rõ nhất ở những doanh nghiệp biết tận dụng chính sách để đổi mới công nghệ. Tại Hà Nội, Công ty CP Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam đầu tư dây chuyền dập nguội tiết kiệm năng lượng, giúp giảm 15% lượng điện tiêu thụ mà không ảnh hưởng tới năng suất. Công ty TNHH Cơ khí HTMP áp dụng hệ thống quản trị xanh ERP, cắt giảm 10% chi phí nguyên vật liệu và tối ưu quy trình sản xuất. Công ty Nhựa Duy Tân đầu tư dây chuyền tái chế nhựa PET đạt chuẩn quốc tế, sản xuất hạt nhựa tái sinh cho bao bì thực phẩm. Các doanh nghiệp thép như Hòa Phát, Pomina chuyển sang sử dụng phế liệu thép làm nguyên liệu đầu vào, giảm phát thải carbon và chi phí năng lượng.

Ông Nguyễn Hoàng, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp ngành công nghiệp hỗ trợ Hà Nội cho biết, nhiều doanh nghiệp tại Hà Nội đã nhận được chứng chỉ quản lý hệ thống chất lượng IATF 16949 (tiêu chuẩn quốc tế về quản lý chất lượng trong ngành công nghiệp ô tô) và đủ điều kiện tham gia vào chuỗi sản xuất của các tập đoàn đa quốc gia.

Thông qua Chương trình “Nhà máy thông minh - sản xuất xanh” của Bộ Công Thương phối hợp Samsung Việt Nam, các mô hình xanh, thông minh cũng được nhân rộng thông. Tập đoàn Samsung đã tư vấn cho hàng chục doanh nghiệp Việt, giúp giảm tỷ lệ lỗi sản phẩm từ 5% xuống chỉ còn 0,5% và tiết kiệm 30% chi phí. Toyota cũng đã đào tạo hàng trăm kỹ thuật viên cơ khí và khuôn mẫu, giúp nhiều doanh nghiệp từng bước đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của chuỗi sản xuất ô tô toàn cầu, hướng tới xây dựng một hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ bền vững.

Theo Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), các doanh nghiệp CNHT đã chủ động tiếp cận tiêu chuẩn môi trường quốc tế, áp dụng sản xuất sạch hơn và minh bạch hóa dữ liệu phát thải. Nhiều doanh nghiệp đã xây dựng bộ phận phát triển bền vững riêng, hoặc công bố báo cáo phát triển bền vững theo chuẩn GRI. Riêng năm 2024, có 60 doanh nghiệp CNHT được hỗ trợ áp dụng tiêu chuẩn ISO 14001 và ISO 50001, gần 3.000 kỹ sư và cán bộ quản lý được đào tạo về sản xuất sạch hơn. Đây là những bước đi cụ thể giúp các cơ sở sản xuất vốn manh mún từng bước chuyển sang mô hình quản trị hiện đại, lấy hiệu quả năng lượng và giảm phát thải làm tiêu chí trung tâm.

Một số lĩnh vực đã có sự dịch chuyển đáng kể, ngành dệt may, dưới sức ép từ các nhãn hàng quốc tế, đang chủ động xanh hóa chuỗi sản xuất, sử dụng sợi tái chế, năng lượng mặt trời, công nghệ xử lý nước thải tuần hoàn, và ứng dụng blockchain để truy xuất nguồn gốc. Cùng với đó, sự bứt phá trong xuất khẩu điện tử, sản phẩm công nghệ của Việt Nam đã thu hút đầu tư của các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới như Samsung, LG, Apple…

Ở một số khu công nghiệp lớn, mô hình sản xuất tuần hoàn bắt đầu hình thành, trong đó chất thải của doanh nghiệp này trở thành đầu vào của doanh nghiệp khác, góp phần hình thành hệ sinh thái công nghiệp bền vững.

Chuyển đổi xanh còn mở rộng sang khối tư nhân và các startup. Tại TP.HCM, Hà Nội, Đà Nẵng, nhiều dự án năng lượng tái tạo, logistics carbon thấp và tái chế chất thải đã thu hút dòng vốn đầu tư trong và ngoài nước. Nhiều quỹ trong nước cũng bắt đầu triển khai tín dụng xanh cho các dự án tiết kiệm năng lượng trong lĩnh vực cơ khí, điện tử, nhựa, góp phần mở rộng nguồn lực tài chính cho doanh nghiệp vừa và nhỏ - nhóm chịu tác động trực tiếp từ yêu cầu xanh hóa.

