Nâng tầm chất lượng đại học, hội nhập giáo dục toàn cầu

Nghiên cứu khoa học tại Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.

Bước vào kỷ nguyên mới, nhiều mục tiêu đặt ra cho giáo dục đại học Việt Nam. Cụ thể, đến năm 2030, Việt Nam có ít nhất một cơ sở giáo dục đại học lọt vào nhóm 100 trường hàng đầu thế giới trong một số lĩnh vực.

Đồng thời, nâng tỷ lệ tuyển sinh sau đại học lên khoảng 30% (trong đó khoảng 40% là nghiên cứu sinh tiến sĩ), và tăng tỷ trọng doanh thu của trường đại học từ hoạt động nghiên cứu và chuyển giao công nghệ lên tối thiểu 35%...

Mặc dù có nhiều chính sách đầu tư, nhưng các chuyên gia cho rằng, giáo dục đại học, trong đó có nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, công nghệ, nghiên cứu và phát triển (R&D), đổi mới sáng tạo hiện đang đối mặt với nhiều thách thức, cần sớm được khắc phục.

Học sinh Thành phố Hồ Chí Minh trải nghiệm hoạt động nghiên cứu khoa học tại trường đại học.

Theo bà Trần Thị Ánh Nguyệt, chuyên gia Kinh tế giáo dục, Ngân hàng Thế giới (World Bank) tại Việt Nam, sự thiếu hụt đội ngũ có trình độ sau đại học và tài năng nghiên cứu là một nút thắt nghiêm trọng. Hiện chỉ có khoảng 1/3 giảng viên đại học có bằng tiến sĩ, thấp hơn rất nhiều so với tỷ lệ 100% tiến sĩ ở các trường đại học hàng đầu châu Á.

Ngoài ra, do khối lượng giảng dạy lớn và kinh phí nghiên cứu hạn hẹp khiến giảng viên hầu như không có động lực hoặc thời gian để cập nhật chương trình giảng dạy, nghiên cứu khoa học. Nhiều giảng viên cũng thiếu sự tiếp xúc với thực tiễn doanh nghiệp, nghiên cứu quốc tế, bỏ lỡ cơ hội nâng cao chuyên môn.

Bà Trần Thị Ánh Nguyệt cũng cho rằng, cơ sở hạ tầng giáo dục đại học của Việt Nam chưa theo kịp yêu cầu giảng dạy và nghiên cứu hiện đại. Nhiều phòng thí nghiệm đã lạc hậu, thiết bị còn thiếu trong không ít chương trình giảng dạy, trong nghiên cứu khoa học.

Tại một số trường đại học, nhiều sinh viên phải dùng chung một bộ thiết bị thí nghiệm, phản ánh sự thiếu hụt nghiêm trọng các công cụ giảng dạy cơ bản. Việc tiếp cận hạ tầng số (mạng tốc độ cao, tài nguyên tính toán, thư viện trực tuyến) cũng còn hạn chế, cản trở cả việc học tập lẫn hợp tác nghiên cứu.

Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh đến Việt Nam thiếu vắng các cơ sở nghiên cứu và phát triển cấp quốc gia dùng chung, nơi có thể tiến hành các thí nghiệm tiên tiến và sản xuất thử nghiệm.

Hiện nay, ngay cả những nhà nghiên cứu, nhà khoa học hàng đầu trong nước cũng hầu như không có điều kiện tiếp cận các phòng thí nghiệm đẳng cấp thế giới để chế tạo thử nghiệm chip bán dẫn hoặc thực hiện thí nghiệm công nghệ sinh học trong môi trường an toàn sinh học.

Khoảng trống này đồng nghĩa với việc nhiều ý tưởng triển vọng thường không thể được thử nghiệm, mở rộng quy mô và điều này cản trở hợp tác giữa đại học với doanh nghiệp.

Nếu không có những nâng cấp đáng kể về hạ tầng vật chất và hạ tầng số, mục tiêu xây dựng môi trường nghiên cứu và đào tạo đạt đẳng cấp quốc tế của Việt Nam sẽ còn xa vời.

Để nâng tầm giáo dục đại học Việt Nam hội nhập vào giáo dục đại học toàn cầu, Tiến sĩ Đoàn Ngọc Xuân, Hiệu trưởng Trường đại học Thủ Dầu Một (Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng, từ những mục tiêu xây dựng Việt Nam thành quốc gia phát triển trong thời gian tới, giáo dục đại học Việt Nam cần phải hội nhập vào giáo dục đại học toàn cầu trong bối cảnh kỷ nguyên vươn mình cùng dân tộc.

