Mỹ điều tra Mục 301, nguy cơ thuế 30% hàng Trung Quốc

Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) ngày 24/10 khởi động điều tra theo Mục 301 Đạo luật Thương mại 1974 về tuân thủ của Trung Quốc đối với Thỏa thuận Kinh tế và Thương mại Giai đoạn Một ký năm 2020. Động thái mở ra rủi ro chính sách thuế với hàng Trung Quốc, trong bối cảnh mức thuế theo Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) hiện khoảng 30% đang được Tòa án Tối cao Mỹ đưa ra tranh luận vào 5/11.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Nhật Bản năm 2019. Ảnh: Reuters

Diễn biến và khung thời gian

USTR cho biết bắt đầu nhận phản hồi công chúng từ 31/10 đến 1/12 và tổ chức điều trần công khai vào 16/12 để thu thập ý kiến. Cuộc điều tra nhắm vào “các hành vi thương mại không công bằng” khi Trung Quốc “dường như không tuân thủ” các cam kết trong thỏa thuận ký năm 2020.

Jamieson Greer, đại diện USTR, nói việc khởi động điều tra nhằm “thể hiện quyết tâm của chính quyền Trump trong việc buộc Trung Quốc tuân thủ các cam kết trong Thỏa thuận Giai đoạn Một, bảo vệ nông dân, chủ trang trại, người lao động và nhà sáng tạo Mỹ, cũng như thiết lập một mối quan hệ thương mại cân bằng hơn”.

Nguyên nhân và lập luận chính

Theo USTR, Trung Quốc không đạt được các cam kết mua bổ sung hàng hóa và dịch vụ Mỹ trong thỏa thuận, bao gồm nông sản, công nghiệp, năng lượng và dịch vụ với mức tăng thêm 200 tỷ USD mỗi năm trong ít nhất hai năm kể từ 2020. Cơ quan này cũng nêu các cam kết cải cách về bảo vệ sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ, nông nghiệp và dịch vụ tài chính chưa được thực hiện đầy đủ.

Phía Trung Quốc phản đối, cho rằng cáo buộc và biện pháp điều tra của Mỹ là “sai sự thật”. Người phát ngôn Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington khẳng định Bắc Kinh “đã nghiêm túc thực hiện các nghĩa vụ” trong Thỏa thuận Giai đoạn Một, đồng thời nhấn mạnh các hoạt động của nước này mang lại lợi ích cho nhà đầu tư toàn cầu, bao gồm cả Mỹ.

So sánh lịch sử và bối cảnh thuế

Thỏa thuận Giai đoạn Một được ký trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Donald Trump, trong bối cảnh Mỹ áp thuế với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Hiện các mức thuế theo IEEPA đối với hàng Trung Quốc khoảng 30%, và Tòa án Tối cao Mỹ sẽ nghe tranh luận về vụ kiện liên quan vào 5/11.

USTR nhận định cuộc điều tra mới có thể mang lại cơ sở pháp lý để tăng thuế nhập khẩu từ Trung Quốc, trong trường hợp Tòa án Tối cao hủy các mức thuế theo IEEPA.

Triển vọng ngắn và trung hạn

Ngắn hạn: Từ 31/10 đến 1/12, USTR thu nhận ý kiến và chuẩn bị điều trần công khai ngày 16/12. Thị trường theo dõi diễn biến pháp lý tại Tòa án Tối cao ngày 5/11 về thuế IEEPA khoảng 30%.
Trung hạn: Nếu IEEPA bị hủy, điều tra theo Mục 301 có khả năng trở thành nền tảng pháp lý cho các bước đi thuế quan tiếp theo đối với hàng Trung Quốc, theo USTR.

Tác động tới ngành và chuỗi cung ứng

Trọng tâm thỏa thuận năm 2020 trải rộng từ nông nghiệp, công nghiệp, năng lượng đến dịch vụ, do đó bất kỳ thay đổi chính sách thuế nào đều có thể tác động trực tiếp các nhóm hàng này trong quan hệ thương mại Mỹ - Trung. USTR nhấn mạnh mục tiêu bảo vệ nông dân, chủ trang trại, người lao động và nhà sáng tạo Mỹ.

Phản ứng từ phía Trung Quốc cho thấy Bắc Kinh giữ lập trường phản đối leo thang biện pháp kinh tế, đồng thời khẳng định các hoạt động của mình mang lại lợi ích cho nhà đầu tư toàn cầu, bao gồm cả Mỹ.

Mốc thời gian và thông số chính

Mốc	Nội dung
24/10	USTR công bố khởi động điều tra theo Mục 301
31/10–1/12	Nhận phản hồi công chúng
16/12	Điều trần công khai
5/11	Tòa án Tối cao Mỹ nghe tranh luận về thuế IEEPA với hàng Trung Quốc
Thuế hiện hành	Khoảng 30% theo IEEPA đối với hàng Trung Quốc