Từ phụ thuộc sang từng bước làm chủ

Mười năm qua, công nghiệp hỗ trợ (CNHT) đã trở thành một trong những lĩnh vực then chốt trong chiến lược công nghiệp hóa quốc gia. Nếu giai đoạn 2010-2015 mới ở bước khởi đầu về chính sách và hạ tầng, thì chặng 2016-2025 ghi nhận sự trưởng thành thực chất của các doanh nghiệp nội địa. Từ chỗ chủ yếu làm gia công, nhiều doanh nghiệp Việt nay đã có khả năng cung ứng sản phẩm cho các tập đoàn toàn cầu, từng bước đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế về năng lực kỹ thuật và môi trường.

Tại kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XV, công nghiệp hỗ trợ được Quốc hội ghi nhận là một lĩnh vực quan trọng trong việc phát triển kinh tế bền vững, tăng cường nội lực sản xuất trong nước và nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam. Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài nhấn mạnh, công nghiệp hỗ trợ đã góp phần phát triển nhiều ngành công nghiệp chủ lực, giúp Việt Nam tăng trưởng xuất siêu từ 2 tỷ USD năm 2017 đến hơn 28 tỷ USD trong giai đoạn hiện nay.

Nhìn lại hành trình 10 năm, CNHT Việt Nam đã đi từ phụ thuộc sang từng bước làm chủ, từ sản xuất đơn lẻ đến liên kết chuỗi, từ tăng trưởng theo số lượng sang phát triển theo chất lượng xanh. Nhiều doanh nghiệp bắt đầu công bố báo cáo phát triển bền vững, minh bạch hóa dữ liệu môi trường, và tham gia các nền tảng đánh giá quốc tế. 

Trong bối cảnh kinh tế thế giới đầy biến động, cùng với tiến trình hội nhập sâu qua các hiệp định CPTPP, EVFTA hay RCEP sẽ mở ra cơ hội cho công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam trở thành mắt xích quan trọng gắn kết các chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu. Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại Bộ Công Thương Vũ Bá Phú khẳng định ngành CNHT Việt Nam đóng vai trò then chốt khi xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng đang diễn ra mạnh mẽ ở Đông Nam Á. 

Bên cạnh đó, tại thị trường nội địa, xu hướng tiêu dùng bền vững và ưu tiên sản phẩm xanh đang tăng lên. Chính phủ đặt mục tiêu phát triển công nghiệp bán dẫn, năng lượng tái tạo và hạ tầng giao thông tiên tiến như đường sắt tốc độ cao, mở ra nhu cầu lớn đối với các linh kiện, vật liệu và giải pháp kỹ thuật mới. Đây là cơ hội để doanh nghiệp CNHT đi tắt đón đầu, xây dựng các nhà máy thông minh, hệ thống quản lý chất lượng đạt chuẩn quốc tế và sản phẩm thân thiện với môi trường.

Xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng tạo cơ hội lớn cho công nghiệp Việt Nam, song để CNHT vươn lên, bảo đảm phát triển nhanh và bền vững, Chính phủ, Bộ, ngành và các địa phương phải đẩy mạnh hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, đầu tư vào hạ tầng kỹ thuật và khu công nghiệp chuyên dụng, tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp CNHT kết nối, hình thành chuỗi liên kết sản xuất. Đồng thời  ban hành chính sách chuyển đổi xanh và phát triển bền vững. Khuyến khích doanh nghiệp áp dụng tiêu chuẩn môi trường ISO, triển khai các mô hình sản xuất tuần hoàn, sử dụng năng lượng tái tạo và nguyên vật liệu tái chế. Các cơ quan chức năng cũng sẽ theo dõi, đánh giá và hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo sự minh bạch, hiệu quả và đồng bộ.

Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/muoi-nam-kien-tao-cong-nghiep-ho-tro-phat-trien-xanhbai-2vuon-len-nac-thang-moi-d781077.html