Cần tập trung nguồn lực phát triển các trường đại học có chất lượng cao hơn, chuyên sâu hơn và hội nhập quốc tế sâu rộng về chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên.

Tiến sĩ Đoàn Ngọc Xuân, Hiệu trưởng Trường đại học Thủ Dầu Một

Để thực hiện điều này, Tiến sĩ Đoàn Ngọc Xuân đề xuất, cần tập trung nguồn lực phát triển các trường đại học có chất lượng cao hơn, chuyên sâu hơn và hội nhập quốc tế sâu rộng về chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên.

Tập trung thu hút đào tạo, bồi dưỡng và thực hiện chính sách đãi ngộ phù hợp cho đội ngũ giảng viên và nhà khoa học; đẩy mạnh thực hiện chính sách đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai; nguồn lực đầu tư của Nhà nước cần tập trung vào một số đầu mối chính thay vì đầu tư dàn trải và kém hiệu quả.

Đồng thời, cần tái cấu trúc hệ thống trường đại học theo chiều hướng hiệu quả hơn, hướng tới đào tạo đa ngành, liên ngành và toàn diện, mang lại giá trị tổng thể cho người học, cho xã hội và mục tiêu phát triển kinh tế đất nước.

Hoạt động nghiên cứu khoa học tại Trường đại học Khoa học tự nhiên Thành phố Hồ Chí Minh.

Đẩy mạnh quốc tế hóa, liên kết các chương trình quốc tế có chất lượng cao, và mở rộng hợp tác với các tổ chức và quốc gia, phấn đấu đưa một số cơ sở giáo dục vào nhóm hàng đầu thế giới.

Trong khi đó, Ngân hàng Thế giới đề ra một gói cải cách chiến lược và đầu tư toàn diện cho giai đoạn 2025-2030 trong lĩnh vực giáo dục đại học Việt Nam. Các biện pháp đề xuất có quy mô rất lớn, ước tính cần tổng kinh phí khoảng 12-17 tỷ USD trong 5 năm, nhưng mức đầu tư này (tương đương khoảng 2,5% GDP Việt Nam của một năm, phân bổ dần từ 2026-2030) vẫn là khiêm tốn so với chuẩn mực khu vực.

Quy mô này tương xứng với tầm quan trọng chiến lược của giáo dục đại học và lợi ích đáng kể dự kiến đạt được về việc làm kỹ năng cao, đổi mới sáng tạo và tăng trưởng kinh tế.

Kế hoạch có thể phân bổ khoảng 60% nguồn kinh phí cho đầu tư tài sản cố định (cơ sở vật chất hiện đại, phòng thí nghiệm, các trung tâm xuất sắc và nâng cấp hạ tầng số) và 40% cho các chương trình thường xuyên như học bổng, tài trợ nghiên cứu và chi phí vận hành.

Giai đoạn đầu sẽ tập trung xây dựng cơ sở hạ tầng, trong khi kinh phí chương trình (phát triển nhân lực và hoạt động nghiên cứu) sẽ được duy trì hằng năm.

Trường đại học Quốc tế (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học.

Bà Trần Thị Ánh Nguyệt cho rằng, thông qua việc cải cách cơ chế phân bổ ngân sách, phát triển nhân lực, nâng cấp hạ tầng nghiên cứu và phát triển, thu hút sự tham gia của khu vực tư nhân, Việt Nam sẽ tạo lập một vòng phát triển thuận lợi, trong đó chất lượng giáo dục được nâng cao, nghiên cứu và phát triển, đổi mới sáng tạo được đẩy mạnh, và đóng góp nhiều hơn cho phát triển kinh tế.

Chiến lược trên là một khoản đầu tư mang tính quyết định vào tương lai của Việt Nam: Xây dựng một hệ thống giáo dục đại học đẳng cấp quốc tế, đóng vai trò làm động lực cho đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh và tăng trưởng bền vững trong nhiều thập kỷ sắp tới.

CAO TÂN

Nguồn: https://nhandan.vn/nang-tam-chat-luong-dai-hoc-hoi-nhap-giao-duc-toan-cau-post921004.html